Syndroom van Bonnet (visuele hallucinaties zien)
Het Charles Bonnet Syndroom (CBS) is een aandoening waarbij geestelijk gezonde patiënten levendige, complexe, steeds terugkerende visuele hallucinaties hebben. Meestal treft dit patiënten die op latere leeftijd (zwaar) slechtziend zijn geworden. Het syndroom werd door de Zwitserse naturalist Charles Bonnet beschreven in 1760. Hij documenteerde toen zijn 89-jarige grootvader, die door staar bijna blind was geworden in beide ogen. Hij zag echter mannen, vrouwen, vogels, rijtuigen, gebouwen, wandtapijten terwijl dat fysiek onmogelijk was. Bonnet leed aan het einde van zijn leven ook aan hetzelfde syndroom. De Engelse psychiatrische literatuur introduceerde het Bonnet-syndroom in 1982. Het syndroom is in de medische wereld nog relatief onbekend.
Epidemiologie syndroom van Bonnet
De incidentie van het syndroom van Bonnet staat in wetenschappelijk onderbouwde studies variabel vermeld. De hoge incidentie van non-rapportage van deze aandoening is de grootste belemmering voor het bepalen de exacte prevalentie. Patiënten zijn namelijk bang voor de diagnose van een psychiatrische ziekte. Ze denken tevens dat de arts hen als gek gaat bestempelen. De prevalentie van Charles Bonnet syndroom bedraagt tussen 10% en 60%. De aandoening komt dan bij ongeveer 10-15% van de patiënten met matige slechtziendheid voor. Bij tot 60% van zwaar slechtziende patiënten is het CBS-syndroom aanwezig. Of CBS vaker voorkomt bij mannen of vrouwen, is onbekend. Hierover is namelijk geen duidelijkheid in de wetenschappelijke literatuur. Hoewel het syndroom duidelijk geassocieerd is met ouderen, zijn ook gevallen bij kinderen gerapporteerd. Tevens hangt het syndroom samen met een lagere
gezichtsscherpte, maar anderzijds zijn er patiënten met bijvoorbeeld
glaucoom (
medische term voor "verhoogde oogdruk") die nog een goede gezichtsscherpte hebben, en toch aan het syndroom van Bonnet lijden.
Oorzaken Bonnet-syndroom
CBS ontstaat het vaakst bij geestelijk gezonde ouderen, waarschijnlijk vanwege de hoge prevalentie van oogaandoeningen in deze groep. De oorzaak van deze aandoening ligt in de
hersenen en is vergelijkbaar met
fantoompijn waarbij een persoon gevoel blijft hebben en zelfs pijnsignalen ontvangt wanneer een been geamputeerd is. Het brein slaat allerlei visuele herinneringen en beelden op. Bij CBS kunnen netvliescellen geen visuele beelden meer ontvangen van en doorgeven aan de hersenen als gevolg van een oogziekte of oogzenuwschade omdat de staafjes en kegeltjes bijvoorbeeld afsterven. Daarom compenseren de cellen dit door eigen fantoombeelden te creëren.
Symptomen: Visuele hallucinaties zien
Het belangrijkste symptoom van deze aandoening is het zien van visuele
hallucinaties.
CBS ontstaat vaak bij stilte of in een toestand van rust. Dit gebeurt bijvoorbeeld na een maaltijd of bij het luisteren naar de radio (maar niet bij het indommelen). De hallucinaties altijd buiten het lichaam. Ze zijn puur visueel waarbij andere zintuigen niet zijn betrokken. De hallucinaties hebben geen persoonlijke betekenis voor de patiënt. Hallucinaties kunnen seconden, minuten of uren duren. Vaak komen symptomen voor wanneer er weinig licht is. De aard van de hallucinatie hangt af van het deel van de hersenen dat actief is. De hallucinaties kunnen zwart-wit of in kleur zijn. Patiënten kunnen roosterpatronen waarnemen, maar vaak zien ze complexere beelden. Volgende beelden zijn mogelijk:
- Afbeeldingen van complexe gekleurde patronen en beelden van patiënten komen het meeste voor, gevolgd door dieren, planten of bomen en levenloze objecten. De hallucinaties passen vaak in de omgeving van de patiënt.
