EHBO bij een beroerte (C.V.A. / Cerebro Vasculair Accident)

Een beroerte is eveneens gekend als een C.V.A. of Cerebro Vasculair Accident. Deze acuut optredende medische toestand ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar een gedeelte van de hersenen stopt. Wanneer de bloedstroom langer dan een paar seconden afgesneden is, krijgen de hersenen onvoldoende voedingsstoffen en zuurstof. Hersencellen sterven af, wat zorgt voor schade. Zowel fysieke als mentale symptomen zijn hierdoor mogelijk. De patiënt moet zo snel mogelijk naar het ziekenhuis om verwikkelingen te voorkomen, maar de hulpverlener kan het voor de patiënt zo comfortabel mogelijk maken in afwachting tot professionele medische hulp.

• Soorten: Herseninfarct en hersenbloeding
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Mentale en fysieke problemen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• EHBO bij een beroerte: het herkennen en reageren
• Herkenning van een beroerte: snelle signalen
• F.A.S.T.-methode: eenvoudig hulpmiddel voor herkenning
• Wat te doen bij een beroerte: stappen voor eerste hulp
• Stap 1: Bel onmiddellijk 112
• Stap 2: Zorg voor een veilige houding
• Stap 3: Blijf kalm en geef geruststelling
• Eerste hulp bij een beroerte
• EHBO: Zeker niet doen
• Prognose
• Complicaties van een beroerte: de gevolgen op lange termijn
• Fysieke gevolgen: verlamming en spierzwakte
• Cognitieve gevolgen: spraak- en geheugenproblemen
• Preventie van een beroerte: risicofactoren verminderen
• Gezond voedingspatroon en levensstijl
• Medicijnen en medische controles

Soorten: Herseninfarct en hersenbloeding

Een herseninfarct
Een herseninfarct is eveneens gekend als een "hersenverweking" of "ischemisch insult". Hierbij treedt geen bloeding op. Dit type C.V.A. verschijnt bij 80% van de patiënten. De verminderde toevoer naar de hersenen gebeurt door de verharding van de slagaders (atherosclerose).

Een hersenbloeding
Een andere term voor een hersenbloeding is “apoplexie” of “diffuse intracerebrale bloeding”. Bij deze vorm die bij ongeveer 15% van de patiënten optreedt, komt wel een bloeding voor in de hersenen. Dit is het gevolg van atherosclerose en hypertensie (een verhoogde bloeddruk) die een grote druk op de minder elastische en broze vaatwand uitoefenen. Door de bloeding zijn de hersencellen beschadigd door verdrukking van het gevoelige hersenweefsel en door het vrijkomen van ijzer wat gebeurt door de afbraak van rode bloedcellen. Door een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader) ontstaat mogelijk ook een C.V.A. wat bij 5% van de patiënten te vinden is.

Epidemiologie

Een beroerte komt wereldwijd veel voor en is een belangrijke oorzaak van overlijden en invaliditeit. In Europa zijn beroertes de tweede meest voorkomende oorzaak van overlijden na hartziekten. Ongeveer 15 miljoen mensen wereldwijd krijgen jaarlijks een beroerte, waarvan ongeveer 5 miljoen overlijden en 5 miljoen blijvende invaliditeit ervaren. In Nederland en België komen jaarlijks duizenden nieuwe gevallen voor, en beroerte is een van de belangrijkste oorzaken van langdurige zorgbehoefte bij ouderen.

Oorzaken

Een beroerte kan worden veroorzaakt door twee hoofdmechanismen: ischemie en bloeding.

• Ischemie: Dit type beroerte, ook bekend als een herseninfarct, ontstaat wanneer een bloedvat dat de hersenen van bloed voorziet, verstopt raakt. Dit kan worden veroorzaakt door bloedstolsels (trombose) of door een embolie (een losgeraakte bloedprop die naar de hersenen reist).
• Bloeding: Bij een hersenbloeding komt er bloed in de hersenen of op de hersenvliezen terecht, vaak door het barsten van een bloedvat. Dit kan worden veroorzaakt door hoge bloeddruk, aneurysma's of arterioveneuze malformaties.

