Ischemie: Tekort aan zuurstof en voedingsstoffen in bloedvat

Het lichaam heeft zuurstof en voedingsstoffen nodig om goed te functioneren. Ischemie is de medische term voor een verminderde bloedtoevoer naar weefsels, wat leidt tot een tekort aan zuurstof en voedingsstoffen. Dit gebrek aan bloedtoevoer kan de werking van cellen verstoren, wat uiteindelijk tot ernstige aandoeningen kan leiden. Onbehandeld kan ischemie resulteren in levensbedreigende complicaties zoals een beroerte of een hartaanval.

• Oorzaken van ischemie
• Atherosclerose (slagaderverkalking)
• Bloedstolsel
• Trauma
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Benen
• Darmen
• Hart
• Hersenen
• Huid
• Behandeling
• Complicaties van ischemie
• Preventie van ischemie

Oorzaken van ischemie

Ischemie ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar een weefsel, orgaan of ledemaat onderbroken wordt, wat kan leiden tot weefselsterfte als het niet behandeld wordt. De belangrijkste oorzaken van ischemie zijn:

Atherosclerose (slagaderverkalking)

Een belangrijke oorzaak van ischemie is atherosclerose, ook wel slagaderverkalking genoemd. Hierbij hoopt zich plaque op in de bloedvaten. Deze plaque bestaat uit vet, cholesterol en andere stoffen. Na verloop van tijd kunnen de slagaders verharden en vernauwen door deze plaque, wat de bloedstroom beperkt. Dit fenomeen wordt vaak aangeduid als vasoconstrictie.

Bloedstolsel

Een andere oorzaak van ischemie is een bloedstolsel. Dit kan ontstaan wanneer plaque in een bloedvat breekt, waardoor een bloedstolsel zich vormt en de bloedstroom abrupt kan blokkeren. Als een deel van een bloedstolsel loskomt, kan het naar andere delen van het lichaam reizen, wat kan leiden tot aandoeningen zoals longembolie, waarbij een slagader in de longen afgesloten raakt (een vorm van arteriële embolie).

Trauma

Traumatisch letsel kan ook leiden tot ischemie door een gedeeltelijke of totale blokkade van een bloedvat. Dit kan optreden bij verwondingen aan ledematen waarbij de bloedstroom belemmerd wordt.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van ischemie zijn onder andere:

• arterioveneuze malformaties en perifere obstructie van slagaders
• bewusteloosheid, veroorzaakt door overmatige consumptie van alcohol of opioïden, wat kan leiden tot ongewone lichaamshoudingen en beperkte bloedcirculatie
• externe compressie van bloedvaten, bijvoorbeeld door een tumor
• geïnduceerde g-krachten die de bloedstroom naar de ledematen beperken, zoals bij extreme acrobatiek en militair vliegen
• extreme kou, zoals bij bevriezing of onjuiste toepassing van koude compressietherapie
• schoudergordelsyndroom, waarbij de brachiale plexus-zenuw wordt samengedrukt
• hypoglykemie, ofwel een te laag glucosegehalte in het bloed
• hypotensie, oftewel een lage bloeddruk, bijvoorbeeld door septische shock of hartfalen
• radiotherapie
• scheuren van belangrijke bloedvaten die weefsels of organen van bloed voorzien
• sikkelcelanemie, waarbij abnormaal gevormde rode bloedcellen de bloedstroom belemmeren
• tachycardie, een abnormaal snelle hartslag
• het gebruik van een tourniquet
• voortijdige stopzetting van orale anticoagulantia (antistollingsmedicijnen)

Symptomen

Onvoldoende bloedtoevoer leidt tot een tekort aan zuurstof in verschillende weefsels. Symptomen van ischemie variëren afhankelijk van het getroffen gebied en kunnen soms pas merkbaar worden bij ernstige gevallen, zoals een beroerte of hartaanval.