- Cijfers (vaak kinderen), gezichten, wilde dieren en bewegende voertuigen. Bovendien zijn herkenbare patiënten, met inbegrip van overledenen, gerapporteerd.
- Teksten of brieven, maar meestal is het lezen van deze documenten onmogelijk wanneer ze dit proberen.
Diagnose
Het stellen van de diagnose is soms lastig en de arts mist dit dan bijgevolg vaak. De diagnose gebeurt door het uitsluiten van andere aandoeningen waarbij
visuele hallucinaties (zien van onechte beelden) kunnen voorkomen. Sommige bijwerkingen van medicijnen geven bijvoorbeeld eveneens visuele hallucinaties. Als er bijkomende problemen of neurologische symptomen zoals
geheugenverlies,
zwakte of tremor (
bevingen) zijn, verwijst de arts de patiënt naar een neuroloog. Deze sluit andere aandoeningen uit die mogelijk bijdragen aan de hallucinaties. Dit syndroom is nog vrij onbekend bij artsen omdat patiënten dit uit schaamte en
angst niet vaak melden.
Behandeling
Voor het Charles Bonnet-syndroom is geen effectief bewezen behandeling voorhanden. De beste behandeling is de patiënt
geruststellen, waarbij de arts de patiënt aanmoedigt om hierover met familie en/of anderen te praten. Uiteraard is emotionele ondersteuning van groot belang zodat de patiënt zich begrepen voelt. Soms zijn
kalmeringsmiddelen en psychologische ondersteuning vereist bij een
depressie. Een goed gevoel voor humor helpt om zich vlotter aan te passen aan CBS. Familie en gezondheidsmedewerkers bevestigen op een
luchtige manier de bizarre hallucinaties. Grappen maken mag, maar alleen als de patiënt ze vermakelijk vindt. Ook
ontspanningstechnieken helpen bij het omgaan met de hallucinaties. Daarnaast meldt de arts aan de patiënt dat de hallucinaties
geen psychologische betekenis hebben. Ze zijn niet het product van het verleden, van een trauma of van onverwerkte gevoelens. Achter de hallucinaties zit met andere woorden geen diepere betekenis.
Belangrijk is dat de patiënt regelmatig een
oogarts bezoekt om de ogen te laten controleren. De oogarts kan dan (onderliggende) oogaandoeningen tijdig opsporen en/of behandelen. De oogarts verhelpt mogelijk oogproblemen zodat symptomen van het Charles Bonnet-syndroom verdwijnen.
Tips voor patiënten
Bij sommige patiënten met CBS werken enkele tips om de hallucinaties weg te krijgen of te verminderen. Deze tips helpen niet altijd en niet bij iedereen maar zijn het proberen waard:
- de ruimte verduisteren of juist verlichten
- met de ogen knipperen
- naar de afbeelding of hallucinatie gaan
- naar de afbeelding of hallucinatie schreeuwen
- op de afbeelding of hallucinatie slaan
- staren naar de hallucinaties of juist bewegen / weglopen
- van links naar rechts kijken, ongeveer één keer per seconde gedurende vijftien tot dertig seconden zonder dat het hoofd beweegt; de ogen moeten steeds open blijven tijdens de bewegingen
- zich concentreren op iets anders / afleiding zoeken
Prognose hersenaandoening
Sommige patiënten met de
hersenaandoening lijden jarenlang aan het syndroom terwijl anderen er maar enkele weken of maanden last van hebben. De hersenen passen zich dan stilaan maar zeker aan aan het verminderde gezichtsvermogen. Wetenschappelijke studies melden dat het CBS-syndroom in de meeste gevallen verdwijnen na twaalf tot achttien maanden.
Lees verder