CADASIL: Hersenaandoening met beroerte en migraine

Cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie (CADASIL) is een erfelijke hersenaandoening waarbij een patiënt op elk moment in het leven mogelijk te maken krijgt met een beroerte. Verder kampt de patiënt ook met migraine en andere gezondheidsproblemen. De ziekte is het gevolg van een foutje in een gen dat de patiënt overgeërft heeft van een ouder. De progressieve aandoening is niet te genezen anno oktober 2020, maar het is wel mogelijk om de symptomen te verlichten en voor de patiënt ondersteunend te zorgen.

• Synoniemen van CADASIL
• Epidemiologie van hersenaandoening
• Oorzaken: Schade aan bloedvaten in hersenen
• Genetische verandering
• Overervingspatroon
• Risicofactoren van cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie
• Symptomen
• Migraine door schade aan bloedvaten
• Beroerte door herseninfarct
• Psychische problemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Contactgroep Stichting Platform CADASIL
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van CADASIL

Andere namen voor CADASIL zijn

• CADASIL-syndroom
• cerebrale arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie
• erfelijke dementie, multi-infarct-type
• familial vascular leukoencephalopathy
• familiale vasculaire leuko-encefalopathie
• hereditaire multi-infarct dementie

Epidemiologie van hersenaandoening

CADASIL (Cerebrale Autosomale Dominante Arteriopathie met Subcorticale Infarcten en Leuko-encefalopathie) is een zeldzame erfelijke aandoening die vooral volwassenen treft. De prevalentie van CADASIL wordt geschat op 2 op 100.000 mensen wereldwijd. Het komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen, en de eerste symptomen treden meestal op tussen het 30e en 50e levensjaar.

Oorzaken: Schade aan bloedvaten in hersenen

Genetische verandering

Mutaties (wijzigingen) in het NOTCH3-gen, gelegen op chromosoom 19, zijn verantwoordelijk voor CADASIL. Het NOTCH3-gen verschaft instructies voor het produceren van het Notch3-receptoreiwit, wat belangrijk is voor de normale functie en overleving van vasculaire gladde spiercellen. Wanneer bepaalde moleculen zich binden aan Notch3-receptoren, sturen de receptoren signalen naar de celkern. Deze signalen activeren dan bepaalde genen in vasculaire gladde spiercellen. NOTCH3 -genmutaties leiden tot de productie van een abnormaal Notch3-receptoreiwit waardoor de functie en overleving van vasculaire gladde spiercellen aangetast is. Hierdoor ontstaat een zelfvernietiging (apoptose) van deze cellen. In de hersenen resulteert het verlies van vasculaire gladde spiercellen in een beschadiging van kleine bloedvaten in het hoofd, hetgeen leidt tot de tekenen van CADASIL.

Overervingspatroon

Cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie wordt overgeërfd via een autosomaal dominant patroon. De persoon heeft met andere woorden een kans van één op twee om het defecte gen van een ouder te erven. Af en toe is de ziekte het resultaat van nieuwe mutaties in het NOTCH3-gen. Dit komt vaker voor bij patiënten zonder familiale geschiedenis van de stoornis.

Risicofactoren van cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie

CADASIL is niet geassocieerd met de gebruikelijke risicofactoren voor een beroerte en een hartaanval, zoals een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte, hoewel sommige getroffen patiënten mogelijk ook deze gezondheidsproblemen hebben.

Symptomen

De leeftijd waarop de symptomen van CADASIL voor het eerst beginnen varieert sterk tussen de getroffen patiënten, net als de ernst en het verloop van deze kenmerken.

Migraine door schade aan bloedvaten

Cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leukoencefalopathie tast de bloedstroom in de kleine bloedvaten aan en dan vooral in de hersenen. De spiercellen rondom deze bloedvaten (vasculaire gladde spiercellen) zijn abnormaal en sterven geleidelijk af. In de hersenen leidt de resulterende bloedvatschade (arteriopathie) tot migraine, vaak met visuele gewaarwordingen of aura's, of terugkerende epileptische aanvallen. Zo’n vier op de tien patiënten met de hersenaandoening lijdt aan migraine.

Beroerte door herseninfarct

De beschadigde bloedvaten verminderen de bloedstroom en veroorzaken gebieden van weefselsterfte (infarcten) door het hele lichaam. Een herseninfarct leidt sneller tot een beroerte. Bij patiënten met CADASIL is op elk moment een beroerte mogelijk vanaf de kindertijd tot de late volwassen leeftijd, maar meestal treedt dit op op middelbare leeftijd. Een beroerte leidt tot tal van mogelijke tekenen, zoals spraakproblemen, incontinentie en een verlamming. Patiënten met CADASIL hebben vaak meer dan één beroerte in hun leven. Herhalende beroertes leiden na verloop van tijd tot hersenschade. Beroertes die optreden in het subcorticale gebied van de hersenen (zorgen voor het redeneren en het geheugen) veroorzaken een progressief verlies van de intellectuele functie (dementie) en veranderingen in de stemming, het gedrag en persoonlijkheid. Apathie (gebrek aan motivatie in het leven) is bijvoorbeeld een kenmerk dat vaak aanwezig is bij patiënten met CADASIL.

Psychische problemen

Circa drie op de tien patiënten met CADASIL ontwikkelt een depressie en andere psychiatrische problemen.

Diagnose en onderzoeken

Veel patiënten met CADASIL ontwikkelen leukoencefalopathie. Dit is de medische term voor een verandering is in de witte stof, een type hersenweefsel. Deze verandering is zichtbaar via een MRI-scan. Een DNA-onderzoek spoort het afwijkende gen op hetgeen de diagnose bevestigt. Af en toe voert de arts een huidbiopsie uit omdat dit weefselmonster onder een microscoop ook afwijkingen vertoont die wijzen in de richting van CADASIL. Een prenatale test is tot slot mogelijk wanneer de hersenaandoening bekend is in de familie.

Behandeling

Er is momenteel geen genezing voor CADASIL, en de behandeling richt zich op het beheersen van de symptomen en het verminderen van het risico op beroertes. Patiënten krijgen vaak medicatie voorgeschreven om risicofactoren zoals hoge bloeddruk te controleren. Antistollingsmiddelen worden echter vaak vermeden, omdat het gebruik ervan controversieel is bij deze aandoening.

Contactgroep Stichting Platform CADASIL

In Nederland kunnen patiënten en mensen uit de omgeving van een patiënt met deze aandoening terecht bij de Stichting Platform CADASIL. De stichting doet aan belangenbehartiging, brengt betrokkenen samen via een internetplatform en ondersteunt en stimuleert wetenschappelijk onderzoek rond de aandoening.

Prognose

De prognose van CADASIL varieert sterk tussen individuen, maar de ziekte heeft doorgaans een progressief verloop, wat betekent dat de symptomen met de tijd verergeren. Veel patiënten ontwikkelen uiteindelijk ernstige cognitieve stoornissen of dementie. Hoewel de levensverwachting van patiënten kan variëren, sterven velen uiteindelijk aan complicaties van beroertes of andere gerelateerde aandoeningen.

Complicaties

Veelvoorkomende complicaties van CADASIL zijn herhaalde beroertes, wat kan leiden tot blijvende neurologische schade en invaliditeit. Daarnaast hebben veel patiënten te maken met een geleidelijke cognitieve achteruitgang, wat uiteindelijk kan resulteren in dementie. Andere complicaties omvatten psychiatrische stoornissen zoals depressie en angst.

Preventie

Omdat CADASIL een genetische aandoening is, kan de ziekte zelf niet worden voorkomen. Het is echter mogelijk om de progressie van de ziekte te vertragen door risicofactoren zoals hoge bloeddruk onder controle te houden. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en het handhaven van een gezonde levensstijl kan ook helpen om het risico op beroertes te verminderen.

Lees verder

• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Jongdementie: Vormen van dementie met vroeg begin
• Dementie: Oorzaken, risicofactoren, symptomen en tips