Vitamine B12: functie, tekort, voeding en intrinsieke factor

Vitamine B12 is een zogenaamde essentiële vitamine, wat betekent dat het lichaam het niet zelf kan produceren en dat het zonder een regelmatige aanvoer van vitamine B12 op de lange termijn niet mogelijk is om de gezondheid van het lichaam te behouden. Je hebt dus een externe voedingsbron nodig om te voldoen aan je vitamine B12-behoefte. Je lichaam heeft vitamine B-12 nodig voor de gezondheid van het zenuwweefsel, hersenfunctie en de productie van rode bloedcellen. Vitamine B12 staat ook bekend als cobalamine. Een vitamine B12-tekort kan leiden tot (onomkeerbare) neurologische symptomen. Vitamine B12 komt voor in voedingsmiddelen zoals vlees, vis en zuivelproducten. Het kan ook in een laboratorium worden gemaakt. Het wordt vaak in combinatie met andere B-vitaminen ingenomen.

• Wat is vitamine B12?
• Vitaminen
• Vitamine B12
• Vitamine B12 in voeding
• Functie van vitamine B12
• Vitamine B12 en intrinsieke factor
• Vitamine B12-tekort
• Oorzaken
• Symptomen
• Behandeling
• Preventie

Wat is vitamine B12?

Vitaminen

Vitaminen zijn essentiële bestanddelen die het lichaam nodig heeft om goed te functioneren. Vitaminen zijn betrokken bij biochemische processen. Er worden 13 belangrijke vitaminen onderscheiden. Deze worden in twee groepen ingedeeld: de in water oplosbare vitaminen en de in vet oplosbare vitaminen. In water oplosbare vitaminen (de B-vitaminen en vitamine C) blijven niet langer dan drie dagen in lichaamsweefsels opgeslagen en daarom moeten ze dagelijks worden aangevuld. In water oplosbare vitaminen worden via de darmwand in het bloed opgenomen en wat je lichaam niet nodig heeft, wordt via de urine uitgescheiden. In vet oplosbare vitaminen worden met de voedingsvetten via de darmwand opgenomen en worden in de lever en in vetweefsel opgeslagen.

Vitamine B12

Vitamine B12 is een in water oplosbare vitamine. Het is de enige in water oplosbare vitamine die in het lichaam wordt opgeslagen, vooral in de lever. De normale hoeveelheid dat ligt opgeslagen in de lever is ongeveer 2 - 3 mg bij volwassenen, wat voldoende is voor 2 tot 4 jaar. Daarom duurt het een aantal jaren voordat een vitamine B12-tekort ontstaat.

Vitamine B12 in voeding

Vitamine B12 komt van nature uitsluitend voor in dierlijke producten. Dit is de enige vitamine die je niet uit plantaardige voeding kunt opnemen en waarvan je bij een strikt plantaardig dieet (als veganist) een supplement zou moeten nemen. Vitamine B12 komt voor in vlees en vleeswaren, vis, eieren en melk en melkproducten.

Functie van vitamine B12

Vitamine B12 speelt een rol bij de vorming van rode bloedcellen. Hierbij werkt het samen met foliumzuur. Beide zijn betrokken bij de aanmaak van genetisch materiaal. Voorts helpt B12 om het centraal zenuwstelsel soepel te laten functioneren en het heeft een aandeel in de stofwisseling van aminozuren.

Het effect van vitamine B12 kan worden onderverdeeld in 5 belangrijke gebieden:

• De synthese van DNA. Vitamine B12 is daarmee van invloed op de celdeling en bloedvorming.
• Energiemetabolisme. Vitamine B12 is belangrijk voor de energieproductie in de mitochondriën, een organel dat de cel energie levert.
• Het lipidenmetabolisme. Vitamine B12 is belangrijk voor het opbouwen en onderhouden van celmembranen en het bouwen en onderhouden van myeline, een vettige stof die op veel plaatsen in het zenuwstelsel het axon (zenuwvezel) omhult ter bescherming van zenuwen in het centrale zenuwstelsel en de hersenen.
• De synthese van hormonen en neurotransmitters. Vitamine B12 is noodzakelijk voor de productie van belangrijke boodschapperstoffen en beïnvloedt dus stemming, psyche en perceptie.
• Ontgifting. Vitamine B12 neutraliseert homocysteïne en cyanide, evenals radicalen zoals stikstofmonoxide en peroxynitriet. B12 is een belangrijke tegenstander van nitrosatieve stress, een biochemische ontsporing van stikstofmonoxide.

