Atrofische gastritis: Infectie en verschrompeling van maag

Atrofische gastritis is het eindstadium van jarenlange gastritis (maagslijmvliesontsteking) waardoor het maagslijmvlies na verloop van tijd verschrompelt. Deze chronische ontsteking van het maagslijmvlies is meestal het gevolg van een bacteriële infectie veroorzaakt door de H. pylori bacterie. Maar ook antilichamen tasten mogelijk het eigen immuunsysteem aan waardoor atrofische gastritis ontstaat. Dankzij antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties is de prognose voor de meeste behandelde patiënten uitstekend. Een goede hygiëne voorkomt in veel gevallen deze aandoening.

• Oorzaken: Bacteriële en auto-immune atrofische gastritis
• Risicofactoren Infectie en verschrompeling van slijmvlies van maag
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties
• Prognose is goed
• Complicaties
• Preventie via goede hygiëne

Oorzaken: Bacteriële en auto-immune atrofische gastritis

Bacteriële atrofische gastritis

Atrofische gastritis is vaak het gevolg van een infectie door de Helicobacter pylori-bacterie. De bacteriële infectie komt vaak voor tijdens de kindertijd. De bacteriën verstoren de slijmbarrière die de maagwand beschermt tegen de zure sappen die helpen bij de spijsvertering. Wanneer de patiënt geen behandeling van een maagslijmvliesontsteking krijgt, vernietigt de infectie geleidelijk de cellen in de maagwand. Door direct contact met de ontlasting, het braaksel, of het speeksel van een besmette patiënt, gebeurt de verspreiding van atrofische gastritis van persoon naar persoon. De besmetting gebeurt ook door het eten van voedsel of drinkwater dat vervuild is met de bacteriën.

Auto-immune atrofische gastritis

Soms ontstaat atrofische gastritis eveneens wanneer het immuunsysteem ten onrechte gezonde cellen in de maagwand aanvalt. Dit staat bekend als auto-immune atrofische gastritis. Soms vallen de antilichamen ook de intrinsic factor (intrinsieke factor) aan. Dit is een stof die in de maag wordt uitgescheiden en noodzakelijk is om vitamine B12 te binden. Het lichaam is anders niet in staat om vitamine B12 op te nemen. Door een gebrek aan intrinsieke factor ontstaat pernicieuze anemie (falen van absorptie vitamine B12 met vitamine B12-tekort) met symptomen van bloedarmoede en neurologische tekenen), waardoor het voor het lichaam onmogelijk is om genoeg gezonde rode bloedcellen aan te maken.

Risicofactoren Infectie en verschrompeling van slijmvlies van maag

Patiënten met een H. pylori-infectie lopen meer kans op atrofische gastritis. Dit soort infectie komt wereldwijd voor, maar is meer te vinden in gebieden van armoede en overbevolking. Auto-immune atrofische gastritis is vrij zeldzaam, maar patiënten die schildklieraandoeningen of diabetes mellitus (suikerziekte) hebben, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Patiënten van Afro-Amerikaanse of van Noord-Europese afkomst zijn tot slot eveneens vaker getroffen door auto-immune atrofische gastritis. Atrofische gastritis komt over het algemeen vaker voor bij patiënten met Spaanse of Aziatische afkomst. Zowel atrofische gastritis als auto-atrofische gastritis verhogen aanzienlijk het risico op maagkanker.

Symptomen

H. pylori-infectie

Andere veel voorkomende symptomen van een H. pylori-infectie zijn onder meer:

• bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• buikpijn
• een gevoel van volheid
• een verlies van eetlust
• flatulentie (winderigheid)
• koorts
• maagzweren
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• misselijkheid en braken
• onverwacht gewichtsverlies
• pijn in de maagstreek

Tekort aan vitamine B12
Auto-immune atrofische gastritis resulteert in een tekort van vitamine B12 (B12-deficiëntie). Hierdoor ontstaan symptomen door bloedarmoede zoals:

• duizeligheid
• hartkloppingen
• oorsuizen (medische term: tinnitus aurium)
• pijn op de borst
• zwakte

Schade aan zenuwen

Vitamine B12-deficiëntie leidt tot schade aan de zenuwen, waardoor volgende symptomen ontstaan:

• een onvaste gang (wankel bij het lopen)
• gevoelloosheid en tintelingen in de ledematen
• mentale verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt krijgt eerst een lichamelijk onderzoek. De arts betast de maag en drukt lichtjes op bepaalde maagdelen, wat voor de patiënt gevoelig is. Hij kijkt tevens naar tekenen van vitamine B12-deficiëntie, zoals bleekheid en een snelle pols. Het hart is mogelijk vergroot (cardiomegalie). Een auscultatie (beluistering via de stethoscoop) onthult meestal een systolische hartgeruis.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek is nodig. Daarnaast voert de arts soms een biopsie uit. Hij maakt hiervoor gebruik van een endoscoop die hij in de keel en in de maag plaatst. Bij het nemen van het biopt kijkt de arts tevens naar de maag en zoekt hij naar symptomen van atrofische gastritis. Het weefselmonster van het maagweefsel bevestigt soms ook de H. pylori-infectie.

Differentiële diagnose

Deze aandoeningen hebben symptomen aan boord die lijken op atrofische gastritis en zijn daarom bekend als de differentiële diagnoses:

• brandend maagzuur
• chronische gastritis (aanhoudende ontsteking van het maagslijmvlies)
• functionele dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken)
• pernicieuze anemie

Behandeling via antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties

Antibiotica verwijderen de bacteriën die gepaard gaan met de H. pylori-infectie. Daarnaast schrijft de arts medicijnen voor die het maagzuur verminderen of neutraliseren (antacida). Een minder zure omgeving bevordert het herstel van de maagwand. Patiënten met auto-atrofische gastritis krijgen ook vitamine B12-injecties.

Prognose is goed

De meeste patiënten met atrofische gastritis voelen zich beduidend beter wanneer de arts de behandeling inzet.

Complicaties

Complicaties omvatten maagkanker, maagzweren, maagpoliepen (goedaardige gezwellen op het maagslijmvlies), pernicieuze anemie en maagdarmkanker.

Preventie via goede hygiëne

Atrofische gastritis is moeilijk te voorkomen, maar een goede hygiëne voorkomt vaak de infectie. Dit houdt in dat iedereen de handen wast na een toiletbezoek en na het behandelen van voedsel. Ouders of verzorgers van jonge kinderen wassen tevens de handen (goede handhygiëne) nadat ze in contact zijn geweest met vervuilde luiers of beddengoed.

Lees verder

• Gastritis: Ontsteking van slijmvlies maag met pijn in buik
• Chronische gastritis: Aanhoudende ontsteking maagslijmvlies