Orthostatische hypotensie: Plotseling duizelig na opstaan

Orthostatische hypotensie, ook wel bekend als posturale hypotensie, is een aandoening waarbij de bloeddruk plotseling daalt wanneer een persoon rechtstaat vanuit een zittende of liggende positie. Het belangrijkste symptoom van orthostatische hypotensie is duizeligheid. In sommige gevallen kan de patiënt zelfs flauwvallen door de lage bloeddruk. Hoewel bij veel patiënten geen behandeling nodig is, kan langdurige of ernstige orthostatische hypotensie wijzen op een onderliggende aandoening die medische aandacht vereist.

• Oorzaken van duizeligheid na rechtstaan vanuit liggende of zittende positie
• Risicofactoren: Aandoeningen en omgevingsfactoren
• Symptomen van plotselinge lage bloeddruk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van orthostatische hypotensie
• Prognose
• Complicaties van plotseling duizelig na opstaan
• Preventie van orthostatische hypotensie

Oorzaken van duizeligheid na rechtstaan vanuit liggende of zittende positie

Bij orthostatische hypotensie daalt de systolische bloeddruk wanneer iemand rechtstaat vanuit een liggende of zittende houding. Wanneer iemand opstaat, verzamelt het bloed zich in de benen door de zwaartekracht. Hierdoor ontvangt het hart minder bloed, wat leidt tot een daling van de bloeddruk (hypotensie). Normaal gesproken sturen cellen in de hart- en nekbloedvaten signalen naar de hersenen. Deze sturen vervolgens signalen naar het hart om sneller te kloppen, wat ervoor zorgt dat er meer bloed rondgepompt wordt en de bloeddruk op peil blijft. Daarnaast zorgen de cellen ervoor dat het bloed langzaam door de aderen stroomt, wat de bloeddruk helpt verhogen. Wanneer deze cellen niet goed functioneren of geen signalen naar de hersenen sturen, kan de bloeddrukregulatie verstoord raken, wat leidt tot symptomen van orthostatische hypotensie.

Risicofactoren: Aandoeningen en omgevingsfactoren

Aandoeningen

Verschillende medische aandoeningen en factoren kunnen bijdragen aan orthostatische hypotensie.

Endocriene problemen
Voorbeelden van endocriene problemen die orthostatische hypotensie kunnen veroorzaken, zijn schildklieraandoeningen, bijnierinsufficiëntie zoals de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door de bijnieren), hypoglykemie (verlaagd suikergehalte in het bloed) en diabetes mellitus (suikerziekte).

Hartaandoeningen
Voorbeelden van hartaandoeningen die orthostatische hypotensie kunnen veroorzaken, zijn bradycardie (trage hartslag), hartklepafwijkingen, een hartaanval en hartfalen (onvoldoende bloedcirculatie door het hart).

Neurologische aandoeningen
Enkele neurologische aandoeningen die het risico op orthostatische hypotensie verhogen, zijn de ziekte van Parkinson (met verlies van beweging, coördinatieproblemen en beven), multisysteematrofie en amyloïdose (opstapeling van amyloïde-eiwitten in weefsels en organen, met symptomen die kunnen variëren van hartproblemen tot problemen met de huid en organen zoals maag en darmen).

Oudere leeftijd
Hoewel orthostatische hypotensie vaker voorkomt bij ouderen (>65 jaar), kan het ook op jongere leeftijd voorkomen.

Uitdroging (dehydratie)
Koorts, braken, onvoldoende vochtinname, ernstige diarree en zware lichamelijke inspanning met overmatig zweten (hyperhidrose) kunnen leiden tot uitdroging, wat op zijn beurt orthostatische hypotensie kan veroorzaken.

Omgevingsfactoren

Alcohol
Het consumeren van alcohol kan het risico op orthostatische hypotensie verhogen, omdat het de bloeddruk kan verlagen.

Bepaalde medicijnen
Medicijnen zoals diuretica (plaspillen: vochtafdrijvende middelen), alfablokkers (medicijnen voor hoge bloeddruk), bètablokkers (medicijnen die de hartslag en bloeddruk verlagen), calciumantagonisten (medicatie voor hart- en vaatziekten), angiotensine-converting enzyme (ACE-remmers: bloeddrukverlagende medicijnen), nitraten (medicijnen voor pijn op de borst), medicatie voor de ziekte van Parkinson, bepaalde antidepressiva, bepaalde antipsychotica, spierverslappers, geneesmiddelen voor erectiestoornissen en verdovende middelen kunnen orthostatische hypotensie veroorzaken.

Een zwangerschap
Tijdens de zwangerschap neemt de bloedsomloop toe, wat kan leiden tot een daling van de bloeddruk.

Na een maaltijd
Vooral ouderen kunnen na een maaltijd (postprandiaal) sneller last krijgen van een lage bloeddruk bij het opstaan uit een zittende positie.

