Aortastenose: Vernauwing van aortaklep in het hart

De aorta is de grote lichaamsslagader die bloed van het hart naar de rest van het lichaam voert. Deze ontspringt vanuit het linkerventrikel van het hart. Het bloed stroomt uit het hart en in de aorta door de aortaklep. De klep zorgt ervoor dat het bloed niet terugkeert naar het hart. Bij aortastenose gaat de aortaklep niet volledig open door een vernauwing van de klepopening. Dit vermindert de doorbloeding van het hart en verzwakt de hartspier. Bij ernstige aortastenose is een operatie nodig om de aortaklep te vervangen. Onbehandeld treden vaak levensbedreigende complicaties op.

• Synoniemen aortastenose
• Epidemiologie hartklepafwijking
• Functie aortaklep
• Oorzaken hartaandoening
• Symptomen: Pijn op de borst
• Alarmsymptomen bij aortastenose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling aortastenose: Medicatie en operatie
• Prognose van aortastenose
• Complicaties van aortastenose
• Preventie van aortastenose

Synoniemen aortastenose

Aortastenose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• aortaklepstenose
• aortaklepstenosis
• aortastenose van het hart
• aortastenosis
• gecalcificeerde aortastenose
• reumatische aortastenose
• reumatische koorts – aortastenose
• valvulaire aortastenose

Epidemiologie hartklepafwijking

Aortastenose komt voor bij ongeveer 2% van de patiënten ouder dan 65 jaar, al zijn de symptomen veelal pas zichtbaar tussen het zevende en achtste decennium. Bij pasgeborenen bedraagt de prevalentie 0,004 tot 0,34%. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Functie aortaklep

De aortaklep ligt tussen het linkerventrikel en de aorta in het hart. De aorta is de hoofdader die bloed van het hart naar het lichaam voert. De aortaklep bezit drie flappen (knobbels). Wanneer het linkerventrikel aan het begin van de hartslag samentrekt (systole), stroomt het bloed door de klep. Wanneer de linkerhartkamer ontspant (diastole), sluit de aortaklep zich weer. Dan opent de mitralisklep zodat meer bloed in het ventrikel terechtkomt en het hart weer klaar is voor de volgende hartslag. Bij aortastenose is de aortaklep echter niet in staat om zich volledig te openen.

Oorzaken hartaandoening

Als de aortaklep versmalt, moet het linkerventrikel harder werken om het bloed weg te pompen door de klep. Hierdoor verdikken de spieren in de hartkamer. Dit leidt tot pijn op de borst. De druk blijft stijgen en pompt het bloed terug tot in de longen. Ernstige aortastenose beperkt de hoeveelheid bloed die naar de hersenen en de rest van het lichaam gaat.

Aortastenose is mogelijk aangeboren, maar meestal ontwikkelt de patiënt later in het leven deze hartafwijking. Bij een aangeboren hartklepaandoening treden mogelijk nog andere aandoeningen op. Aortastenose is voornamelijk te wijten aan de opbouw van calciumdeposito's (afzettingen van calcium) die de klep verkleinen. Dit is in medische termen gekend als “gecalcificeerde aortastenose”. De calciumopbouw van de klep gebeurt sneller bij patiënten die geboren zijn met een abnormale aorta of bicuspidaliskleppen (tweeslippige kleppen in het hart).

In zeldzame gevallen treden kalkafzettingen sneller op wanneer een patiënt radiotherapie voor borstkanker ontvangen heeft. Een andere oorzaak is reumatische koorts (complicatie van streptokokkeninfectie met symptomen aan gewrichten, hart, hersenen en huid). Deze aandoening ontwikkelt zich na een keelontsteking of roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag). Veelal verschijnen de klepproblemen 5 tot 10 jaar of langer na reumatische koorts.

Symptomen: Pijn op de borst

De meeste patiënten met aortastenose ontwikkelen geen symptomen in het beginstadium. Pas in een gevorderd stadium van de ziekte komen symptomen tot uiting. De symptomen van aortastenose zijn anders bij volwassenen dan bij baby’s.

Volwassenen
Volwassenen met aortastenose kampen met de volgende symptomen:

• ademhalingsproblemen tijdens inspanning en het sporten
• duizeligheid
• flauwvallen
• hartkloppingen (voelen van de hartslag)
• hartruis
• hoesten, eventueel met bloed (bloed ophoesten)
• kortademigheid
• pijn op de borst: De pijn op de borst verergert bij inspanning en straalt uit tot in de arm, de nek of de kaak. De borstkas voelt tevens strak aan
• snel vermoeidheid
• zwakte

Baby’s

Bij baby's treden de volgende kenmerken op:

• een moeilijke gewichtstoename
• ernstige ademhalingsproblemen die zich ontwikkelen binnen enkele dagen of weken na de geboorte (in ernstige gevallen)
• slecht eten

De symptomen verergeren bij baby’s veelal naarmate ze ouder worden. Tevens hebben zij een verhoogd risico op bacteriële endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart).

