Myositis (spierontsteking): Pijn en zwakte in spieren

Myositis betekent letterlijk vertaald ‘spierontsteking’. Hierbij ontstaat een pijnlijke zwelling en verharding van een spier. De oorzaak is niet altijd bekend, maar vaak ligt een infectie of ziekte wel aan de basis van de spierproblemen. Myositis kent heel wat soorten en symptomen. De diagnose is niet altijd eenvoudig, omdat veel aandoeningen de symptomen van spierzwakte veroorzaken. De arts behandelt deze ongeneeslijke ziekte ondersteunend met medicatie, fysiotherapie, rust, hulpmiddelen en/of warmtetherapie. De vooruitzichten zijn tot slot variabel omdat sommige oorzaken van myositis goed behandelbaar zijn en daarom verdwijnen, terwijl andere, chronische oorzaken aanwezig blijven waardoor ook de spierproblemen aanhouden.

• Oorzaken van spierontsteking
• Primaire en secundaire myositis
• Vormen van spieraandoening
• Dermatomyositis
• Door medicatie veroorzaakte myositis
• Inclusion-body myositis
• Infectieuze myositis
• Juveniele myositis
• Myositis myoglobinurica
• Myositis ossificans
• Myositis tropica
• Orbitale myositis
• Polymyositis
• Symptomen: Pijn en zwakte in de spieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Oorzaken van spierontsteking

Myositis heeft verschillende onderliggende oorzaken, hoewel artsen soms geen verklaring hebben voor de spieraandoening. Onverklaarbare myositis staat bekend als ‘idiopathische myositis’. Voorbeelden van vaak voorkomende gekende oorzaken van myositis zijn onder meer:

• de aanwezigheid van virussen in het lichaam, waaronder het verkoudheids- en griepvirus of het humaan immunodeficiëntievirus (hiv)
• een auto-immuunziekte, zoals:
• het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen,
• droge mond en droge keel)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• systemische lupus erythematodes (SLE)
• een infectie
• een spierletsel / verwonding aan de spier
• het gebruik van illegale drugs, zoals cocaïne (drugsmisbruik)
• het gebruik van medicijnen, waaronder statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen)
• kanker
• rhabdomyolyse: Rhabdomyolyse treedt op wanneer spieren snel afbreken. Spierpijn, zwakte en zwelling zijn symptomen van rhabdomyolyse. Daarnaast komt een donkerbruine of rode urinekleur tot uiting.

Primaire en secundaire myositis

Wanneer myositis resulteert uit een andere aandoening, een letsel, een infectie of medicatiegebruik, is sprake van ‘secundaire myositis’. Meestal zijn de symptomen van secundaire myositis milder dan de primaire vorm. De primaire vorm komt namelijk tot stand zonder andere duidelijke oorzaak. Dermatomyositis, polymyositis en inclusion body myositis zijn voorbeelden van primaire myositis.

Vormen van spieraandoening

Myositis heeft heel veel verschillende typen, elk met eigen mogelijke oorzaken en symptomen.

Dermatomyositis

Deze aandoening veroorzaakt een zichtbare, vlekkerige, rode of paarse huiduitslag. Een patiënt ervaart tevens spierzwakte en af en toe spierpijn. ademhalingsproblemen en slikproblemen komen ook voor. Dermatomyositis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Door medicatie veroorzaakte myositis

Door het gebruik van bepaalde medicijnen ontstaan mogelijk ook ontstoken spiercellen. Bekende geneesmiddelen die verantwoordelijk zijn voor de spierontsteking zijn statines, zoals lovastatine. Ook medicatie die de arts voorschrijft voor de behandeling van hiv of aids leidt mogelijk tot myositis. Zidovudine (Retrovir) is een voorbeeld van dit type medicatie.

Inclusion-body myositis

Sporadische 'inclusion body'-myositis (sIBM) zijn synoniemen van inclusion-body myositis. Deze vorm van myositis treft vooral vijftigplussers van het mannelijk geslacht. De patiënten ervaren hierbij een geleidelijke spierverzwakking. Ze hebben eveneens slikproblemen (dysfagie).

Infectieuze myositis

Patiënten die lijden aan een virale infectie, zoals de griep, lijden sneller aan infectieuze myositis. Bacteriële infecties en dan vooral veroorzaakt door stafylokokken, veroorzaken mogelijk myositis. Ook trichinose, een infectie waarbij een parasiet in het menselijk lichaam binnendringt, is een mogelijke risicofactor voor infectieuze myositis. Bij trichinose nestelt de parasiet zich in de spieren, vooral in het middenrif, de tussenribspieren, de halsspieren en de biceps. Vooreerst presenteert de patiënt zich met maag- en darmstoornissen. Daarna komt dan koorts en een pijnlijke zwelling van de aangetaste spieren tot stand in combinatie met spraak-, slik-, of ademhalingsstoornissen.

Juveniele myositis

Kinderen en jonger dan achttien jaar, en dan vooral meisjes, lijden vaak aan juveniele myositis. Hierbij ontstaat een paarse of rode huiduitslag, vaak op de oogleden. Bovendien lijdt de patiënt aan slikproblemen en heeft hij een hese stem of zwakke stem. De meeste patiënten met deze aandoening ervaren tevens een ontsteking van de bloedvaten (vasculitis). Sommige kinderen hebben spierpijn, terwijl anderen spierzwakte hebben, vooral in de maag, de nek, de bovenarmen en de benen.

Myositis myoglobinurica

Myositis myoglobinurica is vorm van myositis waarbij myoglobine vrijkomt die patiënten met de urine uitscheiden. De aandoening is eveneens bekend als de ‘ziekte van Günther’, die verwijst naar de ontdekker van dit type myositis, H. Günther, een Duits internist (1884–1956).

Myositis ossificans

Myositis ossificans vloeit meestal voort uit een blessure, zoals een aanzienlijke blauwe plek. Deze vorm van myositis is een voortschrijdende spierverbening, die gepaard gaat met ontstekingsverschijnselen, die mogelijk tot ernstige misvormingen leidt. Dit type myositis treedt vooral op bij jonge patiënten. De spierverbening verschijnt soms plaatselijk (myositis ossificans localisata) door aanhoudende druk of sterke inspanning van spieren. Een voorbeeld hiervan is het zogenaamde ‘rijbeen’ in de dijspieren bij ruiters.

Myositis tropica

Bij myositis tropica ontstaat een primaire ontsteking van (meestal) spieren van de bovenbenen (incl. mm. psoas), de billen en de schoudergordel. Dit gaat vaak gepaard met de ontwikkeling van longabcessen, pericarditis (ontsteking van het hartzakje) en myocarditis (ontsteking van de hartspier). De oorzaak van deze vorm van myositis is onbekend.

Orbitale myositis

Orbitale myositis (ook bekend als 'oculaire myositis') is een vorm van myositis die de spieren aantast die de beweging van het oog regelen. Deze uiterst zeldzame aandoening komt vaak voor bij volwassenen van jonge tot middelbare leeftijd, en dan vooral bij vrouwen. De vorm van myositis is geassocieerd met diverse auto-immuunziekten, waaronder de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis, diabetes mellitus (suikerziekte), myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen) en ankyloserende spondylitis (blijvende gewrichtsontsteking), al is de oorzaak van de aandoening onbekend. Bekende symptomen hiervan zijn ‘vastzittende ogen’, dubbelzien (diplopie), een zwelling rond de ogen, hangende oogleden (ptosis), oogpijn, rode ogen en uitpuilende ogen (exoftalmie).

Polymyositis

Bij deze aandoening ontstaat een geleidelijke spierzwakte die start in de rib en die zich dan naar buiten verspreidt. Vrouwen lijden vaker aan dit type ziekte. Diverse soorten kanker en auto-immuunziekten zijn in staat om polymyositis te veroorzaken.

Symptomen: Pijn en zwakte in de spieren

Myositis kent veel oorzaken en daarom zijn ook verschillende symptomen aanwezig. Sommige soorten myositis veroorzaken specifieke symptomen, zoals een typische huiduitslag of zwakte in specifieke delen van het lichaam. Enkele algemene symptomen komen echter steeds voor:

Voorbeelden zijn:

• koorts
• moeilijk recht kunnen staan vanuit een zittende positie
• onverklaarbare spierpijn
• problemen bij het lopen van trappen
• problemen met het opheffen van de armen
• problemen met slikken of ademhalen
• spierontsteking
• spierzwakte
• vermoeidheid na een korte periode van staan of lopen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Een bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis en de aanwezige klachten. Daarnaast is het mogelijk dat de symptomen op bepaalde tijdstippen of door bepaalde risicofactoren verergeren of verminderen en de arts wenst ook hierover informatie. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert enkele diagnostische onderzoeken uit om myositis op te sporen en om andere aandoeningen uit te sluiten die gelijkaardige symptomen met zich meebrengen.

Voorbeelden van deze testen zijn:

• beeldvormende onderzoeken: Beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan identificeren gebieden met spierafwijkingen.
• een biopsie: Een spierbiopsie onthult ontstoken spiergebieden
• een bloedonderzoek: Een bloedonderzoek meet de aanwezigheid van spierenzymen en de aanwezigheid van antilichamen geassocieerd met auto-immuunziekten.
• een elektromyografie: Deze test gebruikt de arts om de elektrische activiteit van een spier te bepalen.

Afhankelijk van het type myositis zet de arts soms nog bijkomende onderzoeken in.

Behandeling

Myositis is niet te genezen, maar het is wel mogelijk om de symptomen onder controle te krijgen. De arts schrijft corticosteroïden voor. Deze krachtige medicijnen verminderen de ontsteking in het lichaam, waardoor de symptomen verminderen. Soms behandelt de arts de onderliggende oorzaak van myositis. Wanneer bijvoorbeeld een bacteriële infectie leidt tot myositis, zet de arts antibiotica in. Als de myositis resulteert uit een auto-immuunaandoening, schrijft de arts disease modifying anti-reumatic drugs (DMARD's) voor. Voorbeelden van deze medicijnen zijn azathioprine en methotrexaat. Bepaalde lichamelijke oefeningen verstevigen de spieren waardoor patiënten meer kracht en weerstand ontwikkelen. Ook rekoefeningen zijn nuttig; deze vergroten het bewegingsbereik en de flexibiliteit. Deze oefeningen voert de patiënt uit bij een fysiotherapeut. Warmtetherapie, rust en hulpmiddelen zijn tot slot inzetbaar.

Prognose

Soms is myositis een tijdelijke aandoening, bijvoorbeeld bij een infectie (infectieuze myositis). Sommige vormen van myositis (zoals polymyositis en dermatomyositis) zijn echter chronisch waardoor spieratrofie (spierverlies) ontstaat en de activiteiten van het dagelijks leven zijn aangetast.

Lees verder

• Dermatomyositis: Huiduitslag en spierproblemen
• Polymyositis: Auto-immuunaandoening met spierzwakte
• Spierblessures: Soorten letsels en verwondingen aan spieren
• Pyomyositis: Bacteriële infectie met aangetaste spieren
• Myositis ossificans: Verkalkingen na spierblessure met pijn