Risicofactoren

Een beroerte treedt sneller op bij volgende risicogroepen:

• patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte)
• patiënten met een familiale geschiedenis van een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• patiënten met een hoge bloeddruk (hypertensie) (belangrijkste risicofactor)
• patiënten met een hoog cholesterolgehalte
• patiënten met een ongezonde levensstijl zoals roken, een vetrijke voeding en een gebrek aan lichaamsbeweging
• patiënten met een onregelmatige hartslag (atriumfibrilleren)
• patiënten met een oudere leeftijd, vooral boven de leeftijd van 55 jaar (twee derde van de patiënten zijn zeventigplussers)
• patiënten met een slechte doorbloeding van de benen als gevolg van vernauwde slagaders
• patiënten met hart- en vaatziekten
• patiënten van Afro-Amerikaanse afkomst
• vrouwen die hormonale substitutietherapie krijgen
• vrouwen die roken, boven de 35 jaar zijn en de pil nemen
• vrouwen die zwanger zijn

Symptomen: Mentale en fysieke problemen

Af en toe verschijnen enkele dagen voor het optreden van de beroerte reeds enkele symptomen zoals verwardheid, slaperigheid, vertigo (duizeligheid) en hoofdpijn. Meestal presenteert een patiënt zich plots met de symptomen van een C.V.A. Door het zuurstoftekort valt de hersenfunctie in de aangetaste zone namelijk direct uit. De fysieke en mentale problemen als gevolg van een beroerte zijn uiterst variabel en niet altijd en bij elke patiënt aanwezig. Dit hangt af van het type C.V.A. en van de aangetaste hersenfunctie.

Mentale problemen
Volgende mentale problemen treden mogelijk op:

• agnosie (niet meer herkennen van zintuiglijke informatie)
• de neiging tot zelfoverschatting omdat de patiënt niet beseft dat hij verloren vaardigheden opnieuw moet aanleren
• een ernstig depressief of agressief gedrag, omdat patiënt de beperkingen moeilijk kan verkroppen
• een impulsief en gehaast gedrag
• een traag en onzeker gedrag
• een verlies van het vermogen om tijd goed in te schatten
• een verlies van initiatief
• emotionele labiliteit (effectlabiliteit): bv. voordien: sterk karakter, daarna: heel emotioneel)
• geheugen- en concentratieproblemen
• karakter- en persoonlijkheidsveranderingen
• ontremd gedrag: bijvoorbeeld een persoon die blijft eten zolang men hem niet stopt
• stemmingswisselingen of emotionele veranderingen
• subtiele gedragsveranderingen die enkel merkbaar zijn door mensen die de persoon vooraf goed kenden
• verandering in alertheid en bewustzijn (waaronder slaperigheid, bewusteloosheid, subcoma en coma)
• verwardheid

Fysieke problemen
Een beroerte veroorzaakt één of meer van volgende fysieke problemen:

• dubbelzien (diplopie)
• duizeligheid (vertigo)
• een gezichtsvelduitval (hemianopsie)
• een verminderde gezichtsscherpte / een wazig gezichtsvermogen
• een totaal verlies van het gezichtsvermogen
• gevoelloosheid of tintelingen (paresthesieën) aan één kant van het lichaam
• gevoelsstoornissen zoals het vermogen om pijn of temperatuurwijzigingen te voelen
• hemiplegie (verlamming van de lichaamshelft (links of rechts, bv. afhangende lip)) of hemiparese (onvolledige verlamming aan één zijde)
• het gebrek aan controle over de blaas of darmen
• het verlies van evenwicht of coördinatie, of moeite met lopen (ataxie)
• hoofdpijn (vaak ernstig)
• misselijkheid
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• problemen met het schrijven of lezen
• problemen met ruimtelijke waarneming
• problemen met spreken of het begrijpen van anderen
• pupillen van ongelijke grootte (anisocorie)
• reflexstoornissen (geen reactie wanneer de arts met een rubberen hamertje op de knie klopt)
• schouderpijn
• slikproblemen
• spierzwakte in het gezicht, een arm of een been (meestal slechts aan één kant) bijvoorbeeld een afhangende mondhoek
• veranderingen in het gehoor of smaak
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van een beroerte zijn essentieel om snel te handelen. Deze symptomen kunnen plotseling optreden en moeten onmiddellijk medische hulp inroepen.

• plotselinge verwarring of problemen met spreken en begrijpen
• plotseling verlies van zicht in één of beide ogen
• plotselinge duizeligheid, evenwichtsproblemen of problemen met lopen
• plotselinge verlamming of gevoelloosheid in het gezicht, de arm of het been, vooral aan één kant van het lichaam
• plotselinge en ernstige hoofdpijn zonder bekende oorzaak

Diagnose en onderzoeken

Bij de diagnose van een beroerte worden verschillende onderzoeken uitgevoerd om het type beroerte en de ernst ervan te bepalen:

• Anamnese en lichamelijk onderzoek: Hierbij wordt gekeken naar de symptomen, medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek uitgevoerd.
• Beeldvorming: CT-scan of MRI van de hersenen worden vaak gebruikt om te bepalen of er een bloeding of ischemie aanwezig is.
• Bloedonderzoek: Dit kan helpen om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten, zoals infecties of bloedstollingsproblemen.
• Lumbale punctie: Soms wordt een lumbale punctie uitgevoerd om cerebrospinaal vocht te analyseren en eventuele bloedingen op te sporen.

Behandeling

De behandeling van een beroerte is afhankelijk van het type en de ernst van de beroerte:

• Medicatie: Voor ischemische beroertes worden vaak trombolytische middelen gebruikt om bloedstolsels op te lossen. Voor hemorrhagische beroertes kunnen medicijnen worden gegeven om de bloeddruk te verlagen en de bloeding te beheersen.
• Chirurgie: In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om bloedingen te verwijderen of om een verstopte bloedvaten te openen.
• Revalidatie: Na de acute fase kan revalidatie helpen bij het herstel van functies en het aanpassen aan eventuele blijvende beperkingen.

EHBO bij een beroerte: het herkennen en reageren

Een beroerte, ook wel cerebrovasculair accident (C.V.A.) genoemd, is een medische noodsituatie die onmiddellijke aandacht vereist. Het voorkomen van hersenschade en het minimaliseren van langetermijneffecten hangt af van hoe snel en effectief eerste hulp wordt geboden. In dit hoofdstuk worden belangrijke thema's rondom EHBO bij een beroerte behandeld, met specifieke aandacht voor het herkennen van symptomen, het verlenen van hulp en het vermijden van veelgemaakte fouten.

Herkenning van een beroerte: snelle signalen

Het snel herkennen van de symptomen van een beroerte is van cruciaal belang. De symptomen kunnen plotseling optreden en omvatten vaak een combinatie van fysieke en mentale veranderingen. Typische tekenen van een beroerte zijn een verdoofd gevoel aan één kant van het lichaam, moeite met spreken of begrijpen, verlies van gezichtsvermogen in één oog, of plotselinge duizeligheid. Door de symptomen onmiddellijk te herkennen, kan de hulpverlener sneller handelen en de patiënt naar het ziekenhuis sturen.

F.A.S.T.-methode: eenvoudig hulpmiddel voor herkenning

De F.A.S.T.-methode is een veelgebruikte techniek om snel de symptomen van een beroerte te herkennen. F.A.S.T. staat voor:

• Face (gezicht): Vraag de patiënt te glimlachen. Een scheef gezicht of het niet kunnen bewegen van een kant van het gezicht is een mogelijk teken van een beroerte.
• Arms (armen): Vraag de patiënt om beide armen op te tillen. Bij een beroerte kan een arm niet worden opgetild of zakken.
• Speech (spraak): Vraag de patiënt een eenvoudige zin te herhalen. Onduidelijke spraak of moeite met praten kan wijzen op een beroerte.
• Time (tijd): Als een van de bovengenoemde symptomen zich voordoet, bel dan onmiddellijk 112 voor spoedeisende hulp.

Wat te doen bij een beroerte: stappen voor eerste hulp

Wanneer de symptomen van een beroerte worden herkend, is het essentieel om snel te handelen. De eerste stappen kunnen het verschil maken in het herstel van de patiënt en het verminderen van hersenschade. Het doel van eerste hulp is om de patiënt zo comfortabel mogelijk te maken, eventuele complicaties te voorkomen en te zorgen dat de patiënt snel professionele medische zorg krijgt.

Stap 1: Bel onmiddellijk 112

Het allerbelangrijkste is om meteen medische hulp in te schakelen. Bel onmiddellijk 112 en geef aan dat er een vermoeden is van een beroerte, zodat het ziekenhuis snel voorbereid kan worden op de komst van de patiënt. Hoe sneller de patiënt professionele zorg krijgt, hoe kleiner de kans op blijvende schade.

Stap 2: Zorg voor een veilige houding

De patiënt moet in een zo stabiel mogelijke positie worden gehouden totdat professionele hulp arriveert. Plaats de patiënt bij voorkeur in een liggende houding met het hoofd iets hoger dan het lichaam om de bloedsomloop te bevorderen. Zorg ervoor dat de patiënt niet beweegt, vooral als er sprake is van verwardheid of verlies van bewustzijn, om letsel te voorkomen.

Stap 3: Blijf kalm en geef geruststelling

Een beroerte kan zowel de patiënt als de omstanders enorm angst aanjagen. Het is belangrijk om kalm te blijven en de patiënt gerust te stellen. Dit kan helpen om de stress van de situatie te verlichten, wat op zijn beurt de bloeddruk en andere lichamelijke symptomen kan stabiliseren.

