Amputatie: Oorzaken, operatie en revalidatie

Een amputatie verwijst naar de chirurgische verwijdering van een lichaamsdeel, hetzij geheel of gedeeltelijk. Deze ingreep kan noodzakelijk zijn door verwondingen, ziektes of tumoren. In sommige gevallen worden baby's met een aangeboren amputatie geboren. Voor een niet-dringende amputatie zijn uitgebreide voorbereidingen nodig om het herstel te bevorderen. Na de operatie zijn er diverse behandelingen en een aangepast revalidatietraject noodzakelijk om complicaties te voorkomen en om de patiënt te ondersteunen bij het leven met het ontbrekende lichaamsdeel.

• Oorzaken van amputatie
• Chondrosarcoom
• Liposarcoom
• Osteosarcoom
• Weichteilsarcoom
• Diabetes mellitus
• Vaatziekten
• Osteomyelitis
• Hypovolemische shock
• Voorbereiding op de operatie
• Tijdens de operatie
• Na de operatie
• Postoperatieve behandelingen
• Complicaties van amputatie
• Revalidatie na een amputatie
• Revalidatieteam
• Prognose en acceptatie
• Fysiologische effecten van amputatie op het lichaam
• Invloed op de circulatie en bloedvaten
• Spier- en botveranderingen na amputatie
• Zenuwstimulatie en fantoompijn
• Psychologische impact van amputatie
• Emotionele gevolgen van het verlies van een lichaamsdeel
• De rol van psychotherapie en therapieën
• Sociale en maatschappelijke aanpassing na amputatie
• Werk en sociale betrokkenheid
• Protheses en mobiliteit in het dagelijks leven
• Preventie van complicaties na amputatie
• Infecties na amputatie
• Pijnbeheersing en fantoompijn
• De rol van familie en steunnetwerken
• Ouders en verzorgers van patiënten met amputatie
• Steun van gemeenschappen en lotgenoten
• Praktische tips voor het omgaan met amputatie
• Zorg voor de wond en vermijd infecties
• Maak gebruik van hulpmiddelen voor mobiliteit
• Controleer je gezondheid en blijf alert op complicaties
• Zorg voor emotionele ondersteuning
• Let op je voedingspatroon en algemene gezondheid
• Misvattingen rond amputatie
• Amputatie is altijd de laatste optie
• Na een amputatie ben je volledig afhankelijk van anderen
• Een amputatie leidt altijd tot chronische pijn
• Een prothese werkt net zo goed als een echt ledemaat
• Mensen met een amputatie kunnen geen actieve levensstijl meer hebben
• Een amputatie geneest snel en zonder complicaties

Oorzaken van amputatie

Tumoren
Amputatie kan vereist zijn bij bepaalde tumoren om verdere verspreiding of beschadiging te voorkomen. Voorbeelden zijn:

Chondrosarcoom

Een chondrosarcoom is een vorm van botkanker die ontstaat in kraakbeenweefsel. Dit type tumor kan vaak alleen effectief worden behandeld door amputatie, vooral als het zich heeft verspreid naar nabijgelegen weefsels.

Liposarcoom

Een liposarcoom is een kwaadaardige tumor die ontstaat uit vetweefsel. Omdat deze tumoren stevig en vaak wijdverspreid zijn, kan amputatie noodzakelijk zijn om de kanker onder controle te krijgen.

Osteosarcoom

Een osteosarcoom is een agressieve vorm van botkanker die vooral bij tieners voorkomt. Amputatie kan noodzakelijk zijn als de tumor niet adequaat kan worden verwijderd door andere behandelingen.

Weichteilsarcoom

Een weke-delen sarcoom betreft kanker in de zachte weefsels van het lichaam, zoals spieren en vet. Afhankelijk van de locatie en grootte kan amputatie een optie zijn om de ziekte te beheersen.

Verwondingen
Amputaties zijn soms noodzakelijk na ernstige verwondingen, zoals bij een explosie of een zwaar ongeval. In ongeveer 75% van de gevallen betreft het een amputatie van de armen, vaak door verwoestende trauma's.