Benen

Ischemie in de ledematen treedt vaak op in het kader van perifere arteriële ziekte, een vorm van atherosclerose die de slagaders van de benen of armen aantast. Het meest voorkomende symptoom is claudicatio intermittens, waarbij patiënten last hebben van ernstige beenpijn, zelfs in rust. Andere symptomen zijn bleekheid, koude benen, het ontbreken van een polsslag, voetpijn, en niet-genezende huidzweren. In ernstige gevallen kan een amputatie noodzakelijk zijn.

Darmen

Ischemie van de darmen kan zowel de dikke als de dunne darm aantasten. Ischemische colitis betreft de dikke darm, terwijl mesenterische ischemie de dunne darm beïnvloedt. Symptomen zijn onder andere:

• bloed in de ontlasting
• buikpijn
• diarree
• opgeblazen gevoel
• het gevoel van een dringende behoefte om te ontlasten
• maagklachten

Hart

Cardiale ischemie, ofwel onvoldoende bloedtoevoer naar de hartspier, kan leiden tot hartaanval, hartfalen, of plotselinge hartdood. Dit wordt vaak veroorzaakt door atherosclerose met de ophoping van cholesterolrijke plaques in de kransslagaders. Symptomen van cardiale ischemie zijn onder andere een onregelmatige hartslag, pijn op de borst (angina pectoris), nekpijn, armpijn, schouderpijn, kaakpijn, kortademigheid, zweten, misselijkheid, braken, en vermoeidheid.

Hersenen

Ischemie van de hersenen kan acuut of chronisch zijn. Acute hersenischemie leidt tot een beroerte, een ernstige aandoening die bij tijdige behandeling mogelijk omkeerbaar is. Chronische ischemie kan leiden tot vasculaire dementie. Een korte episode van hersenischemie wordt aangeduid als een transient ischemic attack (TIA) of miniberoerte. Veel voorkomende symptomen zijn:

• bewusteloosheid
• coördinatieproblemen
• onduidelijke spraak en moeite met begrip
• ernstige, plotselinge hoofdpijn, soms gepaard met duizeligheid of overgeven
• problemen met lichaamsbeweging (zwakte, gevoelloosheid, of onbeweeglijkheid van één kant van het gezicht, de arm of het been)
• problemen met het gezichtsvermogen
• flauwvallen

Huid

Een verminderde bloedtoevoer naar de huid kan leiden tot vlekken of een onregelmatige verkleuring van de huid, vaak als gevolg van een verminderde doorbloeding.

Behandeling

Een snelle behandeling is cruciaal om de getroffen weefsels te redden. Behandelingen kunnen variëren van medicatie en chirurgische ingrepen tot (gedeeltelijke) amputatie, afhankelijk van de ernst en locatie van de ischemie.

Complicaties van ischemie

Als ischemie niet onmiddellijk behandeld wordt, kan het snel evolueren naar weefselnecrose en gangreen. Verlamming kan optreden als een laat teken van acute arteriële ischemie en kan wijzen op schade aan de zenuwen die de ledematen voorzien. Na herstel van de bloedcirculatie kunnen zenuwschade en valpartijen optreden. Ischemische neuropathie kan soms aanhouden, zelfs nadat de bloedsomloop weer hersteld is.

Preventie van ischemie

Een gezonde levensstijl kan het risico op ischemie aanzienlijk verlagen:

• consumeer meer fruit, groenten en volle granen voor een gezonde en gevarieerde voeding
• voorkom een sedentaire levensstijl door regelmatige lichaamsbeweging
• stop met roken
• verminder stress door middel van technieken zoals diepe ademhaling, meditatie of yoga
• laat je regelmatig testen op diabetes mellitus, hoge bloeddruk, en een hoog cholesterolgehalte

Lees verder

• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• TIA (transient ischemic attack): Tijdelijke functie-uitval
• Perifere vasculaire ziekte: Pijn en kramp aan been
• Claudicatio intermittens: Pijn in benen tijdens wandelen
• Darmischemie en darminfarct: Ernstige buikpijn met koorts