Atrofische gastritis: Infectie en verschrompeling van maag

Atrofische gastritis is een chronische ontsteking van het maagslijmvlies die kan leiden tot de verschrompeling van dit slijmvlies. Deze aandoening is vaak het gevolg van een langdurige infectie door de bacterie Helicobacter pylori (H. pylori) of door een auto-immuunreactie waarbij het immuunsysteem de maagcellen aanvalt. Bij tijdige en effectieve behandeling met antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties is de prognose voor de meeste patiënten uitstekend. Goede hygiëne speelt ook een belangrijke rol in het voorkomen van deze aandoening.

• Oorzaken: Bacteriële en auto-immune atrofische gastritis
• Risicofactoren voor atrofische gastritis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie via goede hygiëne, levensstijl en voeding
• Hygiëne
• Levensstijl en voeding

Oorzaken: Bacteriële en auto-immune atrofische gastritis

Bacteriële atrofische gastritis
Atrofische gastritis wordt vaak veroorzaakt door een infectie met de Helicobacter pylori-bacterie. Deze infectie komt vaak voor in de kindertijd en verstoort de slijmbarrière die de maagwand beschermt tegen de zure maagsappen. Bij afwezigheid van behandeling kan deze bacterie de cellen in de maagwand geleidelijk vernietigen. De verspreiding van H. pylori gebeurt via direct contact met ontlasting, braaksel, of speeksel van een besmette persoon, en ook door consumptie van besmet voedsel of drinkwater.

Auto-immuun atrofische gastritis
In sommige gevallen ontstaat atrofische gastritis door een auto-immuunreactie waarbij het immuunsysteem per ongeluk gezonde cellen in de maagwand aanvalt. Dit staat bekend als auto-immuun atrofische gastritis. De antilichamen kunnen ook de intrinsic factor aanvallen, een stof die nodig is voor de opname van vitamine B12. Het gebrek aan intrinsic factor leidt tot pernicieuze anemie (vitamine B12-tekort met symptomen van bloedarmoede en neurologische afwijkingen), wat het lichaam verhindert voldoende gezonde rode bloedcellen aan te maken.

Risicofactoren voor atrofische gastritis

Patiënten met een H. pylori-infectie hebben een verhoogd risico op atrofische gastritis. Deze infectie is wereldwijd verspreid, maar komt vaker voor in gebieden met lagere sanitaire omstandigheden. Auto-immuun atrofische gastritis is zeldzamer, maar komt vaker voor bij patiënten met schildklieraandoeningen of diabetes mellitus. Daarnaast hebben Afro-Amerikaanse en Noord-Europese patiënten een verhoogd risico op deze aandoening. Atrofische gastritis komt ook vaker voor bij mensen van Spaanse of Aziatische afkomst. Zowel atrofische gastritis als auto-immuun atrofische gastritis verhogen het risico op maagkanker.

Symptomen

H. pylori-infectie
Veel voorkomende symptomen van een H. pylori-infectie zijn onder andere:

• Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• Buikpijn
• Een gevoel van volheid
• Verlies van eetlust
• Flatulentie (winderigheid)
• Koorts
• Maagzweren
• Malaise (een algemeen ziek gevoel)
• Misselijkheid en braken
• Onverwacht gewichtsverlies
• Pijn in de maagstreek

Tekort aan vitamine B12
Auto-immuun atrofische gastritis kan leiden tot een tekort aan vitamine B12 (B12-deficiëntie). Dit veroorzaakt symptomen van bloedarmoede zoals:

• Duizeligheid
• Hartkloppingen
• Oorsuizen (medische term: tinnitus aurium)
• Pijn op de borst
• Zwakte

Schade aan zenuwen
Een tekort aan vitamine B12 kan zenuwbeschadiging veroorzaken, wat leidt tot symptomen zoals:

• Een onvaste gang (wankel bij het lopen)
• Gevoelloosheid en tintelingen in de ledematen
• Mentale verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose begint meestal met een lichamelijk onderzoek. De arts betast de maag en drukt lichtjes op gevoelige delen om te controleren op pijn. Hij kijkt ook naar tekenen van vitamine B12-deficiëntie zoals bleekheid en een snelle pols. Mogelijk wordt cardiomegalie (vergroting van het hart) vastgesteld, en bij auscultatie (beluistering) kan een systolisch hartgeruis worden gehoord.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is nodig om de diagnose te bevestigen. Soms voert de arts een biopsie uit met een endoscoop om een weefselmonster van de maag te nemen. Dit helpt niet alleen bij het bevestigen van atrofische gastritis, maar kan ook de aanwezigheid van H. pylori aantonen.