Alarmsymptomen bij aortastenose

Het is belangrijk om alarmsymptomen van aortastenose te herkennen. Deze omvatten:

• plotselinge pijn op de borst
• ernstige kortademigheid
• flauwvallen zonder duidelijke reden
• ernstige duizeligheid of flauwvallen tijdens inspanning
• plotselinge zwakte of verlamming, vooral aan één kant van het lichaam

Als deze symptomen optreden, is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk, omdat ze kunnen wijzen op een ernstige verslechtering van de hartfunctie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een hartruis, hartklik, of andere abnormale hartgeluiden zijn bijna altijd te horen via een onderzoek met een stethoscoop (auscultatie). Dit is het gevolg van het bruisende bloed dat geperst wordt door de vernauwde aortaklep. De arts voelt een trilling of beweging bij het plaatsen van een hand op het hart. Mogelijk is de pols zwak of treden wijzigingen op in de polsdruk in de nek. De bloeddruk is mogelijk laag (hypotensie).

Diagnostisch onderzoek
Volgende onderzoeken zijn nodig om aortastenose op te sporen:

• Een CT-scan van het hart
• Een elektrocardiografie (ECG) (meting van de elektrische activiteit van het hart)
• Een inspanningstest (fietsergometrie: test voor het meten van de zuurstofvoorziening van het hart)
• Een linkerhartkatheterisatie
• Een MRI-scan van het hart
• Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• Een transoesofageale echocardiografie (meting van de pompfunctie van het hart via een buis in de slokdarm)
• Een echocardiografie (echografie van het hart)

Behandeling aortastenose: Medicatie en operatie

Wanneer een patiënt een lichte vorm van aortastenose heeft, is een jaarlijkse medische controle nodig. De meeste patiënten met deze hartklepafwijking moeten uiteindelijk een operatie ondergaan.

Medicatie

De arts schrijft de patiënt soms medicijnen voor om de symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen. Medicatie is echter niet voldoende om de onderliggende oorzaak van aortastenose te behandelen. De patiënt gebruikt medicatie om de bloeddruk te verlagen, de hartslag te verlagen, of vochtophoping te verminderen. Veelgebruikte medicijnen zijn onder andere:

• Bètablokkers om de hartslag te vertragen en de druk op de hartklep te verminderen
• Diuretica (plaspillen) om vochtophoping te verminderen en de druk op het hart te verlagen
• ACE-remmers om de bloeddruk te verlagen en de hartfunctie te verbeteren

Chirurgie

Er zijn verschillende chirurgische procedures beschikbaar voor de behandeling van aortastenose:

• Aortaklepvervanging: Dit is de meest gebruikelijke behandeling voor ernstige aortastenose. De beschadigde klep wordt vervangen door een mechanische klep of een biologische klep (gemaakt van dierlijk weefsel). Een mechanische klep gaat langer mee maar vereist levenslange antistollingsmedicatie.
• Transkatheter aortaklepimplantatie (TAVI of TAVR): Dit is een minder invasieve procedure waarbij een nieuwe klep wordt ingebracht via een katheter. TAVI is een alternatief voor patiënten die niet geschikt zijn voor een openhartoperatie.
• Ballonvalvuloplastie: Bij deze procedure wordt een ballon gebruikt om de vernauwde klepopening te verwijden. Dit is meestal een tijdelijke oplossing en wordt vaak gebruikt bij kinderen of patiënten die niet in aanmerking komen voor klepvervanging.

Nazorg en revalidatie

Na de operatie is regelmatige opvolging essentieel om de hartfunctie te controleren en eventuele complicaties vroegtijdig te detecteren. Patiënten wordt vaak geadviseerd om deel te nemen aan een hartrevalidatieprogramma om hun conditie te verbeteren en te leren hoe ze hun hart gezond kunnen houden.

Prognose van aortastenose

Zonder behandeling kan aortastenose leiden tot ernstige complicaties zoals hartfalen, beroerte, of plotselinge hartdood. De prognose na klepvervanging is over het algemeen goed, vooral bij patiënten die de operatie goed doorstaan en geen andere ernstige gezondheidsproblemen hebben. De meeste patiënten ervaren een significante verbetering van de symptomen en kunnen een normaal leven leiden.

