Besmetting met het TBE-virus door een tekenbeet

Het TBE-virus kan hersen(vlies)ontsteking veroorzaken. Teken die besmet zijn met het TBE-virus kunnen dit door een beet overdragen op dieren en mensen. Bij de meeste mensen veroorzaakt een infectie geen ziekteverschijnselen. Bij mensen die wel ziek worden verloopt de ziekte in twee fasen. Na zeven tot veertien dagen krijgt de patiënt last van koorts, vermoeidheid, algehele malaise en hoofdpijn. Daarna volgt een week zonder klachten. Hierna begint de tweede fase. De patiënt krijgt ernstige hoofdpijn, koorts en hersen(vlies)ontsteking en moet worden opgenomen in het ziekenhuis.

Het TBE-virus

Het TBE-virus kan teken-encefalitis veroorzaken. Dit is een hersen(vlies)ontsteking. Er zijn verschillende soorten TBE-virussen die veel met elkaar gemeen hebben. Ze zijn in drie verschillende subtypes te verdelen, die vooral in Europa, de Baltische staten en Rusland voorkomen. In Europa komt vooral de mildere variant voor. Het in Rusland voorkomende subtype kent een veel ernstiger verloop.

Besmetting door een tekenbeet

Het TBE-virus (tick-borne encephalitis) wordt door besmette teken overgedragen, na een beet. Vaak op dieren, soms op mensen. Besmetting kan ook plaatsvinden door het eten en drinken van rauwe zuivelproducten van besmette landbouwhuisdieren zoals koeien en geiten. Het virus blijft lang actief in rauwe producten en kan tegen maagsappen. Verhitting, door pasteurisatie, maakt het virus onschadelijk. De kans op besmetting met het virus is niet erg groot en de meeste mensen worden er niet ziek van.

De ontwikkeling van het virus

Of er klachten ontstaan en de mate waarin is mede afhankelijk van de leeftijd en immuniteit van de besmette persoon. Mensen boven de 50, of mensen met een slechte gezondheid hebben meer kans op een ernstig verloop van de ziekte. Deze mensen kunnen met een gezonde levensstijl het immuunsysteem versterken. Het is niet bekend hoe de ziekte zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap. Meteen na de beet vermeerdert het virus zich plaatselijk. Daarna vervoeren de lymfevaten het virus naar de lymfeklieren. Het is niet bekend hoe het virus precies in de hersenen terechtkomt.

De incubatietijd

De tijd tussen de tekenbeet en het ontstaan van ziekteverschijnselen (de incubatietijd) ligt tussen de twee en achtentwintig dagen. In de meeste gevallen wordt men tussen de zevende tot veertiende dag ziek. Na het consumeren van besmette, rauwe zuivelproducten treden ziekteverschijnselen de derde of vierde dag al op.

Ziekteverschijnselen in fasen

De ziekte verloopt in twee fasen. Na de incubatietijd krijgt men last van griepachtige verschijnselen zoals koorts, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn en hoofdpijn. De eerste fase duurt gemiddeld twee tot zeven dagen. Daarna volgt een klachtenvrije periode van gemiddeld zeven dagen. Bij een derde van de patiënten volgt nu de tweede fase met ernstige hoofdpijn, koorts en hersen(vlies)ontsteking. Ziekenhuisopname is nu noodzakelijk. Er zijn geen geneesmiddelen tegen teken-encefalitis.

Encefalitis - hersenontsteking

Bij encefalitis is het hersenweefsel ontstoken. Bij deze ontsteking beschadigen de zenuwcellen of de witte stof in de hersenen. Het wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een virus.

Hersenvliesontsteking

Bij een hersenvliesontsteking zijn de hersenvliezen ontstoken. Deze vliezen vormen een beschermende laag om de hersenen en het ruggenmerg. Vaak is er combinatie van hersenontsteking en hersenvliesontsteking.

De gevolgen van hersen(vlies)ontsteking

Mensen die hersen(vlies)ontsteking hebben gehad kunnen hier neurologische restverschijnselen zoals geheugenverlies, zwakke ledematen en loopstoornissen aan overhouden. Een tot twee procent van de patiënten overlijdt als gevolg van hersen(vlies)ontsteking.

Vaccin

Er is een vaccin beschikbaar dat voor 95 procent bescherming biedt tegen besmetting met het virus. Vaccinatie is gewenst wanneer men voor langere tijd in een gebied verblijft waar de kans op besmetting groot is. Er zijn drie vaccinaties nodig voor een volledige bescherming tegen het TBE-virus. Tussen de injecties zit een periode van één maand en vijf maanden. De eerste injectie haal je een half jaar voordat je weggaat. Vertrek je al op korte termijn? Dan kun je er ook voor kiezen om maar twee injecties te halen. De tweede injectie wordt dan twee weken na de eerste gegeven. Je bent dan gedeeltelijk beschermd tegen het virus. Een volledige vaccinatie biedt drie jaar bescherming. De vaccinaties kun je op verschillende locaties in Nederland halen.

Preventieve maatregelen tegen het TBE-virus

Om besmetting met het virus te voorkomen is het belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Hierdoor wordt ook de kans op de ziekte van Lyme en andere, door teken, overgebrachte infecties kleiner. Besmetting vindt kort na de beet plaats en is dus niet altijd te voorkomen.

Andere maatregelen die je kunt nemen tegen het voorkomen van tekenbeten zijn:

• Het dragen van lichaamsbedekkende kleding.
• Smeer onbedekte lichaamsdelen in met een tekenwerend middel.
• Controleer het lichaam op teken na een wandeling.
• Was de kleding meteen bij thuiskomst.
• Neem een douche zodat je eventuele losse teken wegspoelt.
• Behandel huisdieren ook met een tekenwerend middel.

Teken zitten vaak in het gras en laag struikgewas. Ze komen meestal via de voeten, enkels of onderbenen op het lichaam. Als ze op het lichaam zitten gaan ze op zoek naar een warme, vochtige plek. Kijk dus goed in de knieholtes, liezen, onder de oksels en op de haargrens. Om te voorkomen dat de teek op je lichaam terechtkomt, kun je speciale, geïmpregneerde sokken dragen. Heb je toch een teek ontdekt? Verwijder hem dan zo snel mogelijk met een speciale tekentang en ontsmet de huid met alcohol.

Eucalyptus

Gebruik bij voorkeur een insectenwerend middel op basis van natuurlijke extracten zoals eucalyptus. Teken hebben een hekel aan de geur van eucalyptus en dit is niet schadelijk voor de gezondheid. Mensen met een gevoelige huid en kleine kinderen (vanaf drie maanden) kunnen deze middelen ook gebruiken.