Eerste hulp bij een beroerte

Nadat de hulpverlener de hulpdiensten gebeld heeft, stelt hij de patiënt gerust. Daarna laat hij de patiënt liggen. Dit gebeurt bij voorkeur in een stabiele zijligging bij patiënten met bewustzijnsstoornissen (coma). Indien nodig legt de hulpverlener een dun kussentje onder het hoofd van de patiënt. Is het slachtoffer wel bij bewustzijn, dan plaatst de hulpverlener hem in halfzittende houding. Het hoofd moet zeker hoger zijn dan het hart. De patiënt zit vaak het liefst en het meest comfortabel op een stoel of een bed met in de rug een kussen als steun. De hulpverlener maakt daarna de knellende kleding los om de ademhaling en de bloedsomloop te stimuleren. Verder controleert hij de ademhaling en pols. Kwijlt de patiënt, dan legt hij het hoofd in de richting van de getroffen lichaamszijde en reinigt hij het gezicht met een schoon doekje. Verder brengt de hulpverlener de patiënt zo snel mogelijk naar het ziekenhuis. Is een bloedstolsel namelijk de oorzaak van het C.V.A., dan is een medicijn voorhanden dat binnen de 3 tot 4,5u na de eerste symptomen van de beroerte gegeven moet worden. Door snelle professionele medische hulp, voorkomt de hulpverlener complicaties bij de patiënt. De hulpverlener rijdt zonder te veel optrekken en remmen naar het ziekenhuis. Dit is belangrijk omdat optrekken en remmen erg grote drukveranderingen geeft in het hoofd van de patiënt.

EHBO: Zeker niet doen

Het stellen van vragen aan de patiënt is geen goed idee omdat hij vaak spraakstoornissen heeft, wat de angst en paniek doet verhogen. Mogelijk kan de patiënt nog wel werken met gebaren, of kan de hulpverlener aan de patiënt een geruststellend kneepje geven in de hand van de niet-getroffen zijde. Ook mag de patiënt geen eten of drinken krijgen want mogelijk verslikt hij zich hierin.

Prognose

De prognose na een beroerte varieert sterk afhankelijk van het type en de ernst van de beroerte, evenals de snelheid van medische interventie. Veel mensen herstellen gedeeltelijk of volledig met tijd en therapie, maar een deel van de patiënten behoudt blijvende symptomen en invaliditeit. Snelle behandeling en revalidatie spelen een cruciale rol in het verbeteren van de uitkomst.

Complicaties van een beroerte: de gevolgen op lange termijn

De gevolgen van een beroerte kunnen variëren, afhankelijk van de locatie en de ernst van de schade aan de hersenen. Sommige patiënten herstellen volledig, terwijl anderen blijvende fysieke en cognitieve beperkingen kunnen ondervinden. Een beroerte kan ook leiden tot andere complicaties, zoals verzwakte spierfunctie, spraakproblemen of geheugenverlies.

Fysieke gevolgen: verlamming en spierzwakte

Een van de meest voorkomende fysieke gevolgen van een beroerte is verlamming of spierzwakte aan één kant van het lichaam. Dit komt voor wanneer de beroerte een specifiek deel van de hersenen aantast dat verantwoordelijk is voor de motoriek. Revalidatie en therapieën kunnen helpen om de functie te herstellen, maar het herstel kan maanden of zelfs jaren duren.

Cognitieve gevolgen: spraak- en geheugenproblemen

Veel patiënten ervaren ook cognitieve problemen na een beroerte. Dit kan variëren van moeilijkheden met spreken en begrijpen tot geheugenverlies of problemen met concentratie en planning. Psychotherapie en logopedie kunnen hierbij helpen, maar het herstel verschilt per patiënt.

Preventie van een beroerte: risicofactoren verminderen

Hoewel niet alle beroertes te voorkomen zijn, kunnen bepaalde risicofactoren worden aangepakt om de kans op een beroerte te verminderen. Het aanpassen van het levenspatroon, zoals het verbeteren van het voedingspatroon, het verminderen van stress en het verhogen van lichamelijke activiteit, kan het risico aanzienlijk verlagen.

Gezond voedingspatroon en levensstijl

Een evenwichtig voedingspatroon, dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en gezonde vetten, kan helpen om de bloeddruk en cholesterol te verlagen, wat belangrijke risicofactoren voor beroertes zijn. Regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken kunnen het risico verder verminderen.

Medicijnen en medische controles

Voor patiënten met hoge bloeddruk, diabetes of een verhoogd cholesterolgehalte kunnen medicijnen helpen om deze risicofactoren onder controle te houden. Het is belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan om te zorgen voor een gezonde levensstijl en tijdige behandeling van eventuele risicofactoren.

Lees verder

• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• Stille beroerte: Hersenaandoening zonder herkenbare tekenen