Spasmodische dysfonie: spasme stembanden bemoeilijkt spraak

Bij spasmodische dysfonie heeft iemand moeite met de spraak als gevolg van spasmen in de stembanden of andere keelspieren. De aandoening doet zich vaak voor het eerst voor tussen het 30ste en 50ste levensjaar en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Door de ongewenste samentrekkingen in de stembanden is het vaak moeilijk om goed te articuleren en de spraak is daardoor soms moeilijk te verstaan. Men lijkt veel moeite te moeten doen om de gewenste klanken te produceren. Spasmodische dysfonie kan behandeld worden met injecties met botulinetoxine in de stembanden of met een operatie waarbij de spier van de stembanden wordt doorgenomen.

Spasmodische dysfonie

• Wat is spasmodische dysfonie?
• Symptomen en verschijningsvormen
• Oorzaak
• Behandeling: injecties of operatie
• Bekende mensen met spasmodische dysfonie

Wat is spasmodische dysfonie?

Spasmodische dysfonie is een vorm van dystonie die zorgt voor moeite met spreken. Dystonie is een relatief zeldzame neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door storingen in de motoriek, onvrijwillige spiersamentrekkingen (spasmen) en herhaalde bewegingen in bepaalde spiergroepen. Bij spasmodische dysfonie spitst dit zich dus toe op de stembanden en mogelijk andere keelspieren. De spraak van mensen met deze aandoening komt daardoor vaak verkrampt of geknepen over, alsof het de persoon in kwestie veel moeite kost om de juiste klanken voort te brengen. Spasmodische dysfonie moet niet verward worden met stotteren. Dit is een significant andere aandoening.

Symptomen en verschijningsvormen

Bij spasmodische dysfonie is het alsof de stembanden of andere keelspieren te maken krijgen met spasmen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. De spraak kent vaak onderbrekingen, soms om de paar zinnen maar mogelijk ook om de paar woorden. Andere mensen kunnen wel blijven doorpraten maar wekken daarbij de indruk dat het veel moeite kost om woorden te produceren. De spraak kan hierdoor moeilijk te verstaan zijn. Opvallend is dat de spasmen in de stembanden vrijwel alleen optreden wanneer articulatie – en dus articulatiebewegingen – vereist is. In rust, maar bijvoorbeeld ook bij fluisteren, treedt de verkramping doorgaans niet op. Wetenschappers vermoeden dat dit komt doordat articulatie meer vergt van de spieren rondom het strottenhoofd. Deze zijn betrokken bij bij het openen en sluiten van de stembanden of stemplooien. Wanneer de aansturen op dit gebied niet goed is dan kunnen de stembanden de luchtdruk onvoldoende onder controle houden, wat resulteert in onderbrekingen in de spraak.

Waar de symptomen zich bij de een geleidelijk ontwikkelen treden deze bij de ander zeer plotseling op. Ontstaan ze geleidelijk dan is een niet eerder voorgekomen hese stem vaak het eerste symptoom. De symptomen kunnen continu aanwezig zijn maar ook komen in vlagen die enkele uren tot weken aanhouden en daarna ook weer tijdelijk verdwijnen. De symptomen beginnen meestal ergens tussen het 30ste en 50ste levensjaar. Het komt bij vrouwen vaker voor dan bij mannen.

Oorzaak

De precieze oorzaak van spasmodische dysfonie is onbekend (2018). Vaak wordt gezocht naar triggers van de aandoening. Deze worden dan bijvoorbeeld gevonden in langdurig overmatig stemgebruik (bijvoorbeeld bij muzikanten), een trauma van het strottenhoofd, een bovenste luchtweginfectie, drank-, drugs- of medicijngebruik of psychische stress. Het centraal zenuwstelsel – meer specifiek de basale ganglia – lijkt hierbij betrokken te zijn.

Behandeling: injecties of operatie

Veel mensen die de eerste verschijnselen van spasmodische dysfonie ervaren zullen bij een logopedist uitkomen om de stem weer beter onder controle te krijgen. Als spasmodische dysfonie de oorzaak is zal logopedie het probleem echter niet kunnen oplossen. Wanneer de oorzaak vervolgens in het psychische gezocht wordt is het mogelijk dan men wordt door doorverwezen naar een psycholoog. Ook psychotherapie is echter geen behandeling die de klachten kunnen verhelpen.

Wanneer de diagnose spasmodische dysfonie eenmaal is gesteld dan blijven twee behandelmethoden over: een behandeltraject waarbij gebruikt gemaakt wordt van injecties met botulinetoxine of een operatie. Het geven van injecties is de meest gebruikte methode. De injecties met botulinetoxine worden rechtstreeks in de stembanden gegeven. Botulinetoxine – ook wel botox genoemd – is bij de meest mensen bekend als middel dat gebruikt wordt in de cosmetische chirurgie. Het neurotoxische gif dat door bacteriën wordt geproduceerd kent echt ook zeer veel toepassingen binnen de curatieve geneeskunde. Het is in staat om spieren die zich ongewenst samentrekken te verlammen. In het geval van spasmodische dysfonie kan het op die manier voorkomen dat de stembanden spasmen vertonen. Een nadeel van deze behandeling is dat het effect tijdelijk is en het elke drie a vier maanden herhaald moet worden.

Wanneer de injecties onvoldoende werken of men een permanente oplossing of verbetering wenst dan kan ook gekozen worden voor een operatie. Hierbij wordt de spier van de stemband doorgesneden, waarbij de pees wel intact wordt gelaten.

Bekende mensen met spasmodische dysfonie

Een bekende Nederlander die te maken heeft gekregen met spasmodische dysfonie is radiopresentator Sjors Fröhlich. Door de aandoening heeft hij moeten stoppen met zijn radiowerk en was hij gedwongen over te stappen naar werkzaamheden achter de schermen. Andere bekende personen die te kampen hebben met deze aandoening van de keel zijn Robert F. Kennedy, Jr. (zoon van Robert F. Kennedy), Darryl McDaniels (rapper van de groep Run-D.M.C.) en Johnny Bush (Amerikaanse country- en folkzanger).