Symptomen van plotselinge lage bloeddruk

De symptomen van orthostatische hypotensie zijn meestal mild en duren slechts enkele seconden tot ongeveer een minuut. Hardnekkige orthostatische hypotensie kan echter wijzen op een onderliggende aandoening die behandeling vereist. Typische symptomen zijn duizeligheid en een licht gevoel in het hoofd bij het rechtstaan vanuit een zittende of liggende houding. Andere mogelijke symptomen zijn wazig gezichtsvermogen, misselijkheid, syncope (flauwvallen), verwardheid en zwakte.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Wanneer een patiënt zich presenteert met symptomen van orthostatische hypotensie, zal de arts vragen stellen over de medische geschiedenis van de patiënt om mogelijke oorzaken te achterhalen. De arts controleert de bloeddruk in verschillende posities (liggend, zittend en staand). Een significante daling van de bloeddruk bij het opstaan, meestal een daling van ongeveer 20 mm Hg systolisch en 10 mm Hg diastolisch binnen vijf minuten, bevestigt de diagnose orthostatische hypotensie.
Diagnostisch onderzoek
Aanvullende onderzoeken kunnen nodig zijn om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om aandoeningen zoals diabetes, een lage bloedsuikerspiegel of bloedarmoede te identificeren, die ook orthostatische hypotensie kunnen veroorzaken. Daarnaast kunnen hartonderzoeken, zoals een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart), een fietsergometrie (inspanningstest) en een echocardiografie (hartonderzoek met geluidsgolven), helpen bij het identificeren van mogelijke hartafwijkingen die bijdragen aan de symptomen.

Behandeling van orthostatische hypotensie

Geen behandeling

Milde gevallen van orthostatische hypotensie vereisen vaak geen specifieke behandeling. Patiënten kunnen vaak gewoon weer gaan zitten of liggen wanneer ze duizelig worden en daarna rustig opstaan om de symptomen te laten verdwijnen.

Zelfzorg

Enkele aanpassingen in de levensstijl kunnen de symptomen verlichten. Dit omvat het regelmatig eten van gezonde maaltijden, voldoende hydratatie (vooral in de zomer) om uitdroging te voorkomen, en het vermijden van alcohol. Het is ook aanbevolen om met het hoofd iets hoger dan de benen te slapen. Sommige patiënten ervaren verlichting door het dragen van steunkousen en het uitvoeren van kuitspieroefeningen voordat ze opstaan.

Professionele medische zorg

Bij orthostatische hypotensie veroorzaakt door medicijnen kan het nodig zijn de dosering aan te passen of over te schakelen op een ander geneesmiddel. Patiënten kunnen ook advies krijgen om hun zoutinname te verhogen, mits dit geen hypertensie veroorzaakt. In sommige gevallen kunnen aanvullende medicijnen worden voorgeschreven door de arts.

Prognose

De prognose voor orthostatische hypotensie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de algehele gezondheid van de patiënt. Bij veel mensen is de aandoening mild en tijdelijk, vooral als de oorzaak gerelateerd is aan tijdelijke factoren zoals uitdroging of een recent begonnen medicijngebruik. In deze gevallen verdwijnen de symptomen vaak na het verhelpen van de onderliggende oorzaak of na het aanpassen van de levensstijl.

Voor mensen bij wie orthostatische hypotensie voortkomt uit chronische aandoeningen zoals diabetes, de ziekte van Parkinson of ernstige hart- en vaatziekten, kan de prognose minder gunstig zijn. Bij deze patiënten kunnen de symptomen langduriger en moeilijker te beheersen zijn, en kan voortdurende medische behandeling nodig zijn om de symptomen te controleren en complicaties te voorkomen.

In het algemeen, met de juiste diagnose en behandeling, kunnen veel patiënten de symptomen van orthostatische hypotensie effectief beheren en een goede kwaliteit van leven behouden. Het is belangrijk om regelmatige opvolging te hebben met een zorgverlener om de voortgang te monitoren en eventuele noodzakelijke aanpassingen in de behandeling aan te brengen.

Complicaties van plotseling duizelig na opstaan

Bij ouderen kunnen de volgende complicaties optreden:

• Een beroerte: Schommelingen in de bloeddruk door het rechtstaan kunnen de bloedtoevoer naar de hersenen verminderen, wat het risico op een beroerte verhoogt (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen).
• Frequent vallen: Vallen als gevolg van flauwvallen (syncope) kan voorkomen.
• Hart- en vaatziekten: Complicaties zoals pijn op de borst, hartfalen of hartritmestoornissen kunnen optreden als gevolg van orthostatische hypotensie.

Preventie van orthostatische hypotensie

Preventie van orthostatische hypotensie richt zich voornamelijk op het voorkomen van de risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Hydratatie: Zorg voor voldoende vochtinname, vooral tijdens warme weersomstandigheden of bij zware lichamelijke inspanning, om uitdroging te voorkomen.
• Langzaam opstaan: Sta langzaam op vanuit een liggende of zittende positie om het risico op plotselinge bloeddrukdaling te verminderen. Dit kan helpen om duizeligheid en flauwvallen te voorkomen.
• Gezonde voeding: Eet regelmatig gezonde maaltijden om stabiliteit in de bloeddruk te ondersteunen en te voorkomen dat de bloedsuikerspiegel te veel fluctueert.
• Vermijden van alcohol: Beperk of vermijd alcoholgebruik, omdat alcohol de bloeddruk kan verlagen en bijdragen aan symptomen van orthostatische hypotensie.
• Medicatiebeheer: Als je medicijnen gebruikt die orthostatische hypotensie kunnen veroorzaken, overleg dan met je arts over mogelijke aanpassingen in de dosering of alternatieve behandelingen.
• Fysieke activiteit: Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en de algehele cardiovasculaire gezondheid te ondersteunen, wat kan bijdragen aan het voorkomen van orthostatische hypotensie.
• Steunkousen: Het dragen van steunkousen kan helpen om de bloedcirculatie in de benen te verbeteren en de symptomen van orthostatische hypotensie te verminderen bij sommige mensen.

Door deze maatregelen te nemen en regelmatig medisch advies in te winnen, kunnen veel mensen de kans op orthostatische hypotensie verminderen en de symptomen effectief beheren.

Lees verder

• Hypotensie (te lage bloeddruk): Symptomen en behandeling
• Postprandiale hypotensie: Lage bloeddruk na de maaltijd
• Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel