Risicofactoren voor de oogziekte glaucoom (hoge oogboldruk)
Glaucoom is wereldwijd een belangrijke oorzaak van blindheid, vooral bij oudere volwassenen. Vroege opsporing en behandeling zijn cruciaal om schade aan de oogzenuw te voorkomen en het gezichtsvermogen zo lang mogelijk te behouden. Patiënten met een verhoogd risico op glaucoom wordt geadviseerd om vóór de leeftijd van veertig jaar een uitgebreid oogonderzoek te ondergaan. Diverse factoren kunnen het risico op glaucoom verhogen, waarbij de oogdruk vaak verhoogd is.
Epidemiologie van glaucoom
Glaucoom is een van de belangrijkste oorzaken van blindheid wereldwijd. Ongeveer 76 miljoen mensen lijden aan glaucoom, en dit aantal zal naar verwachting stijgen tot 111 miljoen in 2040, vooral door vergrijzing van de bevolking. Glaucoom komt vaker voor bij mensen ouder dan veertig jaar, en de prevalentie neemt toe met de leeftijd. Het is een belangrijke oorzaak van visuele beperking bij ouderen, met een hogere incidentie bij mensen van Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse afkomst.
Oorzaken van glaucoom
Glaucoom is een complexe aandoening die meestal samenhangt met verhoogde oogdruk, maar niet alle mensen met verhoogde oogdruk ontwikkelen glaucoom. De precieze oorzaak van glaucoom is vaak onbekend, maar de aandoening kan worden veroorzaakt door een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.
Risicofactoren voor glaucoom
Medische factoren
Dikte van het hoornvlies
De dikte van het hoornvlies kan een risicofactor zijn voor glaucoom. Een dun hoornvlies (minder dan 0,5 mm) is geassocieerd met een verhoogd risico op glaucoom. Deze meting wordt uitgevoerd via
corneatopografie.
Familiale geschiedenis van glaucoom
Glaucoom, met name primaire
open-hoekglaucoom, heeft een sterke erfelijke component. Een familiaire geschiedenis van glaucoom verhoogt het risico op de aandoening vier tot negen keer.
Gezondheidstoestand
Bepaalde medische aandoeningen verhogen het risico op glaucoom. Deze omvatten
diabetes mellitus,
hypotensie (extreem lage bloeddruk),
hypertensie (extreem hoge bloeddruk),
migraine en een
slechte bloedsomloop. Het
obstructief slaapapneusyndroom wordt onderzocht als mogelijke risicofactor, maar meer studies zijn nodig om deze relatie te bevestigen.
Oogaandoeningen
Andere oogaandoeningen zoals cataract, hoge myopie (
bijziendheid), en hypermetropie (
verziendheid) verhogen het risico op glaucoom.
Oogletsel
Oogletsel kan secundair openkamerhoekglaucoom veroorzaken. Dit type glaucoom kan optreden direct na het letsel of zelfs jaren later.
Trauma aan het oog, zoals blauwe plekken of penetrerende verwondingen, kan het drainagesysteem van het oog beschadigen, wat leidt tot traumatisch glaucoom. Sportgerelateerde verwondingen, zoals bij honkbal of boksen, zijn vaak oorzaken van dit type glaucoom. Oogoperaties kunnen ook als complicatie glaucoom veroorzaken.
Steroïdegebruik
Langdurig gebruik van steroïden kan leiden tot oculaire hypertensie en openkamerhoekglaucoom. Dit geldt met name voor volwassenen die hoge doses steroïden gebruiken om astma te behandelen. Zelfs bij lagere doses kunnen steroïden het risico verhogen.
Andere factoren die het risico op glaucoom verhogen
Afkomst
Mensen van Aziatische afkomst hebben een verhoogd risico op nauwehoekglaucoom, hoewel dit type glaucoom minder vaak voorkomt (minder dan 10% van alle gevallen). Japanse mensen hebben een hoger risico op normale spanningsglaucoom. Glaucoom is ook de tweede belangrijkste oorzaak van blindheid bij Afro-Amerikanen en mensen van Afrikaanse afkomst. Het komt zes tot acht keer vaker voor bij Afro-Amerikanen dan bij blanken. Algemeen hebben mensen met een donkere huid een groter risico op glaucoom.
Leeftijd
Glaucoom komt veel vaker voor bij mensen boven de veertig jaar, en vooral bij mensen ouder dan zestig jaar. Vrouwen die vroeg in de menopauze (tussen de 45 en 50 jaar) komen, hebben een verhoogd risico op glaucoom.
Roken
Roken heeft schadelijke effecten op verschillende delen van het lichaam, inclusief de ogen. Het verhoogt het risico op het ontwikkelen van glaucoom en andere oogaandoeningen.
Symptomen van glaucoom
Glaucoom kan zich geleidelijk ontwikkelen zonder duidelijke symptomen in de vroege stadia. Veelvoorkomende symptomen zijn onder meer:
- Verminderd gezichtsvermogen of tunnelvisie
- Pijn in de ogen
- Hoofdpijn, vooral rond de ogen
- Gekleurde halo's rond lichten
- Roodheid of irritatie van de ogen
- Verlies van gezichtsvermogen in het perifere (zij)gebied
Alarmsymptomen
Dringende symptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen zijn onder andere:
- Plotseling verlies van gezichtsvermogen
- Hevige oogpijn
- Misselijkheid en braken, die kunnen optreden bij acute glaucoomaanvallen
- Snelle verslechtering van het gezichtsvermogen
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Bij het lichamelijk onderzoek van glaucoom controleert de arts op symptomen zoals verhoogde oogdruk en veranderingen in het gezichtsvermogen. Dit kan gedaan worden door visuele tests en inspectie van de ogen.
Diagnostische onderzoeken
Een reeks beeldvormende en functionele tests worden gebruikt om glaucoom te diagnosticeren, waaronder:
Behandeling van glaucoom
De behandeling van glaucoom is gericht op het verlagen van de oogdruk en het voorkomen van verdere schade aan de oogzenuw. Behandelopties omvatten:
Een regelmatige opvolging is noodzakelijk om de voortgang te monitoren en eventuele aanpassingen in de behandeling te maken. Het is belangrijk om oogdruppels op de juiste manier toe te dienen en om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan.
Oogtraining en visuele therapie
Oogtraining en visuele therapie kunnen een belangrijke rol spelen bij het behoud van de gezichtsfuncties bij glaucoompatiënten. Deze therapieën zijn gericht op het verbeteren van het perifere gezichtsveld, dat vaak wordt aangetast door glaucoom. Patiënten leren technieken om hun visuele perceptie te verbeteren en hun gezichtsvermogen beter te benutten. Dit kan bijvoorbeeld door middel van oefeningen die helpen bij het versterken van de oogspieren en het trainen van de oogbewegingen. Hoewel deze technieken geen genezing bieden voor glaucoom, kunnen ze wel helpen om het gezichtsvermogen in stand te houden.
Voedingspatroon en gezondheid van de ogen
Er is steeds meer bewijs dat het voedingspatroon een aanzienlijke invloed kan hebben op de gezondheid van de ogen, inclusief het risico op glaucoom. Het behouden van een gezond en evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor het ondersteunen van de algehele gezondheid en kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingen en het bevorderen van een goede bloedsomloop naar het oog. Voedingsstoffen zoals vitamine C, vitamine E, zink en luteïne, die veel voorkomen in groenten en fruit, kunnen antioxidanten leveren die beschermen tegen oxidatieve stress, een factor die een rol speelt bij glaucoom. Ook omega-3 vetzuren, die te vinden zijn in vette vis zoals zalm en makreel, kunnen gunstig zijn voor de ooggezondheid.
Antioxidanten en glaucoompreventie
Antioxidanten spelen een belangrijke rol bij het beschermen van de oogzenuw tegen schade veroorzaakt door vrije radicalen. Vrije radicalen kunnen de cellen in het oog beschadigen en de gezondheid van de oogzenuw aantasten, wat de voortgang van glaucoom kan versnellen. Het gebruik van antioxidanten in het dieet, zoals vitamine A, C, E en selenium, kan helpen om deze schade te verminderen. Het opnemen van antioxidanten in het dagelijks voedingspatroon kan dus bijdragen aan de bescherming van de ogen en het behoud van het gezichtsvermogen bij glaucoompatiënten.
