Agnosie: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatie

Agnosie is een zeldzame neurologische aandoening waarbij een patiënt niet in staat is om zintuiglijke informatie te herkennen, ondanks dat de zintuigen zelf intact zijn. Dit gebeurt als gevolg van schade aan specifieke hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor de verwerking van zintuiglijke informatie. De symptomen variëren afhankelijk van het aangetaste hersengebied. De behandeling richt zich voornamelijk op het aanpakken van de onderliggende oorzaak en het ondersteunen van de patiënt om de symptomen te verlichten. De vooruitzichten zijn variabel, maar bij succesvolle behandeling van de oorzaak kan de patiënt vaak een aanzienlijke verbetering ervaren zonder blijvende restschade.

• Agnosie versus apraxie
• Oorzaken: Schade aan hersengebieden
• Soorten: Auditieve, tactiele en visuele agnosie
• Symptomen: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van agnosie

Agnosie versus apraxie

Agnosie is niet hetzelfde als apraxie. Bij apraxie heeft de patiënt moeite met het uitvoeren van doelbewuste handelingen ondanks een goed begrip en intentie, wat niet het geval is bij agnosie.

Oorzaken: Schade aan hersengebieden

Agnosie ontstaat door schade aan de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor de verwerking van zintuiglijke informatie, zoals de occipitale kwab (visueel verwerkingscentrum) en de pariëtale kwab (zintuiglijke verwerking). Mogelijke oorzaken van deze schade zijn:

• Anoxie (zuurstoftekort)
• Blootstelling aan giftige stoffen (zoals koolstofmonoxidevergiftiging)
• Dementie
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
• Hersenabces
• Hersentumor
• Hoofdtrauma / traumatisch hersenletsel
• Ontwikkelingsstoornissen of andere neurologische aandoeningen
• Encefalitis (hersenontsteking)

Soorten: Auditieve, tactiele en visuele agnosie

Agnosie kan zich in verschillende vormen manifesteren. De meest voorkomende soorten zijn auditieve, tactiele en visuele agnosie.

Auditieve agnosie

Bij auditieve agnosie, ook bekend als pure woorddoofheid, is de patiënt niet in staat om geluiden te verwerken, hoewel het gehoor intact blijft. Dit wordt veroorzaakt door schade aan de gebieden die geluiden verwerken en het taalcentrum in de hersenen. Lezen, schrijven en spreken blijven normaal functioneren. Een voorbeeld is een patiënt die een auto herkent, maar het geluid van de claxon niet kan identificeren.

Tactiele agnosie

Bij tactiele agnosie kan de patiënt een object aanraken zonder te weten wat het is. Hoewel de patiënt kan beschrijven wat hij voelt, herkent hij het object niet. Astereognosie is een vorm van tactiele agnosie waarbij de patiënt door betasting geen objecten kan herkennen, ondanks een intact visueel systeem.

Visuele agnosie

Bij visuele agnosie is de verwerking en het begrip van visuele informatie verstoord. Bij de apperceptieve vorm kunnen patiënten niet goed onderscheiden tussen verschillende visuele stimuli, zoals het herkennen van een object vanuit verschillende hoeken. Bij de associatieve vorm kunnen patiënten een object tekenen maar niet benoemen wat het is. Een specifieke vorm van visuele agnosie is prosopagnosie, ook wel gezichtsblindheid genoemd, waarbij de patiënt geen gezichten kan herkennen. Dit komt voor bij aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer en sommige autismespectrumstoornissen.

Symptomen: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatie

De symptomen van agnosie variëren afhankelijk van het hersengebied dat is aangetast. Patiënten hebben meestal geen andere mentale of cognitieve problemen.

Achterhoofdskwab

Bij schade aan de achterhoofdskwab (occipitale kwab) is de patiënt niet in staat om bekende voorwerpen, plaatsen of gezichten te identificeren, zelfs als ze zichtbaar zijn. Het gezichtsvermogen blijft normaal en het denkvermogen is niet aangetast. De patiënt kan vaak wel het object identificeren door andere zintuigen te gebruiken.

Pariëtale kwab

Bij schade aan de pariëtale kwab kan de patiënt moeite hebben om een object te herkennen dat in de hand ligt aan de tegenovergestelde kant van de aangetaste hersenhelft. Het directe visuele herkenningsvermogen blijft vaak intact, met name bij schade door een beroerte.

Temporale kwab

Bij schade aan de temporale kwab kan de patiënt moeite hebben met het herkennen van geluiden, terwijl het gehoor zelf normaal blijft functioneren.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose agnosie wordt gesteld door een reeks tests waarbij de patiënt verschillende objecten moet identificeren met behulp van verschillende zintuigen. Een lichamelijk onderzoek is nodig om te controleren of er geen problemen zijn met gezichts- of gehoorvermogen. Een neurologisch onderzoek is essentieel om de aard en ernst van de aandoening te beoordelen. Aanvullende beeldvormende onderzoeken, zoals een MRI-scan en CT-scan, kunnen ook worden ingezet om de onderliggende oorzaak te identificeren.

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling voor agnosie zelf; de behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, bij agnosie veroorzaakt door een hersenabces kan de arts antibiotica voorschrijven en een operatie uitvoeren om het abces te draineren (pus afvoeren). Aanvullende therapieën zoals logopedie en/of ergotherapie kunnen worden ingezet om de patiënt te helpen omgaan met dagelijkse problemen en functionele beperkingen.

Prognose

De prognose bij agnosie hangt af van de effectiviteit van de behandeling van de onderliggende oorzaak en van de aard van de hersenschade. Veel patiënten ervaren verbetering binnen enkele maanden tot een jaar na behandeling, afhankelijk van factoren zoals de grootte, locatie en ernst van de schade, evenals de leeftijd en algehele gezondheid van de patiënt.

Complicaties

Als agnosie niet adequaat wordt behandeld, kunnen er blijvende cognitieve en functionele beperkingen optreden. De complicaties zijn meestal gerelateerd aan de ernst en duur van de onderliggende hersenschade.

Preventie van agnosie

Het voorkomen van agnosie richt zich voornamelijk op het vermijden van de risicofactoren die hersenschade kunnen veroorzaken. Dit omvat het verminderen van blootstelling aan toxische stoffen, het beheersen van risicofactoren voor beroertes en het nemen van voorzorgsmaatregelen om hoofdtrauma te voorkomen. Regelmatige medische controle en tijdige behandeling van aandoeningen die hersenschade kunnen veroorzaken, zoals dementie en infecties, zijn cruciaal voor het verminderen van het risico op agnosie.