Stille beroerte: Hersenaandoening zonder herkenbare tekenen

Één op de drie zeventigplussers heeft al eens minstens één keer een stille beroerte gehad. Een stille beroerte (asymptomatisch herseninfarct) is een beroerte die geen uiterlijke symptomen heeft die gepaard gaan met een beroerte. Bij deze gevaarlijke vorm van een beroerte weet de patiënt meestal niet dat hij een beroerte heeft gehad. Hoewel een stille beroerte geen gemakkelijk te herkennen symptomen veroorzaakt, ontstaat toch hersenschade. Na het optreden van meerdere stille beroertes ontstaat cumulatieve hersenschade wat wel gepaard gaat met symptomen zoals concentratieproblemen en snelle valpartijen. Een multidisciplinaire behandeling is nodig om de symptomen te verlichten of hiermee om te leren gaan. De hersenen kunnen de getroffen hersenschade mogelijk compenseren maar dit vermogen vermindert naarmate meerdere stille beroertes ontstaan. Bij de neurologische aandoening ontstaan tot slot soms ook complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Stille beroertes komen vaak voor bij ouderen, vooral bij mensen van 70 jaar en ouder. Het risico op stille beroertes neemt toe met de leeftijd, en een aanzienlijk percentage van de oudere bevolking ervaart deze aandoening zonder zich bewust te zijn van de hersenschade die is opgetreden. Studies tonen aan dat stille beroertes een belangrijk risico vormen voor het ontwikkelen van symptomatische beroertes en cognitieve achteruitgang.

Oorzaken

Stille beroertes treden op wanneer onvoldoende bloed- en zuurstoftoevoer naar een klein hersengebied optreedt, hetgeen leidt tot schade aan de hersencellen. Een stille beroerte is ‘stil’ omdat ze ‘stille’ hersengebieden treft die geen merkbare verandering veroorzaken in de motorische functies van een getroffen patiënt. Een stille beroerte tast meestal hersengebieden aan die verband houden met verschillende denkprocessen, de stemmingsregulatie en cognitieve functies.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren geassocieerd met een stille beroerte. Veel van deze risicofactoren zijn dezelfde als deze van een ernstige symptomatische beroerte.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen zijn geassocieerd met een stille beroerte:

• atriumfibrillatie (hartritmestoornis met snelle hartslag)
• bloedarmoede: sikkelcelanemie of thalassemie major
• bloedstolsels
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een ernstige depressie
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• een onregelmatige hartslag
• een verhoogde bloeddruk
• het metabool syndroom
• het polycysteus ovarium syndroom
• neuropsychologische tekorten zoals een significante beperking op meerdere gebieden van cognitieve prestaties, een verlaagd IQ, leerstoornissen en concentratieproblemen
• slaapapneu
• stress
• verhoogde niveaus van totale homocysteïne en een aminozuur
• vernauwde slagaders

Omgevingsfactoren

Een stille beroerte ontstaat sneller wanneer één of meer van deze risicofactoren aanwezig zijn:

• een sedentaire levensstijl (weinig lichaamsbeweging)
• geslacht: vrouwen hebben een verhoogd risico op een stille beroerte
• leeftijd/veroudering: het risico op een stille beroerte neemt toe met de leeftijd, maar kan ook jongere volwassenen treffen.
• sigaretten roken

Symptomen

Typische symptomen van een beroerte zoals verlammingsverschijnselen, een onduidelijke spraak, pijn of een verandering in de tastzin komen niet tot uiting omdat deze neurologische aandoening enkel ‘stille’ hersengebieden aantast. Een stille beroerte treft meestal een klein hersengebied waardoor geen tekenen tot stand komen, maar wanneer patiënten meerdere stille beroertes krijgen, ontstaan wel symptomen zoals

• concentratieproblemen
• een verminderd denkvermogen
• evenwichtsproblemen
• frequente valpartijen
• problemen om informatie te onthouden
• urineverlies
• veranderingen in het humeur

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor stille beroertes zijn moeilijk te identificeren omdat de aandoening geen directe symptomen vertoont. Echter, als een patiënt subtiele symptomen begint te ervaren zoals

• concentratieproblemen
• lichte evenwichtsproblemen
• regelmatige valpartijen
• moeilijkheden bij herinneren en leren
• kan dit wijzen op een stille beroerte die verder onderzoek vereist.

Diagnose en onderzoeken

Vaak vermoeden patiënten (of de omgeving) dat de eerder subtiele symptomen (als deze verschijnen) toe te wijten zijn aan de veroudering. De diagnose van een stille beroerte gebeurt daarom meestal op basis van een incidentele ontdekking (bij toeval) met behulp van verschillende beeldvormende onderzoeken. Een stille beroerte is te detecteren via:

• een geautomatiseerde axiale tomografie (CAT-scan)
• een MRI-scan
• een transcraniële Doppler-echografie (TCD): Dit onderzoek meet de bloedstroomsnelheid (CBFV) in de grote intracraniële slagaders in de hersenen

Behandeling

Een patiënt met een stille beroerte is mogelijk gebaat met revalidatietherapie. Hij krijgt fysiotherapie, psychotherapie, ergotherapie en/of logopedie. Verder behandelt de arts indien mogelijk de oorzaken en risicofactoren van een stille beroerte.

Prognose

De schade van een stille beroerte is permanent en deze hersenschade herstelt zich niet. Daardoor ontstaat verdere schade wanneer de patiënt opnieuw getroffen wordt door een stille beroerte. Af en toe gaan gezonde hersengebieden wel de functie overnemen van de beschadigde hersengebieden, maar dit compenserend vermogen neemt wel af wanneer meerdere stille beroertes optreden.

Complicaties

Een stille beroerte verhoogt de kans op een ernstige depressie en een ernstigere beroerte. Verder lijden patiënten ook vaker aan een vasculaire dementie (problemen met denken, praten en plannen). Hierbij treden volgende mogelijke symptomen op:

• een verlies van darmcontrole (fecale incontinentie) en blaascontrole (urine-incontinentie)
• emotionele problemen, zoals lachen of huilen op ongepaste momenten
• geheugenproblemen
• problemen bij het nemen van beslissingen
• veranderingen in de manier van lopen
• verdwalen op bekende plaatsen

Preventie

De preventieve maatregelen om een stille beroerte te voorkomen, zijn dezelfde als voor een gewone beroerte. Patiënten houden best de bloedsuikerspiegel onder controle wanneer ze lijden aan diabetes mellitus (en bloeddruk), stoppen met roken, passen een gezonde voeding toe, verhogen hun lichaamsbeweging en gebruiken preventieve medicatie (bloedverdunners).

Lees verder

• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• EHBO bij een beroerte (C.V.A. / Cerebro Vasculair Accident)
• Wallenberg-syndroom: Beroerte in verlengde merg van hersenen
• Oogproblemen bij een beroerte: Schade aan gezichtsvermogen
• CADASIL: Hersenaandoening met beroerte en migraine