Orthostatische hypotensie: Plotseling duizelig na opstaan

Orthostatische hypotensie, wat ook gekend is als posturale hypotensie, is een aandoening waarbij de patiënt een plotselinge lage bloeddruk heeft wanneer hij recht gaat staan vanuit een zittende of liggende positie. Het belangrijkste symptoom van orthostatische hypotensie is duizeligheid. In sommige gevallen valt de patiënt zelfs flauw door de lage bloeddruk. Bij de meeste patiënten is geen behandeling nodig maar wanneer de symptomen van orthostatische hypotensie erg lang duren, wijst dit mogelijk op een onderliggende aandoening die behandeling vereist.

• Oorzaken van duizeligheid na rechtstaan vanuit liggende of zittende positie
• Risicofactoren: Aandoeningen en omgevingsfactoren
• Symptomen van plotse lage bloeddruk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling orthostatische hypotensie
• Complicaties van plotseling duizelig na opstaan

Oorzaken van duizeligheid na rechtstaan vanuit liggende of zittende positie

Bij orthostatische hypotensie verlaagt de systolische bloeddruk bij verticale positie van het lichaam nadat de patiënt uit een horizontale houding komt. Wanneer een patiënt rechtstaat, verzamelt het bloed zich in de benen als gevolg van de zwaartekracht. Hierdoor krijgt het hart minder bloed, hetgeen leidt tot een daling van de bloeddruk (hypotensie). Normaliter sturen cellen bij de hart- en nekbloedvaten een signaal naar de hersenen. Deze sturen op hun beurt signalen naar het hart dat sneller moet kloppen. Een sneller kloppend hart zorgt voor meer rondgepompt bloed bij het opstaan, wat dan resulteert in een blijvend normale bloeddruk. Daarnaast zorgen de cellen ervoor dat het bloed langzaam door de aderen stroomt waardoor de bloeddruk stijgt. Wanneer deze cellen niet goed functioneren of geen signaal naar de hersenen sturen, dan werkt de bloeddrukregulatie in het lichaam niet goed en gaat de bloeddruk verder omlaag bij het opstaan. Hierdoor ontstaan de symptomen van orthostatische hypotensie.

Risicofactoren: Aandoeningen en omgevingsfactoren

Aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen en factoren leiden mogelijk tot orthostatische hypotensie.

Endocriene problemen
Voorbeelden van endocriene problemen zijn schildklieraandoeningen, bijnierinsufficiëntie (ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door bijnieren), hypoglykemie (verlaagd suikergehalte in het bloed) en diabetes mellitus (suikerziekte)

Hartaandoeningen
Voorbeelden hiervan zijn bradycardie (een vertraagde hartslag), hartklepafwijkingen, een hartaanval en hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)

Neurologische aandoeningen
Enkele voorbeelden van neurologische aandoeningen die een risicofactor vormen voor orthostatische hypotensie zijn de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), multisystemische atrofie en amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen).

Oudere leeftijd
Een lage bloeddruk bij een rechtstaande positie vanuit zittende of liggende houding treedt vaker op bij ouderen (> 65 jaar) maar dit komt op elke leeftijd voor.

Uitdroging (dehydratie)
Koorts, braken, onvoldoende vocht drinken, ernstige diarree en zware lichamelijke inspanning met overmatig zweten (hyperhidrose) zijn risicofactoren voor uitdroging wat soms leidt tot orthostatische hypotensie.

Omgevingsfactoren

Alcohol
Alcohol verhoogt het risico op orthostatische hypotensie

Bepaalde medicijnen
Diuretica (plaspillen: vocht afdrijvende geneesmiddelen), alfablokkers (medicijnen bij een hoge bloeddruk), bètablokkers (hartslag en bloeddruk verlagende medicijnen), calciumantagonisten (medicatie bij hart- en vaataandoeningen), angiotensine-converting enzyme (ACE-remmers: bloeddruk verlagende medicijnen), nitraten (medicijnen voor de behandeling van pijn op de borst), medicatie voor de behandeling van de ziekte van Parkinson, bepaalde antidepressiva, bepaalde antipsychotica, spierverslappers, geneesmiddelen voor de behandeling van erectiestoornissen en verdovende middelen veroorzaken mogelijk orthostatische hypotensie.

