Ischemie: Tekort aan zuurstof en voedingsstoffen in bloedvat

Het lichaam heeft zuurstof en voedingsstoffen nodig om te kunnen functioneren. Ischemie is de medische term voor een beperkte bloedtoevoer naar weefsels als gevolg van een verstopping van de bloedvaten. Hierdoor is er een tekort is aan zuurstof en voedingsstoffen voor het lichaam. Door deze vaataandoening werkt het celmetabolisme (om weefsel levend te houden) niet goed. De aandoening tast mogelijk de hersenen, het hart en andere lichaamsdelen aan en onbehandeld leidt dan tot levensbedreigende complicaties zoals een beroerte of een hartaanval.

• Oorzaken van ischemie
• Atherosclerose (slagaderverkalking)
• Bloedstolsel
• Trauma
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Benen
• Darmen
• Hart
• Hersenen
• Huid
• Behandeling
• Complicaties van tekort aan zuurstof en voedingsstoffen in bloedvat
• Preventie van verstopping van bloedvaten

Oorzaken van ischemie

Ischemie is een vaatziekte waarbij een onderbreking van de bloedtoevoer naar een weefsel, orgaan of ledemaat optreedt die onbehandeld leidt tot weefselsterfte. Deze aandoening is het resultaat van een verstopping van een bloedvat, meestal veroorzaakt door atherosclerose (slagaderverkalking), een bloedstolsel of een trauma. Daarnaast zijn ook andere oorzaken bekend voor ischemie.

Atherosclerose (slagaderverkalking)

Één van de belangrijkste oorzaken van ischemie is atherosclerose (slagaderverkalking). Hierbij hoopt plaque (harde, kleverige, vettige substantie) zich geleidelijk op in de bloedvaten. Na verloop van tijd verharden en vernauwen de slagaders vasoconstrictie), waardoor de bloedstroom vertraagt omdat uw bloed minder ruimte heeft om erdoorheen te bewegen.

Bloedstolsel

Ischemie is soms het resultaat van een bloedstolsel. Wanneer de plaque openbarst, vormt zich mogelijk een bloedstolsel. Hierdoor ontstaat een plotselinge en ernstige onderbreking van de bloedstroom. Wanneer een stukje stolsel afbreekt, leidt dit ook tot problemen in een ander lichaamsdeel. Zo krijgt een patiënt bijvoorbeeld te maken met een longembolie, een aandoening waarbij een afsluiting van een slagader in de longen ontstaat (vorm van arteriële embolie).

Trauma

Een traumatisch letsel aan een ledemaat veroorzaakt mogelijk een gedeeltelijke of totale verstopping van een bloedvat.

Andere oorzaken

Onvoldoende bloedstroom naar een lichaamsdeel is mogelijk ook het gevolg van:

• arterioveneuze malformaties en perifere verstopping van de slagader
• bewusteloosheid, zoals veroorzaakt door de inname van overmatige doses alcohol of opioïden (sterke pijnstillers); dit leidt mogelijk tot ischemie van de ledematen door ongewone lichaamshoudingen waardoor een normale bloedcirculatie niet mogelijk is
• externe compressie (samendrukking) van een bloedvat, bijvoorbeeld door een tumor
• geïnduceerde g-krachten die de bloedstroom beperken en het bloed naar de ledematen van het lichaam dwingen, zoals bij acrobatiek en militair vliegen
• gelokaliseerde extreme koude, zoals bij bevriezing of onjuiste koude compressietherapie
• het schoudergordelsyndroom (compressie van de brachiale plexus-zenuw)
• hypoglykemie (lager dan normaal glucosegehalte)
• hypotensie (een lage bloeddruk, bijvoorbeeld door een septische shock, hartfalen)
• radiotherapie
• scheuren van significante bloedvaten die een weefsel of orgaan voeden
• sikkelcelanemie (abnormaal gevormde rode bloedcellen)
• tachycardie (abnormaal snelle hartslag)
• Tourniquet-toepassing
• voortijdige stopzetting van orale (via de mond ingenomen) anticoagulantia (antistollingsmedicijnen).

Symptomen

Aangezien zuurstof wordt getransporteerd naar weefsels in het bloed, zorgt onvoldoende bloedtoevoer ervoor dat diverse weefsels onvoldoende zuurstof krijgen. Niet altijd verschijnen symptomen bij ischemie. De patiënt krijgt dan plots te maken met een beroerte of hartaanval.

Benen

Ischemie van de ledematen treedt meestal op in combinatie met een perifere arteriële ziekte, een vorm van atherosclerose die de slagaders van de armen of benen (meestal de benen) aantast. Dit is een ernstige aandoening waarbij plaque zich opbouwt in de slagaders van het been. Het meest voorkomende syndroom dat optreedt bij ischemie van de ledematen staat bekend als claudicatio intermittens. Ernstige beenpijn (ook in rust), bleekheid en koude van het been, geen polsslag, voetpijn, ernstige beenpijn een glanzende huid van de benen en voeten, niet genezende huidzweren (slechte wondgenezing), verlamming zijn bekende symptomen. Onbehandeld is soms een amputatie van het been nodig.

Darmen

Zowel de dikke als de dunne darm zijn mogelijk getroffen door ischemie. Darmischemie van de dikke darm resulteert in ischemische colitis. Ischemie van de dunne darm staat bekend als mesenterische ischemie. De patiënt kampt met één of meer van volgende tekenen:

• bloed in de ontlasting
• buikpijn
• diarree
• een opgeblazen gevoel
• het gevoel van zich meteen te moeten ontlasten
• maagklachten

Hart

Cardiale ischemie treedt op wanneer de hartspier onvoldoende doorbloeding ontvangt. De patiënt krijgt dan te maken met een hartaanval, hartfalen of een plotselinge hartdood. Meestal is dit het gevolg van atherosclerose, de langdurige ophoping van cholesterolrijke plaques in de kransslagaders. Een ischemische hartziekte is de meest voorkomende doodsoorzaak in de meeste westerse landen en een belangrijke oorzaak van ziekenhuisopnames. Bekende symptomen zijn een onregelmatige hartslag, een snelle hartslag (tachycardie), pijn op de borst (angina pectoris), nekpijn, armpijn, schouderpijn, kaakpijn, kortademigheid bij inspanning, zweten, misselijkheid, braken en vermoeidheid.

Hersenen

Bij hersenenischemie is er onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen (acuut of chronisch). Acute hersenischemie leidt tot een beroerte. Dit is een neurologische noodtoestand die mogelijk omkeerbaar is bij een snelle behandeling. Chronische ischemie van de hersenen leidt tot een vasculaire dementie. Een korte episode van ischemie die de hersenen aantast, is een transient ischaemic attack (TIA: miniberoerte).

Veel voorkomende symptomen bij hersenischemie omvatten:

• bewusteloosheid
• coördinatieproblemen
• een onduidelijke spraak en moeite om anderen te begrijpen
• ernstige en snel optredende hoofdpijn, soms in combinatie met duizeligheid of overgeven
• flauwvallen
• problemen met het bewegen van het lichaam (zwakte, gevoelloosheid, of onbeweeglijkheid van één kant van het gezicht, de arm of het been)
• problemen met het gezichtsvermogen

Huid

Een verminderde bloedtoevoer naar de huidlagen veroorzaakt vlekken of een ongelijkmatige, onregelmatige verkleuring van de huid.

Behandeling

Een snelle behandeling is essentieel om de getroffen ledemaat levensvatbaar te houden. De behandeling bestaat uit medicatie, een chirurgische ingreep of een (gedeeltelijke) amputatie.

Complicaties van tekort aan zuurstof en voedingsstoffen in bloedvat

Zonder onmiddellijke behandeling kan ischemie binnen enkele uren snel evolueren naar weefselnecrose en gangreen. Verlamming is een zeer laat teken van acute arteriële ischemie en signaleert een dood van zenuwen die de ledematen voorzien. Door zenuwschade ontstaan sneller valpartijen. Ledemaatverlamming of ischemische neuropathie houdt soms aan nadat de bloedsomloop weer hersteld is.

Preventie van verstopping van bloedvaten

Een gezonde levensstijl verlaagt het risico op ischemie:

• meer fruit, groenten en volle granen eten (gezonde en gevarieerde voeding)
• regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren
• stoppen met roken
• stress verminderen (diepe ademhaling, meditatie of yoga)
• zich regelmatig door de arts laten testen op diabetes mellitus (suikerziekte), een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte

Lees verder

• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• TIA (transient ischemic attack): Tijdelijke functie-uitval
• Perifere vasculaire ziekte: Pijn en kramp aan been
• Claudicatio intermittens: Pijn in benen tijdens wandelen
• Darmischemie en darminfarct: Ernstige buikpijn met koorts