Lekkende darm: Oorzaken en behandeling van leaky gut

Normaal gesproken gaan kleine voedseldeeltjes door het darmkanaal en in de bloedbaan wanneer mensen voedsel verteren. Door bepaalde omgevingsfactoren en aandoeningen zoals sommige infecties, toxines, stress en voeding ontstaan grotere openingen in de darmwand, hetgeen leidt tot een lekkende darm (leaky gut). Hierdoor komen veel schadelijke stoffen en ziekteverwekkers in het lichaam binnen. Het immuunsysteem valt deze indringers aan, waardoor ontstekingen en wijzigingen in de darmen ontstaan. Een zeer variabel klinisch beeld is mogelijk bij deze aandoening, zoals psychische problemen, huidproblemen en voedselallergieën. Een gezondere levensstijl met een uitgebalanceerde voeding, beter slapen, stoppen met roken en minder stress behandelt een leaky gut. Leaky gut is anno oktober 2020 een niet erkende medische aandoening, hoewel alternatieve zorgverstrekkers meestal wel geloven dat een lekkende darm gekoppeld is aan diverse aandoeningen.

• Oorzaken van lekkende darm
• Risicofactoren van leaky gut
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Beter slapen
• Stoppen met roken
• Stress verminderen
• Voeding

Oorzaken van lekkende darm

De darmwand vormt een strakke barrière die regelt wat in de bloedbaan wordt opgenomen. De darm werkt als een soort ophaalbrug. De darm is van nature semipermeabel (half doorlaatbaar) zodat kleine voedseldeeltjes door het darmkanaal en in de bloedbaan kunnen gaan bij de vertering van voedsel. Bepaalde externe factoren, zoals voedsel, infecties, toxines en stress, beschadigen de krappe overgangen of kleine openingen in de darmwand, waardoor de openingen vergroten. Dit resulteert in een lekkende darm. Als de darmen gaan lekken, komen veel gifstoffen, microben en onverteerde voedseldeeltjes in de bloedbaan terecht. Het immuunsysteem markeert deze 'vreemde indringers' als ziekteverwekkers en valt ze aan. Dit veroorzaakt ontstekingen en veranderingen in de darmflora (normale bacteriën) waardoor problemen in het spijsverteringskanaal en daarbuiten ontstaan.

De exacte oorzaak van het lekke darmsyndroom is anno oktober 2020 een mysterie, maar bepaalde eiwitten zoals zonulin en ontstekingsmarkers bieden enkele aanwijzingen. Andere mogelijke oorzaken zijn een langdurig gebruik van niet-steroïdale inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en een onbalans van darmbacteriën (darmdysbiose).

Risicofactoren van leaky gut

Iedereen heeft een zekere mate van een lekkende darm, omdat de barrière van de darmwand niet volledig ondoordringbaar. Een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren verhogen de kans om met een lekkende darm te maken te krijgen.

Aandoeningen

Auto-immuunaandoeningen
Een lekkende darm is geassocieerd met andere auto-immuunziekten (lupus, diabetes mellitus type 1, multiple sclerose).

Andere aandoeningen
Verder is een leaky gut nog geassocieerd met chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, artritis (gewrichtsontsteking), allergieën, astma, acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren), obesitas en een psychische aandoening.

Infecties
De meest voorkomende infectieuze oorzaken zijn candida, darmparasieten en een bacteriële overgroei van de dunne darm.

Maag- en darmaandoeningen
Een verhoogde intestinale permeabiliteit speelt een rol bij bepaalde maag- en darmaandoeningen, zoals coeliakie (glutenintolerantie), de ziekte van Crohn en het prikkelbaredarmsyndroom.

Omgevingsfactoren

Genetica
Sommige patiënten hebben mogelijk een genetische aanleg en zijn gevoeliger voor veranderingen in het spijsverteringsstelsel.

Medicatie
Bepaalde medicijnen verhogen de kans op het krijgen van een lekkende darm, waaronder:

• antibiotica
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (Motrin en Advil)
• zuurverlagende medicijnen

Sport
Topsport vormt een andere risicofactor voor de darmaandoening.

Toxines
Toxines uit de omgeving spelen ook een rol bij de totstandkoming van een leaky gut, zoals kwik, pesticiden en BPA uit kunststoffen.