Differentiële diagnose
Aandoeningen met vergelijkbare symptomen als atrofische gastritis zijn onder andere:

• Brandend maagzuur
• Chronische gastritis (aanhoudende ontsteking van het maagslijmvlies)
• Functionele dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken)
• Pernicieuze anemie

Behandeling: Antibiotica, antacida en vitamine B12-injecties

De behandeling van atrofische gastritis omvat doorgaans antibiotica om de H. pylori-bacteriën te elimineren. Daarnaast worden medicijnen voorgeschreven die het maagzuur verminderen of neutraliseren (antacida), wat de maagwand helpt herstellen. Bij patiënten met auto-immuun atrofische gastritis worden ook vitamine B12-injecties toegediend om het tekort aan te vullen.

Prognose

De prognose voor atrofische gastritis hangt sterk af van de tijdigheid en effectiviteit van de behandeling. Bij een adequate behandeling met antibiotica en antacida, en bij toediening van vitamine B12-injecties bij auto-immuun atrofische gastritis, voelen de meeste patiënten zich aanzienlijk beter. De ontsteking van het maagslijmvlies kan verminderen en het maagslijmvlies kan in sommige gevallen herstellen, afhankelijk van de ernst en duur van de aandoening.

Regelmatige opvolging en monitoring zijn essentieel om de voortgang van de behandeling te evalueren en om eventuele terugvallen vroegtijdig op te sporen. Patiënten die de behandeling volgen en hun levensstijl en dieet aanpassen, hebben doorgaans een goede prognose en een verbeterde levenskwaliteit.

Complicaties

Atrofische gastritis kan verschillende ernstige complicaties met zich meebrengen, waaronder:

• Maagkanker: Atrofische gastritis, vooral wanneer deze niet adequaat wordt behandeld, kan het risico op het ontwikkelen van maagkanker verhogen. De chronische ontsteking en slijmvliesbeschadiging creëren een omgeving die bevorderlijk kan zijn voor het ontstaan van kwaadaardige cellen.
• Maagzweren: Langdurige atrofische gastritis kan leiden tot de vorming van maagzweren, die pijn en ongemak veroorzaken en het risico op bloeding en perforatie verhogen.
• Maagpoliepen: Deze goedaardige gezwellen kunnen zich ontwikkelen op het maagslijmvlies als gevolg van chronische ontsteking. Hoewel ze vaak niet kwaadaardig zijn, kunnen ze soms leiden tot verdere complicaties en moeten ze regelmatig gecontroleerd worden.
• Pernicieuze anemie: Bij auto-immuun atrofische gastritis kan het tekort aan intrinsic factor leiden tot pernicieuze anemie, een aandoening waarbij het lichaam niet genoeg gezonde rode bloedcellen produceert, wat kan resulteren in ernstige bloedarmoede en neurologische problemen.
• Maagdarmkanker: Chronische atrofische gastritis kan ook het risico op andere vormen van maagdarmkanker verhogen door langdurige ontsteking en slijmvliesbeschadiging.

Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om het risico op deze complicaties te minimaliseren en om een goede gezondheid van de maag te behouden.

Preventie via goede hygiëne, levensstijl en voeding

Hygiëne

Hoewel atrofische gastritis moeilijk volledig te voorkomen is, kan goede hygiëne helpen om de infectie te voorkomen. Dit houdt in dat men de handen grondig wast na een toiletbezoek en na het omgaan met voedsel. Ouders of verzorgers van jonge kinderen moeten ook de handen wassen (goede handhygiëne) na contact met vervuilde luiers of beddengoed om de verspreiding van bacteriën te verminderen.

Levensstijl en voeding

Naast hygiëne kan een gezonde levensstijl bijdragen aan het voorkomen van atrofische gastritis. Dit omvat:

• Gezonde voeding: Voorkom voedsel dat de maagwand irriteert, zoals gekruid voedsel en alcohol.
• Regelmatige medische controles: Voor mensen met risicofactoren zoals een familiegeschiedenis van maagproblemen of auto-immuunziekten, kunnen regelmatige controles helpen bij vroege detectie en preventie.
• Vermijden van risicofactoren: Vermijd het gebruik van niet-voorgeschreven medicijnen die maagklachten kunnen veroorzaken, zoals bepaalde pijnstillers en ontstekingsremmers.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kan men mogelijk het risico op het ontwikkelen van atrofische gastritis verlagen en de algehele gezondheid van de maag bevorderen.

Lees verder

• Gastritis: Ontsteking van slijmvlies maag met pijn in buik
• Chronische gastritis: Aanhoudende ontsteking maagslijmvlies