Ziekten
Sommige ziekten kunnen leiden tot amputatie als gevolg van ernstige schade aan de ledematen. Voorbeelden zijn:

Diabetes mellitus

Diabetes mellitus kan leiden tot ernstige voetproblemen door neuropathie en slechte circulatie, wat kan resulteren in gangreen en uiteindelijk in amputatie van de aangetaste ledematen.

Vaatziekten

Ziekten zoals de ziekte van Buerger kunnen leiden tot ernstige bloedcirculatieproblemen en zweren, wat de noodzaak van amputatie kan verhogen.

Osteomyelitis

Osteomyelitis is een botinfectie die kan leiden tot een ernstige ontsteking en necrose van het bot, wat in sommige gevallen amputatie vereist.

Hypovolemische shock

Hypovolemische shock door ernstig bloedverlies kan leiden tot een afname van de bloedstroom naar de weefsels, wat gangreen en de noodzaak voor amputatie kan veroorzaken.

Voorbereiding op de operatie

Voor een amputatie vindt een grondige evaluatie plaats, zowel lichamelijk als psychisch, tenzij het om een noodsituatie gaat. Het amputatieteam onderzoekt welke aanpassingen in de leefomgeving nodig zijn. De patiënt kan vooraf gesprekken hebben met een fysiotherapeut en een prothesemaker. Het is ook nuttig om contact te zoeken met mensen die al een amputatie hebben ondergaan via zelfhulpgroepen. Deze voorbereidingen zijn essentieel voor een effectief herstel.

Tijdens de operatie

Een amputatie wordt uitgevoerd onder algehele narcose of door middel van een epidurale verdoving, waarbij alleen de onderste helft van het lichaam verdoofd is. De chirurg verwijdert het lichaamsdeel en past chirurgische technieken toe om de functie van het resterende lichaamsdeel te verbeteren en complicaties te voorkomen.

Na de operatie

Na de amputatie wordt de wond gehecht met hechtingen of chirurgische nietjes. Een verband wordt aangebracht en er kan een drain worden geplaatst om overtollig vocht af te voeren. Het verband wordt na enkele dagen verwijderd. De patiënt krijgt mogelijk zuurstof via een masker en vocht via een infuus. Afhankelijk van de amputatie kan een blaaskatheter worden geplaatst. Pijnstilling is vaak noodzakelijk.

Postoperatieve behandelingen

Fysiotherapie
Direct na de operatie start fysiotherapie om de bloedcirculatie te verbeteren en bloedstolsels te voorkomen. De patiënt wordt aangemoedigd om oefeningen uit te voeren om de mobiliteit te bevorderen.

Pijnverlichting
De volgende medicijnen kunnen helpen bij het verlichten van (fantoom)pijn:

• Anticonvulsiva
• Antidepressiva (gericht op de zenuwen in het amputatiegebied)
• Corticosteroïden of injecties met lokale verdoving
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen
• Opioïden, zoals codeïne of morfine

Zwelling verminderen
Zwelling van het resterende lichaamsdeel is normaal na een amputatie. Speciale kledij kan helpen om de zwelling te verminderen en kan ook de fantoompijn verlichten.

Complicaties van amputatie

Complicaties na een amputatie kunnen zowel lichamelijk als psychologisch van aard zijn.

Lichamelijke complicaties
Mogelijke lichamelijke complicaties zijn:

• Diep veneuze trombose (DVT), met symptomen zoals pijn en zwelling in het been
• Langzame wondgenezing en wondinfectie
• Longontsteking (pneumonie)
• Hartcomplicaties, zoals een hartaanval
• Fantoompijn

Psychologische complicaties
Psychologische complicaties kunnen zijn:

• Angst
• Depressie
• Suïcidale gedachten
• Ontkenning van de amputatie en weigering om therapieën te volgen
• Posttraumatische stressstoornis (PTSS), vooral als de amputatie het gevolg is van een trauma
• Verdriet

Revalidatie na een amputatie

Doelen van revalidatie
Revalidatie na een amputatie richt zich op het herstellen van functionaliteit, zelfzorg en mobiliteit. Het doel is om de patiënt te helpen zijn of haar mogelijkheden optimaal te benutten. De revalidatie omvat zowel fysieke als emotionele ondersteuning en vereist vaak een langdurig en intensief proces.