Omega-3 vetzuren voor ooggezondheid
Omega-3 vetzuren, die in grote hoeveelheden aanwezig zijn in vette vis zoals zalm, makreel en sardines, zijn essentieel voor een gezonde oogfunctie. Ze helpen de ogen te beschermen tegen droogte, ontstekingen en beschadiging van cellen, wat vooral belangrijk is voor mensen met glaucoom. Er zijn aanwijzingen dat omega-3 vetzuren de intraoculaire druk kunnen verlagen en zo bijdragen aan het beheer van glaucoom. Een voedingspatroon dat rijk is aan omega-3 vetzuren kan een nuttige aanvulling zijn op andere behandelingen voor glaucoom, hoewel het geen vervanging is voor medicatie of chirurgische ingrepen.
Innovaties in de behandeling van glaucoom
De behandeling van glaucoom is de afgelopen jaren sterk verbeterd dankzij innovaties op het gebied van technologie en medische behandelingen. Nieuwe behandelingsmethoden en technologieën bieden patiënten meer opties en kunnen effectievere resultaten opleveren.
Nieuwe medicatie en oogdruppels
Er worden voortdurend nieuwe medicijnen ontwikkeld voor de behandeling van glaucoom. De nieuwste generaties oogdruppels hebben verbeterde formules die de intraoculaire druk effectiever verlagen met minder bijwerkingen. Sommige van deze medicijnen werken door de productie van kamerwater in het oog te verminderen, terwijl andere de afvoer van het vocht bevorderen. Bovendien zijn er nieuwe combinatiedruppels op de markt die meerdere actieve ingrediënten bevatten, waardoor patiënten minder druppels hoeven te gebruiken en de therapietrouw wordt vergroot.
Laserbehandelingen en chirurgie
Laserbehandelingen worden steeds gebruikelijker als een minimaal invasieve optie voor de behandeling van glaucoom. Deze behandelingen helpen de afvoer van kamerwater te verbeteren of de productie ervan te verminderen. Een populaire techniek is de lasertrabeculoplastiek, waarbij een laser wordt gebruikt om de trabeculaire meshwork (de filterstructuur in het oog) te verlichten, zodat het vloeistofafvoerproces beter functioneert. Chirurgische ingrepen, zoals de filteringchirurgie of de installatie van een drainagesysteem, kunnen nodig zijn bij patiënten die niet goed reageren op medicatie of laserbehandelingen. Deze procedures zijn ontworpen om de intraoculaire druk te verlagen en de schade aan de oogzenuw te verminderen.
Technologische hulpmiddelen voor mensen met glaucoom
De technologische vooruitgang heeft geleid tot nieuwe hulpmiddelen die patiënten helpen om beter om te gaan met hun gezichtsverlies en de uitdagingen die gepaard gaan met glaucoom.
Visuele hulpmiddelen en apps
Er zijn verschillende visuele hulpmiddelen en apps ontwikkeld die mensen met glaucoom kunnen helpen bij het verbeteren van hun gezichtsvermogen. Apps die contrast, verlichting of vergroting bieden, kunnen het lezen of herkennen van gezichten vergemakkelijken. Bovendien zijn er hulpmiddelen zoals vergrootglazen, elektronische leesapparaten en optische apparaten die speciaal zijn ontworpen voor mensen met verminderde visuele functies.
Slimme brillen en zichtcorrectie-apparaten
Slimme brillen, die zijn uitgerust met technologie zoals ingebouwde camera's en optische filters, kunnen glaucoompatiënten helpen bij het verbeteren van hun zicht. Deze brillen kunnen beelden vergroten, contrast verhogen en zelfs informatie via spraakoutput bieden, waardoor de patiënt beter in staat is om dagelijkse taken uit te voeren, zoals lezen of het herkennen van objecten.
Psychosociale ondersteuning bij glaucoom
Naast medische behandelingen is psychosociale ondersteuning van patiënten met glaucoom cruciaal. De diagnose glaucoom kan psychologische gevolgen hebben voor patiënten, vooral omdat de ziekte vaak gepaard gaat met angst voor verlies van gezichtsvermogen.
