Amputatie: Oorzaken, operatie en revalidatie

Amputatie: Oorzaken, operatie en revalidatie Van een amputatie is sprake wanneer een arts een lichaamsdeel geheel of gedeeltelijk verwijdert. Dit gebeurt veelal na een verwonding, ziekte of tumor. Sommige baby’s komen reeds met een geamputeerd lichaamsdeel ter wereld. Voor de (niet-dringende) amputatie geschieden heel wat voorbereidingen, wat nodig is om het herstelproces na de operatie te bevorderen. Na de ingreep zijn enkele behandelingen nodig om complicaties te voorkomen en de pijn te verminderen. Daarna start een individueel aangepast revalidatietraject voor de patiënt waardoor hij op praktisch en emotioneel vlak leert leven met het ontbrekende lichaamsdeel.

Oorzaken: Tumor, verwonding of ziekte

Functie

Soms zijn bepaalde ledematen erg vervormd en hebben ze geen functie. Een amputatie is dan soms nodig. Dit gebeurt vaak bij patiënten die door een genetische aandoening bijvoorbeeld met een skeletafwijking ter wereld komen zoals bij het Werner-syndroom (volwassen vorm van versnelde veroudering).

Tumor

Soms is een operatie nodig om een bot- of spiertumor te verwijderen. Enkele voorbeelden van tumoren waarbij een amputatie mogelijk vereist is, zijn:

Verwonding

Daarnaast heeft een patiënt soms een verwonding opgelopen waardoor de arts een ledemaat moet amputeren. Dit gebeurt bijvoorbeeld na een explosie. In drie op de vier gevallen betreft dit één van de armen.

Ziekte

Tot slot gebeurt een amputatie af en toe naar aanleiding van een ziekte. Enkele voorbeelden hiervan zijn een vaatziekte, diabetes mellitus (suikerziekte), bloedstolsels, osteomyelitis (een infectie in de botten), en de ziekte van Buerger (pijn en zweren op voeten en handen). Nog een andere oorzaak van een amputatie is een hypovolemische shock waarbij onvoldoende bloed in het lichaam aanwezig is. Wanneer de weefsels onvoldoende zuurstof krijgen, ontstaat gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid). Het weefsel sterft dan af waardoor een amputatie zich opdringt.

Voor de operatie

Aan een operatie gaat een grondig lichamelijk en psychisch onderzoek vooraf, tenzij de amputatie in een noodsituatie plaatsvindt. Daarnaast weet een amputatieteam gaarne welke mogelijke aanpassingen na de amputatie nodig zijn in huis, op het werk, op school en/of in de sociale omgeving. Ook voor de operatie krijgt de patiënt vaak reeds een gesprek met een fysiotherapeut en een prothesemaker. De patiënt kan voorts voor een amputatie reeds contact zoeken met patiënten die in reeds een amputatie ondergaan hebben via zelfhulpgroepen. Een goede voorbereiding en voldoende informatievoorziening voor een amputatie helpt bij het herstelproces van de patiënt.

Tijdens de chirurgische ingreep

Een amputaties gebeurt onder algehele narcose waardoor de patiënt slaapt, of met behulp van een epidurale verdoving waardoor de onderste helft van het lichaam verdoofd is. De chirurg verwijdert het lichaamsdeel en gebruikt enkele chirurgische technieken om de functie van het resterende lichaamsdeel te verbeteren en het risico op complicaties te verminderen.

Na de operatie

De wonde is gehecht met hechtingen of chirurgische nietjes. Hierop heeft de arts een verband bevestigd, en daarnaast heeft hij onder de huid een buisje geplaatst zodat overtollig vocht kan weglopen. Het verband blijft enkele dagen op de huid aanwezig om de kans op een infectie te verkleinen. Na enkele dagen verwijdert de chirurg het verband. De patiënt krijgt na de operatie bovendien enkele dagen zuurstof via een masker en ook vocht via een infuus. Afhankelijk van het te verwijderen lichaamsdeel, krijgt de patiënt een blaaskatheter zodat hij niet naar het toilet moet de eerste dagen na de operatie. Pijnstilling is vaak nodig na de operatie.