Inhoud van het revalidatieprogramma
Het revalidatieprogramma kan de volgende elementen omvatten:

• Emotionele ondersteuning tijdens het rouwproces en de aanpassing aan een nieuw lichaam
• Training in het gebruik van hulpmiddelen en protheses
• Jobcoaching en beroepsmatige re-integratie
• Verbeteren van motorische vaardigheden en dagelijkse activiteiten
• Oefeningen voor spierkracht, uithoudingsvermogen en balans
• Behandeling van pijn, zowel postoperatief als fantoompijn
• Aanpassingen van de thuisomgeving voor veiligheid en toegankelijkheid
• Voedingsadvies ter bevordering van genezing en algehele gezondheid
• Zorg voor wondgenezing en het stomp

Revalidatieteam

Het revalidatieteam bestaat uit diverse professionals die samen werken aan het herstel van de patiënt. Het team kan onder meer de volgende leden omvatten:

• Een aalmoezenier
• Een ergotherapeut
• Een fysiotherapeut
• Een internist
• Een jobcoach
• Een orthopedisch instrumentenmaker
• Een orthopedist / orthopedisch chirurg
• Een prothesemaker
• Een psychiater
• Een psycholoog
• Een revalidatiearts
• Een sociaal werker / maatschappelijk assistent

Prognose en acceptatie

Veel patiënten ontdekken dat het leven met een ontbrekend lichaamsdeel beter haalbaar is dan verwacht. Anderen hebben meer tijd nodig om zich aan te passen aan het nieuwe lichaamsbeeld en de bijbehorende beperkingen. Met geduld, liefde en begeleiding kunnen patiënten leren omgaan met hun situatie. Het is cruciaal dat de omgeving de patiënt blijft zien als een volwaardig persoon, wat bijdraagt aan een positieve acceptatie en een succesvolle revalidatie.

Fysiologische effecten van amputatie op het lichaam

Een amputatie heeft aanzienlijke gevolgen voor het lichaam van de patiënt. De fysiek en psychisch merkbare impact van het verlies van een lichaamsdeel varieert sterk afhankelijk van de locatie, het type amputatie en de gezondheid van de patiënt voorafgaand aan de ingreep. Het herstelproces na een amputatie gaat verder dan alleen het fysieke herstel; het beïnvloedt ook de emotionele en psychologische gesteldheid van de patiënt. In dit hoofdstuk worden de fysiologische effecten van amputatie op het lichaam gedetailleerd besproken, inclusief de invloed op de circulatie, zenuwfuncties en spier- en botstructuren.

Invloed op de circulatie en bloedvaten

Na een amputatie kan het lichaam de circulatie in het resterende deel van het lichaam moeten aanpassen. De bloedsomloop naar het amputatielichaamsdeel wordt vaak verminderd, wat de genezing en het herstel kan beïnvloeden. Dit kan de patiënt vatbaarder maken voor infecties of andere complicaties, zoals stollingsproblemen. Het is belangrijk dat patiënten na de operatie goed worden gecontroleerd op circulatieproblemen, en dat er adequate medische zorg wordt geboden om deze te beheersen.

Spier- en botveranderingen na amputatie

Bij een amputatie worden bepaalde spier- en botstructuren ernstig belast. Spieren die normaal gesproken betrokken zijn bij het functioneren van het geamputeerde lichaamsdeel kunnen atrofie (afname van spiermassa) ondergaan, terwijl andere spiergroepen mogelijk overbelast raken doordat ze de functie van het geamputeerde lichaamsdeel moeten compenseren. Dit kan leiden tot spanningen, pijn en zelfs mobiliteitsproblemen in het gezonde deel van het lichaam.