Therapie en psychologische steun
Het is belangrijk dat glaucoompatiënten toegang hebben tot psychologische hulp of therapie. Het verlies van gezichtsvermogen of het besef dat de ziekte progressief is, kan leiden tot gevoelens van angst, stress of depressie. Psychosociale therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), kunnen patiënten helpen om de emotionele impact van de ziekte beter te verwerken en hun angsten te verminderen. Daarnaast kunnen steungroepen of gesprekken met andere patiënten bijdragen aan het gevoel van verbondenheid en ondersteuning.
Ondersteuning van familie en vrienden
Glaucoompatiënten hebben vaak steun nodig van familie en vrienden om hun gezondheid te beheren en de ziekte beter te begrijpen. Familieleden kunnen helpen bij het bijhouden van afspraken, het herinneren van medicatie-inname en het ondersteunen van de patiënt bij het omgaan met de emotionele aspecten van de aandoening. Daarnaast kan steun van naasten bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van leven en het verminderen van de stress die gepaard gaat met de ziekte.
Prognose van glaucoom
Glaucoom is een chronische aandoening die doorgaans niet kan worden genezen, maar met tijdige en juiste behandeling kan de voortgang worden vertraagd. De prognose varieert afhankelijk van de vroege opsporing en de effectiviteit van de behandeling. Zonder behandeling kan glaucoom leiden tot blijvende schade aan de oogzenuw en verlies van gezichtsvermogen.
Levenskwaliteit bij glaucoom
Glaucoom kan een aanzienlijke invloed hebben op de levenskwaliteit van patiënten, vooral als het gezichtsvermogen verslechtert. Het verbeteren van de levenskwaliteit staat dan ook centraal in de behandeling van glaucoom.
Bevordering van zelfmanagement
Het bevorderen van zelfmanagement bij glaucoompatiënten is van essentieel belang voor het behoud van de ooggezondheid. Dit houdt in dat patiënten goed geïnformeerd moeten zijn over hun aandoening, de behandelingsopties en de noodzaak van regelmatige controles. Door zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun gezondheid kunnen patiënten actief bijdragen aan het beheer van hun aandoening en zo de kwaliteit van hun leven verbeteren.
Mensen met glaucoom kunnen zich soms sociaal geïsoleerd voelen, vooral als hun gezichtsvermogen verslechtert. Het behouden van sociaal contact, zowel met vrienden als familie, is belangrijk voor het mentale welzijn van de patiënt. Het deelnemen aan sociale activiteiten kan helpen om gevoelens van eenzaamheid of depressie te verminderen en bijdragen aan een betere levenskwaliteit.
Complicaties
Complicaties van glaucoom kunnen omvatten:
- Voortdurende afname van het gezichtsvermogen
- Gezichtsveldverlies, wat kan leiden tot beperkte mobiliteit en dagelijkse problemen
- Bijwerkingen van medicatie, zoals conjunctivale irritatie of systemische reacties
- Complicaties van chirurgische behandelingen, zoals infecties of onvoldoende drukverlaging
Preventie
Preventie van glaucoom omvat:
- Regelmatige oogonderzoeken, vooral voor mensen met risicofactoren
- Vroegtijdige detectie en behandeling van verhoogde oogdruk
- Gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig dieet en het vermijden van roken
- Controle van risicofactoren zoals diabetes en hoge bloeddruk
Het is belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan, vooral voor mensen met een verhoogd risico, om glaucoom vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
Patiënteneducatie en bewustwording
Een belangrijke pijler van de behandeling van glaucoom is het informeren van patiënten over hun aandoening en de noodzaak voor regelmatige controle. Educatie speelt een cruciale rol in het bevorderen van therapietrouw en het vroegtijdig detecteren van problemen.
Belang van vroege diagnose
Vroege opsporing van glaucoom is essentieel om ernstige schade aan de oogzenuw te voorkomen en het gezichtsvermogen te behouden. Door patiënten bewust te maken van de risicofactoren en het belang van regelmatige oogonderzoeken, kan glaucoom op een eerder stadium worden opgespoord. Het is van cruciaal belang dat patiënten begrijpen dat glaucoom vaak geen vroege symptomen vertoont, waardoor de ziekte onopgemerkt kan blijven totdat er al schade is. Dit maakt periodieke oogonderzoeken bij risicogroepen essentieel voor een succesvolle behandeling.
