Morfine: Toepassingen, contra-indicaties en bijwerkingen

Morfine is een door de arts voorgeschreven pijnmedicijn van de opiaatfamilie. Deze krachtige opioïde pijnstiller werkt direct op het centrale zenuwstelsel om het gevoel van pijn te verminderen. Het geneesmiddel is inzetbaar voor de behandeling van zowel acute als chronische pijn die matig tot ernstig van aard is. Morfine behandelt bijvoorbeeld onder andere een hartinfarct, hoofdpijn en kankerpijn. Mogelijk ernstige bijwerkingen zijn ademhalingsfalen en een lage bloeddruk. Morfine is verslavend en vatbaar voor misbruik en daarom moet een arts de patiënt goed opvolgen. In geval van een overdosis is een snelle toediening van medicatie nodig om de effecten ongedaan te maken en levensbedreigende complicaties te voorkomen.

• Toepassingen van morfine: Behandeling van pijn
• Contra-indicaties van krachtig pijnstillend medicijn
• Toediening van opioïde pijnstiller
• Maximaal effect
• Toezicht van gebruik van geneesmiddel
• Bijwerkingen
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Overdosis van morfine

Toepassingen van morfine: Behandeling van pijn

Morfine is een pijnstillend medicijn in de klasse van de opioïden dat wordt ingezet voor de behandeling van acute of chronische pijn die matig tot ernstig van aard is. Morfine is belangrijk in volgende situaties / bij de behandeling van volgende symptomen of aandoeningen:

• artritis (gewrichtsontsteking met gezwollen gewrichten, gewrichtsstijfheid en gewrichtspijn)
• bevallingspijn
• buikpijn
• de actieve behandeling van kanker (kankerpijn)
• een hartinfarct: Morfine is een krachtig opioïde medicijn; het vermindert pijn, wat op zijn beurt leidt tot een afname van de activering van het autonome zenuwstelsel. Dit zijn gewenste effecten wanneer een patiënt een hartinfarct heeft. Bovendien kan morfine de hartslag, bloeddruk en veneuze terugkeer verlagen.
• het actief acuut coronair syndroom
• hoofdpijn wanneer patiënten niet reageren op eerstelijns- en tweedelijnsmiddelen
• kleine procedures (combinatie van lage dosis morfine met een lage dosis van de benzodiazepine lorazepam)
• kortademigheid / ademnood
• musculoskeletale pijn (pijn in onder andere botten, spieren en pezen)
• palliatieve zorg / einde van de levensfase
• pijn op de borst
• pijn tijdens een sikkelcelcrisis (pijn door zuurstoftekort in lichaamsdelen)

Contra-indicaties van krachtig pijnstillend medicijn

Morfine is een erg nuttig medicijn wanneer patiënten dit op de juiste manier gebruiken. In bepaalde situaties is dit medicijn echter sterk gecontra-indiceerd (niet aanbevolen).

Drugsmisbruik

Morfine is niet geïndiceerd voor patiënten die in het verleden drugsmisbruik hebben gehad, vooral als een patiënt in het verleden misbruik heeft gemaakt van opioïden. Deze contra-indicatie is wel zeer controversieel. De meeste artsen willen de pijn wel kunnen verlichten en daarom schrijven ze mogelijk alternatieven voor voor opioïde analgetica (pijnstillers).

Long- en ademhalingsproblemen

Extreme voorzichtigheid is geboden bij ernstige gevallen van ademhalingsfalen en opflakkeringen van astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen), omdat morfine mogelijk de ademhalingsaandrijving verder vermindert.

Maag- en darmverstopping

Een maag- en darmobstructie (verstopping van maag of darmen met buikpijn) is een andere belangrijke contra-indicatie.

MAO-remmers

Voorzichtigheid is ook geboden bij gelijktijdig gebruik van monoamineoxidaseremmers (MAO-remmers), aangezien deze medicijnen de werking van morfine verhogen. Dit leidt tot een ernstige lage bloeddruk, het serotoninesyndroom of ernstig ademhalingsfalen.

Overgevoeligheid

Bovendien moet morfine worden vermeden in geval van eerdere overgevoeligheidsreacties en onmiddellijk worden stopgezet wanneer een actieve reactie optreedt.

Zwangerschap
Voorzichtigheid is geboden bij gebruik tijdens de zwangerschap of bij vrouwen die borstvoeding geven. Als een vrouw namelijk opioïden gebruikt terwijl ze zwanger is, kan de baby afhankelijk worden van het medicijn. Dit veroorzaakt levensbedreigende ontwenningsverschijnselen bij de baby nadat deze is geboren. Baby's die afhankelijk van opioïden worden geboren, hebben mogelijk enkele weken medische behandeling nodig. Dit geneesmiddel kan eveneens in de moedermelk terechtkomen en slaperigheid, ademhalingsproblemen of de dood veroorzaken bij een baby die borstvoeding krijgt

Toediening van opioïde pijnstiller

Het kan via de mond (oraal) worden toegediend, door injectie in een spier (intramusculair), door injectie onder de huid (intrathecaal), via een ader (intraveneus), via een injectie in de ruimte rond het ruggenmerg (epiduraal), of rectaal (via een zetpil in de endeldarm), via een oplossing (onder de tong, wordt ingezet in de palliatieve zorg).

Orale formuleringen zijn beschikbaar in zowel onmiddellijke als verlengde afgifte voor de behandeling van acute en chronische pijn. Pijn die ernstiger is en niet goed onder controle is, kan worden behandeld met enkele of continue doses intraveneuze, epidurale en intrathecale formuleringen. De infusiedosering varieert aanzienlijk tussen patiënten en is grotendeels afhankelijk van hoe gevoelig ze zijn voor opiaten. De intraveneuze morfineformulering wordt soms ook intramusculair (in de spier) gegeven. Morfine wordt veel gebruikt maar ook misbruikt. Sommige patiënten snuiven de pijnmedicatie ook in.

Maximaal effect

Het maximaal effect van dit krachtig pijnstillend geneesmiddel wordt bereikt na ongeveer twintig minuten bij intraveneuze toediening en na zestig minuten bij een orale toediening, terwijl de duur van het effect drie tot zeven uur is. Er bestaan ook langwerkende formuleringen.

Toezicht van gebruik van geneesmiddel

Het onder controle krijgen van pijn is het ultieme doel van het gebruik van morfine. Andere belangrijke parameters die een arts moet controleren, zijn de mentale toestand, de bloeddruk, de ademhalingsaandrijving en het misbruik / overmatig gebruik van de opioïde pijnstiller. Verder moet een arts ook controleren welke andere medicijnen een patiënt gebruikt. Alle patiënten die morfine gebruiken, krijgen het advies om andere stoffen te vermijden die mogelijk leiden tot ademhalingsfalen. Deze medicijnen omvatten maar zijn niet beperkt tot alcohol, extra opioïden, benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen) en barbituraten (geneesmiddelen die zenuwstelsel onderdrukken). Als een patiënt morfine combineert met één van deze stoffen, krijgt hij mogelijk gestopte ademhalingen.

Bijwerkingen

Hart en bloedvaten

Morfine kan ook het cardiovasculaire systeem aantasten waardoor volgende bijwerkingen ontstaan: blozen, een vertraagde hartslag, een lage bloeddruk en flauwvallen. Ademhalingsfalen is één van de meer ernstige bijwerkingen bij opiaatgebruik. Deze bijwerking komt vooral tot uiting bij patiënten die net geopereerd zijn en opioïden toegediend krijgen.

Huid
Huidgerelateerde bijwerkingen van morfine omvatten jeuk, netelroos, oedeem (vochtophoping in lichaamsdelen) en andere soorten huiduitslag.

Maag en darmen

Eén van de meest voorkomende ongewenste effecten van morfinegebruik is constipatie door een geremde maaglediging en verminderde peristaltiek (verminderde darmbewegingen). Patiënten melden ook vaak maagpijn, misselijkheid en braken als bijwerking van morfine. Daarom wordt in veel ziekenhuisafdelingen spoedeisende hulp morfine toegediend in combinatie met een anti-emeticum (medicijn voor de behandeling van braken en misselijkheid). Gewichtsverlies is een ander mogelijke bijwerking. Zelden zijn maag- en darmgerelateerde bijwerkingen dermate ernstig dat het stoppen van de behandeling gerechtvaardigd is.

Zenuwstelsel

Andere bijwerkingen aan het zenuwstelsel die mogelijk tot uiting komen, zijn:

• agitatie (opwinding)
• duizeligheid
• dysforie
• euforie
• sedatie
• slaperigheid
• vermoeidheid
• zweten

Andere bijwerkingen

Andere mogelijke bijwerkingen van het opioïde medicijn zijn:

• een droge mond
• een hormonale onbalans
• urineretentie (blaas niet volledig kunnen ledigen: vasthouden van urine)

Wisselwerking met andere medicijnen

Opioïde medicatie heeft mogelijk een wisselwerking met veel andere medicijnen en veroorzaakt dan gevaarlijke bijwerkingen of de dood. Daarom moet de arts steeds op de hoogte zijn van alle voorgeschreven en vrij verkrijgbare medicijnen, vitaminen, kruidensupplementen en voedingssupplementen die een patiënt neemt of wenst te gebruiken. Volgende geneesmiddelen zijn enkele voorbeelden van medicijnen die mogelijk interageren (wisselwerking) hebben met morfine:

• andere verdovende medicijnen, opioïde pijnstillers of hoestmiddelen op recept
• een kalmerend middel zoals Valium, diazepam, alprazolam, lorazepam, Ativan, Klonopin, Restoril, Tranxene, Versed, Xanax en anderen
• geneesmiddelen die de serotoninespiegels in het lichaam veranderen zoals
• een middel voor de behandeling van een depressie (antidepressiva)
• een stimulerend middel
• medicatie voor de behandeling van de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• medicatie voor de behandeling van ernstige infecties
• medicatie voor de behandeling van migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• medicatie voor het voorkomen van misselijkheid en braken (anti-emetica)
• geneesmiddelen die patiënten slaperig maken of de ademhaling vertragen zoals:
• een antidepressivum
• een antipsychoticum
• een kalmeringsmiddel
• een slaappil
• een spierverslapper

Overdosis van morfine

Morfine is mogelijk een dodelijk medicijn als het niet correct wordt gebruikt. Deze krachtige pijnstiller veroorzaakt een groot aantal symptomen die verband houden met een slechtere werking van het centraal zenuwstelsel. Volgende complicaties komen dan mogelijk tot uiting:

• ademhalingsproblemen, een oppervlakkige ademhaling, een langzame en moeizame ademhaling, geen ademhaling (apneu)
• blauwachtige vingernagels en lippen (cyanose)
• braken
• coma
• constipatie
• misselijkheid
• mogelijke aanvallen
• slaperigheid
• spasmen (krampen) van de maag (maagkrampen) of het darmkanaal (darmkrampen)
• spierverlies doordat patiënten immobiel zijn wanneer ze zich in een coma bevinden

Een onmiddellijke injectie van naloxon is vereist om de effecten van morfine om te keren. Mogelijk zijn meerdere doses nodig. Indien een arts dit niet tijdig behandelt, volgt verstikking en de dood. Verder volgt een ondersteunende behandeling met:

• actieve kool
• een intraveneuze vochttoediening
• laxeermiddelen
• luchtwegondersteuning, zoals zuurstof, ren ademhalingsbuisje door de mond (intubatie) en een ademhalingsmachine

Lees verder

• Pijnstillende medicatie: Soorten & bijwerkingen pijnstillers
• Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Misbruik van middelen
• Opioïden en opiaten: Geneesmiddelen die pijn verlichten
• Medicatie-geïnduceerde overgevoeligheidssyndroom
• Medicatie: Overgevoelige (allergische) reactie op medicijnen