Een zwangerschap
De bloedsomloop neemt toe tijdens de zwangerschap waardoor de bloeddruk daalt.

Na een maaltijd
Vooral ouderen hebben na een maaltijd (postprandiaal) sneller een lage bloeddruk bij het opstaan uit een zittende positie.

Symptomen van plotse lage bloeddruk

Normaal gesproken zijn de symptomen van orthostatische hypotensie vrij mild. Dit kent slechts een tijdsduur van enkele seconden tot ongeveer één minuut. Hardnekkige orthostatische hypotensie is mogelijk wel een teken van een onderliggend probleem waarvoor een behandeling nodig is. De klassieke symptomen van orthostatische hypotensie zijn duizeligheid en een licht gevoel in het hoofd wanneer de patiënt gaat rechtstaan vanuit een zittende of liggende positie. Enkele andere symptomen van orthostatische hypotensie omvatten een wazig gezichtsvermogen, misselijkheid, syncope, verwardheid en zwakte.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Wanneer een patiënt zich presenteert met de symptomen, ondervraagt de arts de patiënt over zijn medische geschiedenis, wat mogelijk de symptomen verklaart. Daarnaast controleert de arts de bloeddruk van de patiënt in verschillende posities (zitten, staan of liggen). Merkt de arts een significante daling van de bloeddruk vanuit een zitten positie naar een staande positie, dan bevestigt dit de diagnose van orthostatische hypotensie. Het verschil moet ongeveer 20 mm Hg systolisch en 10 mmHg diastolisch zijn binnen vijf minuten na het nemen van de bloeddruk.
Diagnostisch onderzoek
Daarnaast voert de arts een bloedonderzoek uit om mogelijk diabetes, een lage bloedsuikerspiegel of bloedarmoede op te sporen. Deze aandoeningen leiden immers eveneens tot een lage bloeddruk. Mogelijk voert de arts nog enkele hartonderzoeken uit want ook enkele hartafwijkingen veroorzaken mogelijk de symptomen van orthostatische hypotensie. Enkele hartonderzoeken omvatten een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische spieractiviteit van het hart), een fietsergometrie (inspanningstest) en echocardiografie (onderzoek van het hart met behulp van geluidsgolven).

Behandeling orthostatische hypotensie

Geen behandeling

De behandeling van orthostatische hypotensie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Milde gevallen van orthostatische hypotensie hebben geen behandeling nodig. De patiënt gaat dan gewoon weer zitten of liggen wanneer een duizelig gevoel optreedt na het opstaan en daarna staat hij weer rustig recht zodat de symptomen verdwijnen.

Zelfzorg

Enkele levensstijladviezen verminderen de symptomen bij sommige patiënten. Dit houdt in dat de patiënt gezonde maaltijden op regelmatige tijdstippen moet nuttigen, voldoende water moet drinken (vooral in de zomermaanden) om uitdroging te voorkomen en dat hij zich moet onthouden van alcoholische dranken. Slapen met het hoofd hoger dan de benen is voorts aanbevolen voor het slapen. Een aantal patiënten is tevens gebaat bij steunkousen. Ten slotte zijn bepaalde kuitspieroefeningen vlak voor het opstaan mogelijk effectief om orthostatische hypotensie te voorkomen.

Professionele medische zorg

Orthostatische hypotensie veroorzaakt door medicijnen valt te behandelen met het aanpassen van de dosis van de medicatie of het geneesmiddel te vervangen door een ander geneesmiddel. Enkele patiënten krijgen op doktersadvies verder het advies om meer zout op te nemen in de voeding, als ze hierdoor ten minste geen hypertensie ontwikkelen. Tot slot zet de arts mogelijk bepaalde medicijnen in.

Complicaties van plotseling duizelig na opstaan

Vooral bij ouderen treden sneller complicaties op zoals:

• Een beroerte: De hersenen krijgen door de schommelingen van de bloeddruk bij het staan en zitten minder bloed, wat een risicofactor is voor een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen).
• Frequent vallen als gevolg van flauwvallen (syncope).
• Hart- en vaatziekten: Pijn op de borst, hartfalen of hartritmestoornissen zijn enkele mogelijke complicaties van orthostatische hypotensie.

Lees verder

• Hypotensie (te lage bloeddruk): Symptomen en behandeling
• Postprandiale hypotensie: Lage bloeddruk na de maaltijd
• Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel