Ziekte van Whipple: Infectie met symptomen aan maag & darmen

De ziekte van Whipple is een zeldzame bacteriële infectie die het vaakst het gastro-intestinale systeem aantast. Door de ziekte is de patiënt niet in staat om vetten en koolhydraten af te breken, en het is voor de patiënt evenmin mogelijk om voedingsstoffen op te nemen. Naast het spijsverteringsstelsel zijn ook andere organen zoals hersenen, hart, gewrichten, longen en ogen mogelijk geïnfecteerd. De ziekte valt met antibiotica goed te behandelen. De bacterie die de ziekte veroorzaakt, is ontdekt in 1907 door George Hoyt Whipple, een Amerikaanse patholoog. De ziekte van Whipple werd echter voor het eerst pas beschreven in 2004 in Japan.

• Synoniemen ziekte van Whipple
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen ziekte van Whipple

De ziekte van Whipple is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• intestinale lipodystrofie
• intestinale lipofagische granulomatose
• malabsorptiesyndroom
• secundaire niet-tropische spruw

Epidemiologie

De ziekte van Whipple is zeer zeldzaam in de algemene bevolking. Minder dan één op 1.000.000 mensen wereldwijd is getroffen door de ziekte. Vooral blanke mannen tussen dertigjarige en tachtigjarige leeftijd zijn getroffen. Bij vrouwen komt de ziekte nauwelijks voor. De ziekte komt verder voornamelijk voor in Noord-Amerika en West-Europa. Ook boeren en andere mensen die regelmatig contact hebben met riool- en afvalwater, lijken vaker getroffen te zijn.

Oorzaken

De oorzaak van de ziekte van Whipple is een infectie met de grampositieve bacterie Tropheryma whipplei. Deze bacterie tast oorspronkelijk enkel het slijmvlies van de dunne darm aan waardoor kleine letsels en zweren in de darmwand ontstaan. De bacterie tast ook villi (medische term voor "darmvlokken") aan die de dunne darm bekleden. Hierdoor is de patiënt niet in staat om alle voedingsstoffen op te nemen waardoor voedingstekorten ontstaan. Na verloop van tijd verspreidt de infectie zich naar andere lichaamsdelen.

Wetenschappers buigen zich nog over de etiologie en overdrachtswijze van de bacterie. De bacteriën bevinden zich in rioolwater en in afvalwater. Daarnaast is nog geweten dat niet iedereen die drager is van de bacterie, de ziekte krijgt. De ziekte van Whipple is tot slot niet overdraagbaar van persoon tot persoon.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor de ziekte van Whipple zijn:

• Mannelijk geslacht
• Leeftijd tussen dertig en tachtig jaar
• Regelmatig contact met riool- en afvalwater
• Woonachtig in Noord-Amerika of West-Europa

Symptomen

De ziekte van Whipple is een multisystemische progressieve aandoening waarbij de patiënt voornamelijk problemen heeft met het maagdarmstelsel. Daarnaast vertoont hij mogelijk vele andere symptomen. De ernst, uitgebreidheid en het optreden van de symptomen variëren per patiënt. De meeste symptomen ontwikkelen zich langzaam in de loop der tijd.

Maag en darmen

De patiënt heeft vaak buikkrampen en pijn die soms verergeren na de maaltijd. De buik is opgezwollen. Ook (chronische) diarree komt voor. Bovendien verliest de patiënt gewicht door de slechte opname van voedingsstoffen (significant gewichtsverlies). Maagpijn en een opgeblazen gevoel zijn andere typische symptomen.

Bijkomende symptomen

Tal van bijkomende symptomen zijn mogelijk bij de ziekte van Whipple, zelfs neurologische symptomen. Deze omvatten anemie, geheugenverlies, gehoorverlies of oorsuizen, gewrichtspijn die soms jaren voor andere symptomen verschijnt, hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart), ARTIKEL=188473 hoesten[/ARTIKEL], een verdonkerde huid (hyperpigmentatie) op sommige gebieden die zijn blootgesteld aan de zon en op littekens, koorts, moeilijkheden bij het lopen, ontstoken gewrichten (vooral de enkels, knieën en polsen), pijn op de borst, spierzwakte, trillen / bevingen, persoonlijkheidsveranderingen, vergrote of ontstoken lymfeklieren, vergrote milt, verlies van eetlust, vermoeidheid, verwarring, een visuele handicap met inbegrip van nachtblindheid (tekort aan vitamine D) en oftalmoplegie (oogspierverlamming) en zwakte.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van de ziekte van Whipple kunnen omvatten:

• Ernstige en aanhoudende buikpijn
• Onverklaarbaar gewichtsverlies
• Chronische diarree die niet reageert op standaardbehandelingen
• Intense vermoeidheid
• Neuroloog gerelateerde symptomen zoals geheugenverlies of veranderingen in persoonlijkheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van het syndroom gebeurt door middel van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen.

Diagnostisch onderzoek

Een biopsie van het slijmvlies van de dunne darm bevestigt de diagnose. Hiervoor voert de arts een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) uit; waarbij hij tevens abnormale gele en witte vlekken op het slijmvlies van de dunne darm bemerkt. Een bloedonderzoek is mogelijk ook nodig; zo merkt de arts bijvoorbeeld de anemie (daling van het aantal rode bloedcellen) en lage concentraties albumine op.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses omvatten:

• abdominale angina
• aids
• coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten)
• malabsorptie
• sarcoïdose
• reactieve artritis
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang)
• primaire scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
• chronische erosieve gastritis (maagslijmvliesontsteking)
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• intestinale pseudo obstructie
• hypertrofische gastritis
• tuberculose van het maagdarmstelsel
• anemie van onbekende oorsprong
• gastro-enteritis
• vaginale candidiasis (vochtigheid in de vagina door schimmels)
• porfyrië (stofwisselingsstoornis)
• laesies van de darmwand door parasieten

Behandeling

Antibiotica

De ziekte van Whipple wordt behandeld met antibiotica. De behandelingsperiode duurt tussen 1 en 2 jaar. Het is cruciaal om de volledige kuur van antibiotica af te maken om terugkerende infecties te voorkomen. De voorgeschreven antibiotica zijn vaak:

• Ceftriaxon (of andere cefalosporines)
• Trimethoprim-sulfamethoxazol
• Doxycycline

Chirurgie

In zeldzame gevallen kan chirurgische ingreep nodig zijn als er complicaties optreden, zoals een obstructie van de darm.

Symptomatische behandeling

Sommige symptomen, zoals gewrichtspijn of malabsorptie, kunnen behandeld worden met symptomatische therapieën. Dit kan het gebruik van ontstekingsremmers of dieetveranderingen omvatten.

Prognose

Bij tijdige en adequate behandeling met antibiotica is de prognose over het algemeen goed. De symptomen verbeteren meestal binnen enkele weken na het begin van de behandeling. Onbehandeld kan de ziekte echter leiden tot ernstige complicaties, zoals gewrichtsschade of neurologische problemen. De ziekte kan in zeldzame gevallen fataal zijn.

Complicaties

Complicaties van de ziekte van Whipple kunnen zijn:

• Darmobstructie
• Langdurige gewrichtspijn
• Neuroloog gerelateerde complicaties zoals geheugenverlies of persoonlijkheidsveranderingen
• Longontsteking
• Hartaandoeningen
• Chronische vermoeidheid

Preventie

Er is geen specifieke preventie voor de ziekte van Whipple, aangezien de exacte oorzaak en overdrachtswijze van de bacterie nog niet volledig begrepen zijn. Het is echter belangrijk om goede hygiënische praktijken te volgen en contact met verontreinigd water te vermijden om de kans op infecties te verkleinen. Regelmatige medische controles kunnen ook helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van mogelijke symptomen.