Patiëntgerichte zorg en opvolging
Patiëntgerichte zorg is van groot belang voor het succes van de behandeling van glaucoom. Dit betekent dat zorgverleners niet alleen medische behandelingen aanbieden, maar ook tijd nemen om patiënten goed te informeren over hun conditie, behandelopties en de noodzaak voor opvolging. Regelmatige controle-afspraken, bijvoorbeeld voor het meten van de oogdruk, zijn essentieel voor het monitoren van de voortgang van de behandeling en het tijdig aanpassen van de therapie indien nodig.
Praktische tips voor verminderen van risicofactoren voor de oogziekte glaucoom
Glaucoom is een ernstige oogziekte die vaak pas in een vergevorderd stadium symptomen vertoont, wat de behandeling bemoeilijkt. Het is dus belangrijk om risicofactoren te herkennen en preventieve stappen te ondernemen om de kans op glaucoom te verkleinen. Hier vind je praktische tips voor het omgaan met de risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van glaucoom.
Zorg goed voor je gezondheid
Een gezonde levensstijl kan je helpen om risicofactoren voor glaucoom te beheersen. Zorg voor een gezond voedingspatroon met veel groenten, fruit, en gezonde vetten. Een goed dieet kan niet alleen je algehele gezondheid verbeteren, maar ook je ogen ondersteunen. Gezonde voedingsmiddelen zoals bladgroenten, vis met omega-3 vetzuren en noten kunnen bijdragen aan het behoud van een goede ooggezondheid.
Daarnaast is het belangrijk om regelmatig te bewegen. Lichaamsbeweging helpt niet alleen om je gewicht te behouden, maar verbetert ook de bloedcirculatie, wat goed is voor de gezondheid van je ogen. Een actieve levensstijl kan de druk op je ogen verlagen en helpen de risicofactoren te verminderen.
Plan regelmatige oogonderzoeken
Als je tot een risicogroep behoort, zoals wanneer je ouder bent dan 40 jaar of een familiegeschiedenis van glaucoom hebt, is het essentieel om regelmatig oogonderzoeken te laten doen. Oogonderzoeken kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van glaucoom, zelfs voordat je symptomen ervaart. Het is belangrijk om deze onderzoeken niet uit te stellen, vooral als je in een risicogroep valt.
Zelfs als je geen symptomen hebt en je denkt dat alles in orde is, kan een oogonderzoek een verhoging van de oogdruk of andere tekenen van glaucoom detecteren. Zorg ervoor dat je oogarts op de hoogte is van je medische geschiedenis, zodat hij of zij je onderzoek kan afstemmen op jouw specifieke risicofactoren.
Controleer je medicatiegebruik
Als je medicijnen gebruikt, zoals corticosteroïden, is het belangrijk om bewust te zijn van de invloed die deze op je ogen kunnen hebben. Langdurig gebruik van corticosteroïden kan de kans op glaucoom verhogen. Als je merkt dat je medicijnen moet aanpassen of dat je bijwerkingen ervaart, bespreek dit dan met je arts.
Het is ook belangrijk om je arts op de hoogte te stellen van je familiegeschiedenis en andere risicofactoren voor glaucoom, zodat zij je medicatie kunnen afstemmen om de risico’s voor je ogen te minimaliseren.
Vermijd schadelijke gewoonten
Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen de gezondheid van je ogen aantasten en de kans op glaucoom verhogen. Roken vermindert de bloedtoevoer naar je ogen, wat schade aan de oogzenuw kan veroorzaken. Alcohol kan de intraoculaire druk verhogen, wat een risicofactor is voor glaucoom.
Het stoppen met roken en het beperken van alcoholgebruik zijn belangrijke stappen om de gezondheid van je ogen te beschermen. Als je hulp nodig hebt bij het stoppen met roken of het verminderen van alcoholgebruik, vraag dan advies aan je arts.
