Visuele agnosie: Niet kunnen herkennen van objecten & mensen

Visuele agnosie is een zeldzame neurologische aandoening waarbij een patiënt niet in staat is om bekende mensen of gewone objecten te herkennen ondanks dat de primaire visuele perceptie zelf intact is. Deze ziekte treedt op als gevolg van schade in het visueel verwerkingscentrum van de hersenen, veroorzaakt door onder andere een beroerte, dementie of neurologische aandoeningen. De ziekte is ingedeeld in diverse types. De arts behandelt het onderliggende probleem dat resulteert in visuele agnosie. Dit is echter niet altijd mogelijk.

• Synoniemen neurologische aandoening
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Niet kunnen herkennen van objecten en mensen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen neurologische aandoening

Deze aandoening is eveneens gekend als “objectblindheid”, “zielenblindheid” of “psychische blindheid”.

Epidemiologie

Visuele agnosie is een relatief zeldzame aandoening. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de demografische kenmerken van de populatie. Er zijn geen exacte cijfers over de prevalentie van visuele agnosie op wereldschaal, maar het komt vaker voor bij oudere volwassenen en mensen met neurologische aandoeningen zoals dementie of beroerte. Onderzoek naar de epidemiologie van visuele agnosie is beperkt, wat bijdraagt aan een gebrek aan concrete gegevens over de exacte prevalentie en incidentie van deze aandoening.

Oorzaken

De visuele processen op laag niveau en de geheugensystemen blijven intact bij visuele agnosie. De belangrijkste oorzaak van deze neurologische aandoening is schade in het laterale deel van de occipitale lobben (achterhoofdskwabben), en/of in het ventrale gedeelte van de temporale lobben (slaapbeenkwabben) in de hersenen. Deze letsels zijn het gevolg van een beroerte, dementie of een neurologische aandoening.

Beroerte

Een beroerte, ook gekend als een cerebellair vasculair accident (CVA), resulteert uit onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Dit is het gevolg van ischemie (gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen in het bloed), trombose (het ontstaan van een deeltje gestold bloed in de bloedvaten), arteriële embolie (verstopping van een slagader als gevolg van een bloedklonter) of een bloeding. De meest bekende lichamelijke symptomen van een beroerte zijn onder andere hoofdpijn, motorische problemen aan één zijde van het lichaam, spierzwakte, evenwichtsproblemen en problemen met het gezichtsvermogen. Mentale symptomen zoals gedragswijzigingen, verwardheid en geheugen- en concentratieproblemen behoren ook tot de mogelijkheid. Agnosie (problemen met de herkenning van zintuiglijke informatie) is eveneens geassocieerd met een beroerte.

Dementie

Dementie komt vaak voor bij ouderen, maar ook mensen die jonger zijn dan 65 jaar, zijn soms getroffen. Dementie is in feite een syndroom met als centraal kenmerk een aftakeling van cognitieve functies bij intact bewustzijn. Hierdoor krijgt een patiënt onder andere te maken met:

• aandachts-, inprentings- en geheugenproblemen (korte- en langetermijngeheugen)
• afasie (communicatieproblemen door een hersenletsel)
• afname van de motoriek
• agnosie
• apraxie (doelbewuste handelingen niet kunnen uitvoeren)
• desoriëntatie in tijd, plaats en later ook in persoon
• een verlies aan belangstelling
• een verlies van gevoel voor fatsoen, waarbij de patiënt onder andere ongepaste grappen maakt, de gulp open laat staan (decorumverlies)
• het scherper worden van vroegere persoonlijkheidskenmerken
• initiatiefverlies
• oordeels- en kritiekstoornissen
• stoornissen in het abstracte denken
• vervlakking van het gevoelsleven

Niet kenmerkende, eventuele andere symptomen zijn onder andere een depressieve of manische episode (extreme energie veroorzaakt door een bipolaire stoornis of een andere stemmingsstoornis), paranoia (ziekelijke achterdocht), wanen en hallucinaties (waanvoorstellingen en onechte percepties).

Neurologische aandoeningen

Wanneer een ziekte het zenuwstelsel aantast, zijn de hersenen, het ruggenmerg of de zenuwen getroffen. Visuele agnosie gaat ook gepaard met andere onderliggende neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie), agenese van het corpus callosum (niet gevormde hersenbalk), MELAS ((mitochondriale) myopathie, encefalopathie (hersenziekte), lactaatacidose (opbouw van melkzuur in het bloed), stroke-like (E)) en andere ziekten die leiden tot progressieve dementie.

Andere oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van visuele agnosie omvatten:

• erfelijke oorzaken
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een herseninfectie (encefalitis)
• een hoofdwonde
• een tumor
• koolstofmonoxidevergiftiging
• herstel van blindheid

Risicofactoren

Enkele risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van visuele agnosie zijn:

• Leeftijd: Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op visuele agnosie door leeftijdsgerelateerde degeneratie van de hersenen.
• Neurodegeneratieve aandoeningen: Aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie verhogen het risico op visuele agnosie.
• Beroertes: Personen die een beroerte hebben doorgemaakt, vooral wanneer deze de occipitale of temporale lobben heeft aangetast, lopen een groter risico.
• Hersenletsel: Traumatisch hersenletsel kan leiden tot visuele agnosie, vooral wanneer het de visuele verwerkingscentra beïnvloedt.
• Genetische aanleg: Erfelijke factoren kunnen bijdragen aan het risico op visuele agnosie, vooral bij erfelijke neurologische aandoeningen.

