Dyslexie en zijn dyslexietypen

Dyslexie wordt beschouwd als een specifieke leerstoornis of partieel leerdefect. Dit suggereert dat deze stoornis geïsoleerd voor kan komen. Dit is ook zo, maar in de praktijk gebeurt het vaak dat deze leerstoornis en stoornis in aandacht gecombineerd zijn. Het is een stoornis met het lezen van woorden. Dyslexie wordt ook 'woordblindheid' genoemd. Een dyslect is de algemene benaming voor iemand die dyslexie heeft.

Het begrip dyslexie en haar terminologie

Onder dyslexie, verstaat men een ontwikkelingsstoornis in het gebruik van de geschreven taal en de term verwijst naar een neurologische achtergrond. Alexie wordt gebruikt voor niet meer lezen na een hersenbeschadiging.
Spellingsproblemen bij schrijven komen meer voor dan ernstige leesstoornissen en worden met dysorthografie aangeduid. Dysgrafie gebruiken wij voor een handschriftstoornis.

Het leren lezen en de dyslexietypen (drie verschillende stadia)

Logografische stadium

Het kind begint met het onthouden van letter- of woordvormen op gestaltachtige wijze en moet het zich deze de volgende dag ook weer herinneren. Bij het hele proces zijn aandacht en motivatie nodig. In dit stadium kunnen kinderen letters of woorden die op elkaar lijken verwarren, bijvoorbeeld b-d verwisselingen. Letters of woorden moeten worden onthouden, gekoppeld aan de daarbij horende klank en/of als een begrip zoals de ‘a’ van ‘aap’.
Wanneer kinderen kleine woorden niet als een gestalt kunnen lezen, wordt dit visuele of dyseidetische dyslexie genoemd.

Alfabetische stadium

Het kind moet na het logografische stadium, het schrift verbinden met de klanken en woorden die het kind al kent. Dit is de grafeem-foneemconversie of ‘verklanking’. Deze stap is in werkelijkheid niet volgend op de visuele logografische fase maar vindt vaak simultaan plaats met deze fase. Er kan een probleem zijn met de visueel-auditieve connectie of met de auditieve analyse.
Er kan sprake zijn van een visueel-auditieve disconnectie, waarbij het fonologische recodingproces (teken- en klankkoppeling) gestoord is. het visuele beeld roept geen klank op. Het kind hoort niet wat het ziet en staan en is dus nog helemaal niet aan analyseren toe.

Het tweede proces dat mis kan gaan is 'het niet verklanken', omdat er geen auditieve analyse plaatsvindt wegens ontbrekend foneembewustzijn. Bij de grafeem-foneemconversie moet er aan de kant van het foneem een duidelijk klankbeeld zijn bij het kind, anders valt er niets te converteren. Deze omzetting is alleen mogelijk wanneer het grafeem matcht met het gesegmenteerde woord. Het matchen van het visuele en auditieve woordbeeld gaat dus mis, wanneer er aan de auditieve kant distorsies, discriminatieproblemen en klankanalyseproblemen bestaan of geen klankbewustzijn. Er is bij de beginnende lezer die dit besef mist, sprake van dysfonetische dyslexie.

Orthografische stadium

Het stadium waarin technisch lezen beheerst wordt. Het kind kan begrijpend lezen. Het begrijpen en vloeiend spreken van de moedertaal is een voorwaarde. Verbale of linguïstische dyslexie zijn leesproblemen met beperkte vloeiendheid en andere kenmerken van deze spraaktaalstoornis.

Neuropsychologie en dyslexie

De persoon kan problemen hebben met de ruimtelijke oriëntatie en de visuele discriminatie:

• Rechter pariëto-occipitale dysfunctie: ruimtelijke agnosie: verwisseling (m-w), onnauwkeurigheden (u-v) en omkering (b-p)
• Linker occipitale gebieden: visuele dyslexie, maar met gesproken taal geen probleem
• Strephosymbolie: schrijven in spiegelschrift (letters of heel schrift)
• Persevaties/letterverwisselingen bij oogbewegingsstoornissen

De mogelijke klankdecoderings/dysfonetische problemen zijn:

• Auditieve herinneringsbeeld blijft weg bij zien letters/woorden
• Visuele woordbeeld ontstaat niet bij horen van taal
• Wellicht stoornis in kruismodaal oproepen van geheugenbeelden tussen visuele en auditieve symbolen

Foneembewustzijn:

• Kleinste spraakklank: bijvoorbeeld /a/

Spraakklankbewustzijn:

• Woorden auditief in klanken splitsen
• Spellend lezen: bijvoorbeeld maan is opgesplitst in /m/ /aa/ /n/

Syndromen en behandeling

Voor verbale dyslexie bestaat er logopedie. Voor temporele ordeproblemen kan men de persoon sequenties in de motoriek met spraakbegeleiding aanleren, in de hoop dat daarmee een generalisatie naar de spraak en de perceptie wordt bewerkstelligd.