Behandelingen meteen na de amputatie

Fysiotherapie

De patiënt krijgt in het ziekenhuis reeds de eerste revalidatietraining door de fysiotherapeut. Het is namelijk belangrijk om de bloedtoevoer te verbeteren en bloedstolsels te voorkomen. De patiënt voert daarom vrijwel meteen na de operatie enkele oefeningen uit.

Medicijnen verlichten de (fantoom)pijn na een amputatie / Bron: Stevepb, PixabayMedicijnen verlichten de (fantoom)pijn na een amputatie / Bron: Stevepb, Pixabay
Pijn verminderen
Volgende medicijnen verlichten de (fantoom)pijn na de operatie

Zwelling verminderen

Het overgebleven lichaamsdeel zwelt na de operatie, maar dit is normaal. De patiënt krijgt hiervoor speciale kledij, wat tevens helpt bij de fantoompijn.

Complicaties van de operatie

Complicaties die gepaard gaan met een amputatie zijn lichamelijk en psychologisch gerelateerd.

Lichamelijk

Lichamelijke complicaties die mogelijk tot stand komen na een amputatie zijn:

Psychologisch

Volgende psychologische complicaties zijn mogelijk:
  • angst
  • een depressie
  • een suïcidaal gevoel (zelfmoordgedachten)
  • ontkenning (fysiotherapie weigeren, niet willen aanpassen aan het leven met een geamputeerd lichaamsdeel)
  • posttraumatische stressstoornis (PTSS: soort angststoornis, waarbij een extreem emotionele reactie plaatsvindt op een enge gebeurtenis) (wanneer de amputatie het gevolg is van een trauma)
  • verdriet

Revalidatie na een amputatie

Doel revalidatieprogramma

Het verlies van een verloren ledemaat brengt een blijvende beperking met zich mee, wat invloed heeft over het zelfbeeld, de zelfzorg en de mobiliteit (beweging) van de patiënt. De patiënt krijgt meteen na een amputatie een behandeling in de vorm van een uitgebreid revalidatietraject. De patiënt leert om de mogelijkheden zo maximaal te benutten; dit zowel in huis als buitenshuis. Het is belangrijk om positief om te gaan met dit verlies, wat in de eerste plaats gebeurt door de omgeving. Zo stimuleert de zorgverlener de patiënt en benadrukt hij de kleine vorderingen die de patiënt maakt. Bovendien is hulp en steun van familie en vrienden essentieel. Deze positieve invloeden vanuit de omgeving zorgen voor een actieve betrokkenheid van de patiënt, hetgeen essentieel is voor het succes van het programma en de zelfstandigheid van de patiënt vergroot. Dankzij het revalidatieprogramma verbetert de kwaliteit van leven op fysiek, emotioneel en sociaal vlak van de patiënt en leert hij weer deel te nemen aan het dagelijks leven. Dit is voor de patiënt niet altijd even makkelijk en vraagt toch een zekere volharding. Het herstelproces is vaak lang, moeilijk, frustrerend en vermoeiend. Maar het individueel revalidatieprogramma is meestal zeer succesvol.

Het succes van het herstel hangt af van vele variabele factoren zoals:
  • de algemene gezondheid van de patiënt
  • de familie-ondersteuning
  • het niveau en type van amputatie
  • het type en de ernst van de beperkingen die de patiënt heeft opgelopen

Inhoud van revalidatietraining

Diverse therapeutische programma’s zijn mogelijk tijdens de revalidatietraining.
  • Emotionele ondersteuning aanbieden wat nodig is bij het rouwproces en de aanpassing van een “nieuw” lichaam
  • Hulpmiddelen leren gebruiken
  • Jobcoaching (beroepstraining) aanvatten
  • Motorische activiteiten en activiteiten dagelijks leven verbeteren (maximale onafhankelijkheid realiseren)
  • Oefeningen om de spierkracht, het uithoudingsvermogen en de balans te bevorderen
  • Pijnbehandeling zowel postoperatief en fantoompijn (een gevoel van pijn die ontstaat onder het amputatiegebied)
  • Prothese(n) (kunstmatige ledematen) aanmeten en gebruiken
  • Thuisomgeving aanpassen om in functie van de veiligheid, toegankelijkheid en mobiliteit
  • Voedingstips om de genezing en gezondheid te bevorderen
  • Wondgenezing en stompzorg verbeteren

Revalidatieteam

Revalideren gebeurt poliklinisch of klinisch. Poliklinisch houdt in dat de patiënt na de behandeling of revalidatietraining naar huis mag, terwijl hij in het revalidatiecentrum of ziekenhuis blijft wanneer de training klinisch verloopt. Veel professionele zorgverleners werken samen in het revalidatieteam.
  • een aalmoezenier
  • een ergotherapeut
  • een fysiotherapeut
  • een internist
  • een jobcoach
  • een orthopedisch instrumentenmaker
  • een orthopedist / orthopedisch chirurg
  • een prothesemaker
  • een psychiater
  • een psycholoog
  • een revalidatiearts
  • een sociaal werker / maatschappelijk assistent

Prognose ontbrekend lichaamsdeel

Voor veel patiënten blijkt de realiteit van een ontbrekend lichaamsdeel verrassend goed mee te vallen. Andere patiënten hebben behoefte aan een beetje meer tijd en durven of willen bijvoorbeeld in het begin niet kijken naar het stomp of het veranderde lichaamsbeeld. Met heel veel liefde, geduld en begeleiding, leert de patiënt deze toestand beter accepteren. Het is hierbij belangrijk dat de familieleden en omgeving van de patiënt hem nog steeds blijven aanzien als een volwaardig persoon.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Revalidatie – wat na een amputatieEen amputatie kan uitgevoerd worden wegens verschillende redenen. Een amputatie kan gezien worden als een verlies, een r…
Beenamputatie: oorzaak en gevolgenBeenamputatie: oorzaak en gevolgenEen beenamputatie is een ingrijpende ingreep waarbij een deel van het been of het hele been wordt verwijderd. Dit kan do…
Fantoompijn; de pijn die er niet 'hoort' te zijnFantoompijn is een vorm van pijn die bij een geamputeerd lichaamsdeel vandaan lijkt te komen. Fantoompijn komt vrij veel…
Amputatiedrang: ziekelijke wens tot bizarre amputatieBody Integrity Identity Disorder, apotemnofilie, makkelijker genoemd amputatiedrang, zijn bizarre en zeldzame psychiatri…

Oil pulling, is dat wel zinvol?Oil pulling, is dat wel zinvol?Je hoort regelmatig mensen spreken over ‘oil pulling’. Wat dat is? Oil pulling komt oorspronkelijk uit India. Met oil pu…
Prostaatonderzoek: onderzoek van de prostaat bij een manProstaatonderzoek: onderzoek van de prostaat bij een manBij plasklachten kan prostaatonderzoek worden uitgevoerd om te bekijken of er sprake is van een vergrote prostaat. Een v…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: OpenClipart Vectors, Pixabay
  • Amputation – an irreversible change, https://www.myhandicap.com/en/information-disability-chonical-illness/health-and-aids/physical-impairment/amputation/amputation-coping-prosthesis/, geraadpleegd op 11 oktober 2016
  • Amputation, http://www.hopkinsmedicine.org/healthlibrary/conditions/adult/physical_medicine_and_rehabilitation/amputation_85,P01141/, geraadpleegd op 11 oktober 2016
  • Amputation, http://www.nhs.uk/conditions/amputation/pages/introduction.aspx, geraadpleegd op 11 oktober 2016
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 11 oktober 2016
  • Tips for after amputation: MyHandicap, https://www.myhandicap.com/en/information-disability-chonical-illness/health-and-aids/physical-impairment/amputation/amputation-coping-prosthesis/, geraadpleegd op 11 oktober 2016
  • Afbeelding bron 1: Stevepb, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 02-09-2019
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.