Zorg voor je mentale en fysieke welzijn
Stress kan een negatieve invloed hebben op je algehele gezondheid en zelfs bijdragen aan het verhogen van de oogdruk. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen. Dit kan helpen om je algehele gezondheid te ondersteunen, inclusief de gezondheid van je ogen.
Het behoud van een goede mentale gezondheid is belangrijk voor het beheersen van de risicofactoren van glaucoom. Een rustige geest draagt bij aan een beter functioneren van je lichaam, inclusief het reguleren van de oogdruk.
Misvattingen rond risicofactoren voor de oogziekte glaucoom (hoge oogboldruk)
Glaucoom is een oogziekte die schade aan de oogzenuw veroorzaakt, vaak door een verhoogde
bloeddruk in het oog, wat leidt tot verlies van gezichtsvermogen. Er zijn veel misvattingen over de risicofactoren van glaucoom, wat het moeilijk maakt om de aandoening vroegtijdig te herkennen en te behandelen.
Glaucoom komt alleen voor bij ouderen
Hoewel het waar is dat het risico op glaucoom toeneemt naarmate je ouder wordt, kan het ook op jongere leeftijd optreden. Mensen met een familiegeschiedenis van glaucoom of andere risicofactoren, zoals
diabetes mellitus, kunnen op jongere leeftijd getroffen worden. Vroegtijdige detectie is cruciaal, ongeacht de leeftijd.
Een verhoogde oogdruk betekent altijd glaucoom
Een verhoogde oogdruk is een belangrijke risicofactor voor glaucoom, maar niet iedereen met hoge oogdruk ontwikkelt de ziekte. Het is mogelijk om een verhoogde oogdruk te hebben zonder schade aan de oogzenuw. Regelmatige
oogonderzoeken zijn noodzakelijk om te bepalen of glaucoom zich ontwikkelt.
Als je geen symptomen hebt, heb je geen glaucoom
Veel mensen met glaucoom ervaren geen merkbare symptomen in de vroege stadia van de ziekte. Glaucoom kan zich langzaam ontwikkelen zonder dat je het merkt totdat er al aanzienlijke schade is aan de oogzenuw. Daarom zijn regelmatige oogonderzoeken essentieel voor vroegtijdige detectie en behandeling.
Glaucoom kan niet worden behandeld
Glaucoom kan in veel gevallen effectief worden beheerd, vooral als het in een vroeg stadium wordt ontdekt. Behandelingen zoals oogdruppels,
radiotherapie of zelfs chirurgie kunnen de oogdruk verlagen en verdere schade aan de oogzenuw voorkomen. Het is belangrijk om de voorgeschreven behandeling strikt te volgen om het gezichtsvermogen te behouden.
Glaucoom komt alleen voor bij mensen met een hoge oogdruk
Hoewel een hoge oogdruk een risicofactor is, is het niet de enige factor die bijdraagt aan glaucoom. Andere risicofactoren zijn onder meer genetische aanleg, een familiegeschiedenis van glaucoom,
psychische stoornissen zoals angst of depressie, en bepaalde medische aandoeningen zoals
suikerziekte. Het is belangrijk om al deze factoren in overweging te nemen bij het beoordelen van het risico op glaucoom.
Glaucoom wordt veroorzaakt door te veel alcohol drinken
Hoewel overmatig alcoholgebruik nadelige effecten heeft op de algehele gezondheid, is er geen direct bewijs dat
alcohol het risico op glaucoom verhoogt. De belangrijkste risicofactoren zijn een hoge oogdruk, genetica, leeftijd en bepaalde medische aandoeningen. Het beperken van alcoholinname kan echter bijdragen aan een gezonde levensstijl en het verminderen van andere gezondheidsrisico’s.
Glaucoom is altijd een erfelijke aandoening
Hoewel genetica een belangrijke rol speelt bij het risico op glaucoom, betekent het niet dat iedereen met een familiegeschiedenis van de ziekte glaucoom zal ontwikkelen. Het is mogelijk om glaucoom te krijgen zonder dat er een erfelijke component is. Het hebben van een gezonde levensstijl, zoals het beheren van
bloeddruk en het voorkomen van overgewicht, kan helpen het risico te verlagen.
Lees verder