Complicaties van aortastenose

Aortastenose kan leiden tot een reeks ernstige complicaties, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. De verminderde bloedstroom door de vernauwde aortaklep kan druk op het hart en andere organen veroorzaken, wat leidt tot verschillende gezondheidsproblemen.

Hartfalen

Hartfalen is een van de meest voorkomende complicaties van aortastenose. Door de verhoogde druk die nodig is om bloed door de vernauwde klep te pompen, moet het linkerventrikel van het hart harder werken. Dit leidt uiteindelijk tot hypertrofie (verdikking) van de hartspier, wat de pompfunctie van het hart belemmert. Uiteindelijk raakt het hart uitgeput en kan het niet langer voldoende bloed door het lichaam pompen, wat resulteert in hartfalen.

Aritmieën

Patiënten met aortastenose lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van aritmieën, oftewel onregelmatige hartslagen. Vooral atriale fibrillatie (een onregelmatige en vaak snelle hartslag) komt vaak voor. Aritmieën kunnen de symptomen van aortastenose verergeren, zoals kortademigheid, duizeligheid en flauwvallen. Bovendien verhogen ze het risico op het vormen van bloedstolsels, wat kan leiden tot een beroerte.

Beroerte

Een beroerte is een ernstige complicatie die kan optreden als gevolg van aortastenose, vooral bij patiënten die lijden aan atriale fibrillatie. De onregelmatige hartslag kan leiden tot de vorming van bloedstolsels in het hart. Als deze stolsels losraken, kunnen ze naar de hersenen reizen en een bloedvat blokkeren, wat resulteert in een beroerte. Symptomen van een beroerte zijn onder andere plotselinge verlamming, spraakproblemen en verlies van coördinatie.

Endocarditis

Endocarditis is een infectie van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen, en vormt een ernstige complicatie bij aortastenose. De abnormale stroming van bloed door de vernauwde klep verhoogt het risico op bacteriële infecties. Patiënten met aortastenose die een tandheelkundige of chirurgische ingreep ondergaan, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van endocarditis. Dit kan leiden tot verdere schade aan de klep en verergert de symptomen.

Longoedeem

Longoedeem is een complicatie waarbij vocht zich ophoopt in de longen. Dit gebeurt wanneer het linkerventrikel van het hart niet effectief bloed kan pompen door de aortaklep, wat resulteert in verhoogde druk in de longvaten. Longoedeem veroorzaakt ernstige ademhalingsproblemen, zoals kortademigheid, piepende ademhaling en een gevoel van verstikking, vooral tijdens het liggen. Dit is een levensbedreigende situatie die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Plotselinge hartdood

Hoewel minder vaak voorkomend, kan aortastenose leiden tot plotselinge hartdood, vooral bij patiënten met ernstige stenose en onregelmatige hartslagen. Dit gebeurt wanneer het hart plotseling stopt met pompen, vaak als gevolg van een ernstige aritmie zoals ventriculaire fibrillatie. Plotselinge hartdood is een medisch noodgeval en vereist onmiddellijke reanimatie en defibrillatie om het leven van de patiënt te redden.

Syncope (flauwvallen)

Syncope, of flauwvallen, is een veelvoorkomende complicatie bij aortastenose. Het treedt op als gevolg van onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, vaak tijdens inspanning. Dit komt doordat het hart moeite heeft om voldoende bloed door de vernauwde klep te pompen, vooral tijdens lichamelijke activiteit. Syncope kan een waarschuwingssignaal zijn van een ernstige verslechtering van de hartfunctie en vereist onmiddellijk medisch onderzoek.

Angina pectoris (pijn op de borst)

Angina pectoris, of pijn op de borst, is een veelvoorkomend symptoom van aortastenose en kan zich ontwikkelen tot een ernstige complicatie. De pijn ontstaat wanneer het hart niet genoeg zuurstofrijk bloed ontvangt vanwege de verminderde bloedstroom door de vernauwde aortaklep. Deze pijn kan uitstralen naar de armen, nek, kaak of rug en verergert vaak bij inspanning. Angina pectoris verhoogt het risico op een hartinfarct.

Preventie van aortastenose

Hoewel aortastenose niet altijd te voorkomen is, kunnen enkele stappen helpen om het risico te verminderen of de progressie van de aandoening te vertragen:

• Regelmatige medische controles, vooral bij een familiegeschiedenis van hartziekten
• Een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken
• Behandeling van risicofactoren zoals hoge bloeddruk, hoog cholesterol, en diabetes
• Voorkomen van infecties die kunnen leiden tot reumatische koorts, zoals onbehandelde keelontstekingen

Lees verder

• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte