Gezichtsblindheid: Onvermogen om gezichten te herkennen

Bij gezichtsblindheid is een patiënt niet in staat om gezichten te herkennen. Deze neurologische aandoening begint bij de geboorte door hersenafwijkingen, of op latere leeftijd door hersenschade. Gezichtsblindheid heeft bovendien een grote invloed op het dagelijks leven van de patiënt. Een behandeling is niet voorhanden voor deze levenslange aandoening. Dankzij enkele technieken leert de patiënt echter goed om te gaan met het verlies van de herkenning van gezichten. Eén van de bekendste patiënten met gezichtsblindheid is Brad Pitt.

• Synoniemen gezichtsblindheid
• Oorzaken en vormen prosopagnosie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling onvermogen om gezichten te herkennen
• Prognose aandoening
• Complicaties en prognose aandoening: Sociale problemen
• Preventie en copingstrategieën bij gezichtsblindheid

Synoniemen gezichtsblindheid

Gezichtsblindheid is eveneens bekend onder de volgende synoniemen:

• Faciale agnosie
• Prosopagnosie

'PA' is de afkorting van gezichtsblindheid.

Oorzaken en vormen prosopagnosie

Gezichtsblindheid is bekend in drie vormen: aangeboren prosopagnosie, ontwikkelingsprosopagnosie en verworven prosopagnosie.

Aangeboren prosopagnosie

In sommige gevallen is prosopagnosie een aangeboren aandoening waarbij geen hersenbeschadiging aanwezig is. Aangeboren prosopagnosie lijkt vaak voor te komen in gezinnen, waardoor de afwijking waarschijnlijk het resultaat is van een genetische mutatie of deletie.

Ontwikkelingsprosopagnosie

Bij ontwikkelingsprosopagnosie is de gezichtsblindheid veroorzaakt zonder hersenbeschadiging. Wel treden er wijzigingen op in de hersenen. De prevalentie van dit type gezichtsblindheid is vrij hoog. Ongeveer één op de vijftig patiënten lijdt aan deze aandoening. Veelal beseffen patiënten niet echt dat ze een ziekte hebben. Vaak is deze vorm van het niet kunnen herkennen van gezichten familiaal bepaald. Veel patiënten met de aandoening hebben ten minste één eerstegraads familielid, zoals een ouder of broer of zus, die ook problemen heeft met het herkennen van gezichten.

Verworven prosopagnosie

Deze zeldzame vorm van gezichtsblindheid ontwikkelt zich nadat schade aan de hersenen is opgetreden, bijvoorbeeld door een beroerte (beroerte: onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een hoofdletsel of een neurodegeneratieve aandoening. Dit komt eveneens voor bij frontotemporale dementie (progressieve vorm van dementie). Patiënten merken vrijwel snel na de hersenschade dat het herkennen van gezichten plots niet meer lukt. Treedt de verworven gezichtsblindheid echter op in de vroege jeugd, nog voordat de patiënt ten volle de mogelijkheid heeft ontwikkeld om gezichten te herkennen, dan groeit de patiënt op met gezichtsblindheid zonder dat hij dit beseft. Gezichtsblindheid is niet gerelateerd aan problemen met het geheugen, het verlies van het gezichtsvermogen of een verstandelijke handicap. Soms gaat dit wel gepaard met andere ontwikkelingsstoornissen, zoals een autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag), het Turner-syndroom (aandoening bij meisjes door missende genen) en het syndroom van Williams.

Symptomen

De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren. Zo zijn sommige patiënten enkel niet in staat om een bekend gezicht te herkennen, terwijl anderen het verschil niet kennen tussen een gezicht en een object. De patiënt met gezichtsblindheid herkent gezichten van bekende mensen niet wanneer hij ze tegenkomt. Kinderen met prosopagnosie zijn vaak bijzonder aanhankelijk op openbare plaatsen. Bovendien wachten ze op een teken (zoals zwaaien) van de ouder die de patiënt van school komt halen, omdat ze anders de ouder niet herkennen. Op school zijn kinderen eerder teruggetrokken en hebben ze moeite om vrienden te maken. Ook bij tv-programma's en films treden problemen op; deze zijn voor de patiënt moeilijk te volgen.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert enkele onderzoeken uit bij de patiënt. De patiënt onthoudt namelijk op verzoek enkele onbekende en bekende gezichten en probeert deze later te herkennen, wat niet lukt. Ook vraagt de arts om te gokken naar de leeftijd, het geslacht of de emotionele expressie van een reeks gezichten, waarmee sommige patiënten duidelijk moeite hebben.