Symptomen: Niet kunnen herkennen van objecten en mensen

De meeste patiënten zijn ouderen met een hersenletsel. Volgende symptomen zijn kenmerkend bij visuele agnosie:

• gebruikelijke objecten niet kunnen identificeren
• onvermogen om gebruikelijke voorwerpen te tekenen
• kan tekeningen van gewone objecten niet kopiëren
• verslechterde kleurherkenning (achromatopsie)
• onmogelijk om bekende gezichten te herkennen (prosopagnosie)
• onvermogen om bekend te zijn of nieuwe gezichten te leren kennen (prosopamnesie)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op visuele agnosie zijn:

• Plotseling verlies van gezichtsherkenning
• Moeite met het herkennen van dagelijkse voorwerpen ondanks intact gezichtsvermogen
• Problemen met het beschrijven of identificeren van bekende mensen en objecten
• Veranderingen in het vermogen om gezichten en objecten te leren kennen, wat wijst op een achteruitgang van cognitieve functies

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van visuele agnosie vormt voor een arts een uitdaging. Een patiënt met visuele agnosie is zich vaak niet eens bewust van het probleem, of hij heeft compensatietechnieken aangeleerd zonder medische interventie. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de patiënt geen sleutel herkent maar wel weet wat het object is eens hij de sleutel in de handen krijgt (aanraking). Een arts moet meestal verschillende diagnostische procedures gebruiken, waaronder:

• Het verzamelen van een medische voorgeschiedenis: Dit omvat vragen over de symptomen, het verloop van de aandoening en mogelijke onderliggende oorzaken zoals beroertes of trauma.
• Neuropsychologisch onderzoek: Dit kan tests omvatten om de visuele waarneming, geheugen en andere cognitieve functies te evalueren.
• Beeldvormend onderzoek: MRI- of CT-scans van de hersenen kunnen helpen om eventuele structurele afwijkingen of schade te identificeren die bijdragen aan de visuele agnosie.
• Neuroloog consult: Een neuroloog kan helpen bij het vaststellen van de onderliggende oorzaak en het bepalen van de beste behandelingsopties.

Behandeling

De behandeling van visuele agnosie hangt af van de onderliggende oorzaak en kan variëren van medische therapieën tot revalidatie en ondersteunende maatregelen. Mogelijke behandelingen omvatten:

• Behandeling van de onderliggende oorzaak: Bijvoorbeeld, het behandelen van de beroerte, infectie of dementie die de visuele agnosie veroorzaakt.
• Revalidatie: Dit kan cognitieve en visuele revalidatietherapie omvatten om patiënten te helpen beter om te gaan met hun visuele beperkingen en compensatiestrategieën te ontwikkelen.
• Ondersteunende maatregelen: Dit kan het gebruik van hulpmiddelen zoals gezichtsherkenningssoftware of visuele hulpmiddelen omvatten om de dagelijkse functionaliteit van de patiënt te verbeteren.
• Medicatie: In sommige gevallen kunnen medicijnen worden voorgeschreven om de symptomen te verlichten of de onderliggende aandoening te behandelen die bijdraagt aan visuele agnosie.

Prognose

De prognose van visuele agnosie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de hersenschade. In sommige gevallen kunnen patiënten aanzienlijke verbeteringen zien met therapie en revalidatie, vooral als de onderliggende oorzaak succesvol kan worden behandeld. In andere gevallen kan de aandoening progressief zijn, vooral bij neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer, en kan het leiden tot aanhoudende beperkingen in de visuele herkenning.

Complicaties

Mogelijke complicaties van visuele agnosie kunnen zijn:

• Beperkingen in het dagelijks leven: Moeilijkheden bij het herkennen van voorwerpen en mensen kunnen leiden tot problemen bij het uitvoeren van dagelijkse taken en activiteiten.
• Verhoogd risico op ongelukken: Problemen met visuele herkenning kunnen leiden tot verhoogd risico op ongelukken, vooral bij activiteiten die afhankelijk zijn van gezichtsvermogen.
• Psychologische impact: Visuele agnosie kan leiden tot frustratie, angst en depressie bij patiënten, vooral als de aandoening het vermogen om deel te nemen aan sociale en dagelijkse activiteiten beïnvloedt.

Preventie

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor visuele agnosie zelf, maar het voorkomen van de onderliggende oorzaken kan helpen. Voorbeelden van preventieve maatregelen zijn:

• Gezonde levensstijl: Het handhaven van een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van risicofactoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik kan helpen bij het voorkomen van aandoeningen zoals beroertes en dementie.
• Behandeling van risicofactoren: Het beheren van risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes en cholesterol kan helpen om beroertes en andere neurologische aandoeningen te voorkomen die visuele agnosie kunnen veroorzaken.
• Regelmatige medische controles: Het volgen van regelmatige medische controles kan helpen om vroegtijdige tekenen van aandoeningen die visuele agnosie kunnen veroorzaken te identificeren en te behandelen.

Lees verder

• Agnosie: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatie
• Gezichtsblindheid: Onvermogen om gezichten te herkennen