Vitamine B12 is een onmisbare component in de metabole stappen die nodig zijn voor deze processen. Als deze vitamine ontbreekt, kunnen deze belangrijke lichaamsfuncties niet worden voortgezet, wat gevolgen heeft voor je gezondheid.

Vitamine B12 en intrinsieke factor

Klieren in het maagslijmvlies scheiden een enzym af dat intrinsieke factor (ook wel intrinsic factor) wordt genoemd. Dit enzym bindt zich aan vitamine B12, waardoor deze vitamine via de darmwand in de bloedbaan kan worden opgenomen. Als je een gebrek hebt aan de intrisic factor, bijvoorbeeld als gevolg van chronische atrofische gastritis, dan krijg je een gebrek aan vitamine B12, wanneer je niet regelmatig B12 in de bloedstroom geïnjecteerd krijgt.

Vitamine B12-tekort

Oorzaken

Een vitamine B12-tekort kan een aantal mogelijke oorzaken hebben. Het komt vaak voor bij mensen met een door een vitamine B12-opnameprobleem. Dit kan worden veroorzaakt door:

• Pernicieuze anemie (vitamine B12-tekort door auto-immuun gastritis);
• Atrofische gastritis;
• Operatie waarbij een deel van de maag en/of dunne darm wordt verwijderd;
• Chronische darmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn;
• Coeliakie;
• Bacteriële overgroei;
• Een parasiet;
• Overmatig alcoholgebruik;
• Auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Graves of systemische lupus erythematosus (SLE);
• Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen.

Vitamine B12-tekort kan ook voorkomen bij vegetariërs en veganisten, omdat de enige natuurlijke bronnen van vitamine B12 dierlijke producten zijn. Strikte veganisten (dat zijn mensen die in het geheel geen dierlijke producten eten, zoals vlees, eieren of melk) lopen derhalve het grootste risico. Baby's van moeders die vegetariërs en veganisten zijn, kunnen ook met een tekort aan vitamine B12 kampen.

Symptomen

Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot bloedarmoede. Een mild tekort veroorzaakt slechts milde of geen symptomen. Maar als de bloedarmoede verergert, kunnen de volgende symptomen optreden:

• algehele zwakte
• vermoeidheid of een licht gevoel in het hoofd
• snelle hartslag en ademhaling
• bleke huid
• pijnlijke tong
• gemakkelijk blauwe plekken of bloeden, inclusief bloedend tandvlees
• maagklachten en gewichtsverlies
• diarree of obstipatie (verstopping)

Een aanhoudend vitamine B12 tekort kan tot beschadiging van de zenuwcellen leiden, wat de volgende klachten kan geven:

• tintelingen of gevoelloosheid in vingers en tenen
• moeilijk lopen
• stemmingswisselingen of depressie
• geheugenverlies, desoriëntatie en dementie (een lage waarde van B12 wordt geassocieerd met de ontwikkeling en progressie van dementie, vooral Alzheimer)

B12-deficiëntie bij zuigelingen, indien niet vroegtijdig opgespoord en adequaat behandeld, kan leiden tot ernstige en permanente schade aan het zenuwstelsel.

Behandeling

De behandeling van een vitamine B12-tekort is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als pernicieuze anemie in het spel is of wanneer er onvoldoende absorptie van vitamine B12 plaatsvindt, vervanging noodzakelijk zijn. Meestal wordt dit gegeven door een vitamine B12-injectie. Sommige zullen hun leven lang aangewezen zijn op B12-supplementen. Veganisten of vegetariërs kunnen vitamine B12 uit supplementen halen.

Preventie

De meeste mensen kunnen een vitamine B12-tekort voorkomen door het eten van genoeg vlees, gevogelte, vis, melk, kaas en eieren. Als je geen dierlijke producten eet of als je een medische aandoening het waardoor de opname van voedingsstoffen beperkt wordt, kan geadviseerd worden om vitamine B12 aan te vullen met supplementen (tabletten of injecties).

Lees verder

• Vitamine B12 in voeding: vlees, vis en vleesvervangers
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen
• Vitamine B12-tekort: symptomen, oorzaak en behandeling
• Vitamine B-complex: symptomen B-tekort, functie en voeding