Zenuwstimulatie en fantoompijn

Een van de meest voorkomende fysiologische effecten van amputatie is de ervaring van fantoompijn, waarbij de patiënt pijn ervaart in het geamputeerde lichaamsdeel. Dit fenomeen wordt veroorzaakt door de hersenen, die de sensaties van het verloren lichaamsdeel blijven verwerken, hoewel het fysiek niet meer aanwezig is. Fantoompijn kan ernstig en langdurig zijn, en vereist vaak gespecialiseerde behandeling en therapieën om de patiënt te helpen omgaan met de pijn en het ongemak.

Psychologische impact van amputatie

Naast de fysiologische gevolgen van amputatie, is er ook een aanzienlijke psychologische impact. Het verlies van een lichaamsdeel kan leiden tot gevoelens van verlies, verdriet, en zelfs depressie. De mate waarin een patiënt zich kan aanpassen aan hun nieuwe fysieke realiteit hangt sterk samen met hun psychologische veerkracht, steun van familie en vrienden, en de toegang tot therapeutische hulp. Psychologische ondersteuning is dan ook van cruciaal belang voor het herstelproces.

Emotionele gevolgen van het verlies van een lichaamsdeel

Na een amputatie kunnen patiënten geconfronteerd worden met gevoelens van rouw en verlies. Dit kan vergelijkbaar zijn met het rouwproces na het verlies van een dierbare, waarbij de patiënt niet alleen het lichaamsdeel moet "loslaten", maar ook zijn of haar persoonlijke identiteit kan zien veranderen. Het aanpassen aan deze nieuwe realiteit kan tijd kosten en vereist geduld, zowel van de patiënt als van hun omgeving.

De rol van psychotherapie en therapieën

Psychotherapie kan patiënten helpen omgaan met de emoties die gepaard gaan met de amputatie. Gesprekstherapie, cognitieve gedragstherapie en andere vormen van psychologische ondersteuning kunnen een belangrijke rol spelen in het herstelproces. Patiënten kunnen ook baat hebben bij groepssessies, waar ze steun kunnen vinden bij anderen die een vergelijkbare ervaring hebben doorgemaakt.

Sociale en maatschappelijke aanpassing na amputatie

Naast de fysiologische en psychologische aanpassingen, moet een patiënt vaak ook sociaal en maatschappelijk omgaan met de veranderingen die amputatie met zich meebrengt. Dit kan variëren van aanpassingen in het dagelijks leven, zoals het leren gebruiken van protheses, tot het vinden van een nieuwe manier van werk, sociale interacties en lichamelijke activiteiten. De steun van vrienden, familie en hulpverleners speelt hierbij een belangrijke rol.

Werk en sociale betrokkenheid

Het hervinden van een actieve rol in het beroepsleven of sociale activiteiten is een belangrijk aspect van het herstel na een amputatie. Het kan moeilijk zijn voor een patiënt om zich aan te passen aan de praktische gevolgen van een amputatie, vooral als dit de uitvoering van hun werk of andere belangrijke bezigheden beïnvloedt. Aangepaste werkomstandigheden en sociale integratie kunnen bijdragen aan het herstel en kunnen helpen bij het bevorderen van het gevoel van eigenwaarde en onafhankelijkheid.

Protheses en mobiliteit in het dagelijks leven

Protheses zijn vaak essentieel voor patiënten na een amputatie, vooral als de amputatie het vermogen om te lopen of andere belangrijke motorische functies beïnvloedt. De keuze van de juiste prothese, evenals het leren gebruiken ervan, speelt een sleutelrol in het herstellen van de mobiliteit en onafhankelijkheid van de patiënt. Een multidisciplinair revalidatieteam, inclusief fysiotherapeuten, ergotherapeuten en prothesetechnici, is cruciaal voor het ondersteunen van de patiënt in dit proces.

Preventie van complicaties na amputatie

Hoewel amputaties vaak noodzakelijk zijn voor de gezondheid en het welzijn van de patiënt, kunnen ze leiden tot verschillende complicaties als ze niet goed worden beheerd. Het voorkomen van infecties, het minimaliseren van pijn en het bevorderen van een snel herstel zijn belangrijke aandachtspunten voor zowel medische zorgverleners als patiënten. Dit vereist nauwgezette opvolging en aandacht voor detail in het postoperatieve zorgproces.

Infecties na amputatie

Infecties zijn een veelvoorkomende complicatie na een amputatie, vooral wanneer de wond niet goed geneest. Patiënten moeten zorgvuldig worden gevolgd om infecties tijdig te herkennen en te behandelen. Dit kan onder meer het gebruik van antibiotica en het zorgvuldig verzorgen van de wond omvatten. De samenwerking van het zorgteam en de patiënt is van essentieel belang om infecties te voorkomen.

Pijnbeheersing en fantoompijn

Pijnbeheersing, inclusief de behandeling van fantoompijn, is een belangrijke component van het postoperatieve zorgplan. Naast medicatie kunnen andere methoden, zoals fysiotherapie, pijnbestrijdingstechnieken en zelfs psychologische ondersteuning, nodig zijn om de pijn te verlichten en de patiënt te helpen zich aan te passen aan het nieuwe lichaam.

De rol van familie en steunnetwerken

Familieleden en vrienden spelen een cruciale rol in het herstel van de patiënt. De steun van naasten kan helpen bij zowel de emotionele als de praktische aspecten van het herstelproces. Het aanmoedigen van het patiëntencontact en het bieden van praktische hulp kan het herstel versnellen en bijdragen aan het gevoel van comfort en stabiliteit.

Ouders en verzorgers van patiënten met amputatie

Voor ouders en verzorgers van kinderen die een amputatie ondergaan, is het van essentieel belang om zich aan te passen aan de behoeften van het kind en tegelijkertijd hun eigen emotionele welzijn te waarborgen. Het ontwikkelen van strategieën voor het ondersteunen van het kind, samen met het betrekken van medische professionals bij het herstelproces, kan helpen bij het bevorderen van een gezonde aanpassing aan het leven na de amputatie.

Steun van gemeenschappen en lotgenoten

Voor veel patiënten kan het contact met andere mensen die een amputatie hebben ondergaan een belangrijk onderdeel zijn van het herstelproces. Lotgenotencontact biedt een netwerk van begrip en empathie, wat kan helpen om de patiënt te motiveren en te ondersteunen bij het vinden van nieuwe manieren om zich aan te passen aan hun leven met de amputatie.

Praktische tips voor het omgaan met amputatie

Een amputatie kan ingrijpende gevolgen hebben voor je lichaam en je dagelijks leven. Of het nu gaat om een amputatie van een been, arm of andere lichaamsdelen, het herstel en de aanpassing vereisen zorgvuldige aandacht. Hieronder staan enkele praktische tips die je kunnen helpen tijdens het herstelproces en bij het aanpassen aan je nieuwe situatie.

Zorg voor de wond en vermijd infecties

Het is van cruciaal belang om de wond na de amputatie goed te verzorgen om infecties te voorkomen. Volg de instructies van je zorgverlener voor het reinigen van de wond en het wisselen van verbanden. Let op tekenen van een abces, zoals roodheid, zwelling of pus, en neem bij twijfel contact op met je arts. Het is belangrijk om te weten dat een infectie de genezing kan vertragen en complicaties kan veroorzaken, dus wees alert op veranderingen in de wond.

Maak gebruik van hulpmiddelen voor mobiliteit

Na een amputatie kan het nodig zijn om hulpmiddelen te gebruiken om je mobiliteit te verbeteren. Dit kan onder andere een prothese of een rolstoel zijn, afhankelijk van de locatie van de amputatie. Het kan ook nuttig zijn om fysiotherapie te volgen om je kracht en coördinatie te verbeteren. Het doel is om je onafhankelijkheid zoveel mogelijk te herstellen en te zorgen dat je veilig kunt bewegen in je omgeving.

Controleer je gezondheid en blijf alert op complicaties

Na de amputatie is het belangrijk om je algehele gezondheid goed in de gaten te houden. Bij diabetes of andere aandoeningen die het genezingsproces kunnen beïnvloeden, is het van groot belang om je suikerziekte of andere medische aandoeningen goed onder controle te houden. Regelmatige bloeddrukmetingen en bloedonderzoeken kunnen helpen om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen.