Behandeling onvermogen om gezichten te herkennen

Gezichtsblindheid behandelen is niet mogelijk. De leeftijd waarop de hersenschade optreedt (bij verworven gezichtsblindheid), het type en de ernst van het hersenletsel, en de timing van de behandeling zijn sleutelpunten bij een revalidatieprogramma voor gezichtsherkenning. Hierbij leert de patiënt via verschillende compenserende technieken om te gaan met de gezichtsblindheid. Dit houdt in dat hij leert om mensen te herkennen via de stem, de kleding, de manier waarop ze lopen of andere unieke fysieke eigenschappen. Deze contextueel gerichte signalen zijn niet bij iedereen even effectief, zeker niet wanneer ze bekenden tegenkomen op onverwachte locaties of wanneer deze personen veranderingen vertonen in het uiterlijk.

Prognose aandoening

Naarmate de patiënt veroudert, is hij minder prikkelbaar. Ook de slaapproblemen verbeteren. De verstandelijke handicap is echter blijvend, evenals de ernstige spraakstoornissen en epileptische aanvallen. Zelfstandig wonen is niet mogelijk voor volwassenen met het Angelman-syndroom; velen leven thuis of in speciale voorzieningen voor personen met een handicap. De levensverwachting van patiënten met deze aandoening is zo goed als normaal.

Complicaties en prognose aandoening: Sociale problemen

Veel patiënten met gezichtsblindheid zijn niet in staat om familieleden, partners of vrienden te herkennen. Sommige patiënten zijn sociaal geïsoleerd en ontwikkelen hierdoor een sociale angststoornis. Daarnaast wordt het leren kennen van nieuwe mensen of het maken van een carrière bemoeilijkt. Episodes van depressie zijn niet ongewoon. Sommige patiënten met gezichtsblindheid zijn niet in staat om bepaalde gezichtsuitdrukkingen, de leeftijd en/of het geslacht van een persoon te herkennen. Zelfs het volgen van de blik van een persoon is niet altijd mogelijk. Nog andere patiënten herkennen hun eigen gezicht niet in de spiegel of op foto's. Gezichtsblindheid beïnvloedt eveneens het vermogen van een patiënt om objecten zoals plaatsen of auto's te herkennen. Veel patiënten hebben ook moeite met navigeren. Het zien van hoeken, het inschatten van afstanden of problemen met plaatsen en gebouwen is voor deze patiënten moeilijk. Bij tv-series zijn de personages niet herkenbaar, waardoor het voor de patiënt nauwelijks te volgen is.

Preventie en copingstrategieën bij gezichtsblindheid

Hoewel er geen manier is om gezichtsblindheid te voorkomen, kunnen de volgende strategieën helpen om met de aandoening om te gaan en de levenskwaliteit te verbeteren:

Vroegtijdige diagnose

Een vroege diagnose kan helpen bij het ontwikkelen van copingmechanismen en ondersteuningsstrategieën. Dit kan de impact van de aandoening op het dagelijks leven verminderen.

Ondersteuning en therapie

Het kan nuttig zijn om begeleiding te krijgen van een specialist in gezichtsblindheid, zoals een neuropsycholoog of een therapeut gespecialiseerd in visuele agnosieën. Therapieën kunnen gericht zijn op het ontwikkelen van alternatieve herkenningsstrategieën.

Gebruik van technologische hulpmiddelen

Er zijn diverse technologische hulpmiddelen en apps beschikbaar die kunnen helpen bij het herkennen van gezichten en het navigeren in sociale situaties. Het gebruik van deze hulpmiddelen kan het dagelijks functioneren verbeteren.

Ondersteuning van familie en vrienden

Familie en vrienden kunnen een belangrijke rol spelen door begrip te tonen en ondersteuning te bieden in sociale situaties. Ze kunnen ook helpen bij het ontwikkelen van strategieën om gezichtsblindheid te verbergen of te compenseren.

Educatie en bewustwording

Educatie over gezichtsblindheid kan helpen om bewustzijn te creëren en stigmatisering te verminderen. Het kan ook bijdragen aan een beter begrip van de uitdagingen waar patiënten mee te maken hebben.

Participatie in steungroepen

Deelname aan steungroepen kan nuttig zijn voor het delen van ervaringen en het verkrijgen van advies van anderen die met gezichtsblindheid leven. Dit kan ook bijdragen aan emotionele steun en praktische tips.