Zorg voor emotionele ondersteuning

De impact van een amputatie is niet alleen fysiek, maar kan ook mentaal zwaar zijn. Het is normaal om een breed scala aan emoties te ervaren, zoals verdriet, boosheid of angst. Praat met een therapeut of vertrouw op je sociale netwerk voor steun. Het kan ook nuttig zijn om lid te worden van een steungroep voor mensen die door een syndroom of amputatie gaan. Het delen van ervaringen en het ontvangen van steun van anderen in een vergelijkbare situatie kan enorm helpen bij het verwerken van de veranderingen in je leven.

Let op je voedingspatroon en algemene gezondheid

Een gezond voedingspatroon speelt een belangrijke rol in je herstelproces. Zorg ervoor dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt om de genezing van je lichaam te ondersteunen. Als je je zorgen maakt over gewichtstoename door verminderde mobiliteit, kan het nuttig zijn om advies te vragen over een aangepast evenwichtig voedingspatroon. Overleg met een diëtist om ervoor te zorgen dat je voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, vooral als je door de amputatie beperkingen ondervindt in je fysieke activiteit.

Misvattingen rond amputatie

Een amputatie is een chirurgische ingreep waarbij een ledemaat of een deel ervan wordt verwijderd. Dit kan nodig zijn door ernstige verwondingen, infecties, doorbloedingsproblemen of aandoeningen zoals kanker. Hoewel amputaties al eeuwenlang worden uitgevoerd en medische technologieën aanzienlijk zijn verbeterd, bestaan er nog steeds veel misvattingen over deze ingreep en het leven na een amputatie.

Amputatie is altijd de laatste optie

Hoewel artsen proberen amputaties te voorkomen wanneer dat mogelijk is, is het niet altijd de allerlaatste optie. Soms is amputatie juist de beste keuze om pijn te verminderen, de verspreiding van een huidinfectie of abces te stoppen, of de kwaliteit van leven te verbeteren. Bij ernstige doorbloedingsproblemen, zoals bij diabetes mellitus, kan een amputatie zelfs levensreddend zijn.

Na een amputatie ben je volledig afhankelijk van anderen

Veel mensen denken dat een amputatie leidt tot volledige afhankelijkheid, maar dankzij moderne prothesen en revalidatietechnieken kunnen veel geamputeerden een hoge mate van zelfstandigheid behouden. Met de juiste hulpmiddelen en therapieën kunnen zij weer lopen, fietsen en zelfs sporten.

Een amputatie leidt altijd tot chronische pijn

Hoewel sommige mensen na een amputatie last krijgen van fantoompijn of zenuwpijn, betekent dit niet dat iedereen chronische pijn ervaart. Medische behandelingen zoals medicatie, fysiotherapie en zelfs spiegeltherapie kunnen helpen om pijnklachten te verminderen of te verlichten.

Een prothese werkt net zo goed als een echt ledemaat

Prothesen hebben enorme vooruitgang geboekt en kunnen geavanceerde functies hebben, maar ze vervangen nooit volledig de functionaliteit van een natuurlijk ledemaat. De mate van bruikbaarheid hangt af van de locatie van de amputatie, de gebruikte prothese en de lichamelijke conditie van de patiënt.

Mensen met een amputatie kunnen geen actieve levensstijl meer hebben

Tegenwoordig zijn er veel sportmogelijkheden voor mensen met een amputatie. Er zijn atleten met prothesen die marathons rennen, skiën of zelfs deelnemen aan de Paralympische Spelen. Speciale prothesen en aangepaste trainingsmethoden maken een actieve levensstijl zeker mogelijk.

Een amputatie geneest snel en zonder complicaties

Het herstel na een amputatie verschilt per persoon en kan maanden duren. Factoren zoals infecties, wondgenezing en aanpassing aan een prothese spelen een rol in het genezingsproces. Personen met onderliggende aandoeningen zoals bloeddrukproblemen of slechte doorbloeding, bijvoorbeeld door nierenproblemen, kunnen extra risico lopen op complicaties.

Lees verder

• Fantoompijn: Pijn en sensaties in ledemaat na amputatie