Voeding
Verder is een voeding die rijk is aan suikers en verzadigde vetten en voedsel dat weinig vezels bevat een grote risicofactor voor een lekkende darm. Zwaar alcoholgebruik en stress verstoren eveneens dit evenwicht.

Symptomen

Een leaky gut veroorzaakt één of meer van volgende tekenen:

• de diagnose van chronische vermoeidheid of fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• de diagnose van een auto-immuunziekte zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), Hashimoto's thyroïditis (verminderde schildklierfunctie), systemische lupus erythematosus, psoriasis (chronische huidziekte met jeuk en schilfers) of coeliakie (glutenintolerantie)
• hersenmist, concentratieproblemen, ADD of ADHD (moeite met aandacht en controleren van energie)
• hormonale onevenwichtigheden zoals een onregelmatige menstruatie, het premenstrueel syndroom of het polycysteus ovarium syndroom
• huidproblemen zoals acne, rosacea (huidziekte met roodheid en zwelling in het gezicht) of eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid)
• seizoensgebonden allergieën (zoals hooikoorts) of astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• spijsverteringsproblemen zoals winderigheid, een opgeblazen gevoel, diarree of het prikkelbaredarmsyndroom
• stemmingsstoornissen zoals een depressie en angst
• voedselallergieën of voedselintoleranties

Behandeling

Beter slapen

Wanneer patiënten beter slapen, zijn de gezonde darmbacteriën beter verdeeld.

Stoppen met roken

Roken schaadt meerdere lichaamsdelen, waaronder de darmen. Roken veroorzaakt sneller ontstekingen in het spijsverteringskanaal. Stoppen met roken brengt de darmflora in balans en vermindert schadelijke bacteriën.

Stress verminderen

Stress beschadigt darmbacteriën en daarom is het belangrijk om stress te verminderen via bijvoorbeeld meditatie, yoga en ontspanningstechnieken.

Voeding

Een algemene eerste stap voor het verbeteren van een lekkende darm is het nuttigen van een darmgezonde voeding (gezonde en evenwichtige voeding).

Slechte voedingsmiddelen
Slechte voedingsmiddelen die de patiënt moet vermijden zijn:

• dranken: alcohol, koolzuurhoudende dranken en andere suikerhoudende dranken
• gebakken producten: gebak, muffins, koekjes, pasteien, gebak en pizza
• glutenhoudende granen: gerst, rogge, bulgur, seitan, triticale en haver
• junkfood: fastfood, chips, zoete granen, snoeprepen, enzovoort
• kunstmatige zoetstoffen: aspartaam, sucralose en sacharine
• producten op basis van tarwe: brood, pasta, ontbijtgranen, tarwemeel, couscous, enzovoort
• sauzen: saladedressings, evenals soja-, teriyaki- en hoisinsaus
• snackvoedsel: crackers, mueslirepen, popcorn, pretzels, enzovoort
• verfijnde oliën: koolzaadolie, zonnebloemolie, sojaolie en saffloeroliën
• verwerkt vlees: vleeswaren, vleeswaren, spek, hotdogs, enzovoort
• zuivelproducten: melk, kaas en ijs

Goede voedingsmiddelen
Gezond eten bevordert de darmgezondheid. Volgende voedingsmiddelen zijn goed voor de diversiteit van de darmflora

• chocolade
• dranken: botbouillon, thee, kokosmelk, notenmelk, water en kombucha, rode wijn
• fruit: kokosnoot, druiven, bananen, bosbessen, frambozen, aardbeien, kiwi, ananas, sinaasappels, mandarijn, citroen, limoenen, passievruchten en papaja
• gefermenteerde groenten: kimchi, zuurkool, tempeh en miso
• gefermenteerde zuivel
• gekiemde zaden: chiazaden, lijnzaad, zonnebloempitten
• gekweekte zuivelproducten: kefir, yoghurt, Griekse yoghurt en traditionele karnemelk
• gezonde vetten: avocado, avocado-olie, kokosolie en extra vierge olijfolie
• glutenvrije granen: boekweit, amarant, rijst (bruin en wit), sorghum, teff en glutenvrije haver.
• groenten: broccoli, spruitjes, kool, rucola, wortelen, boerenkool, aubergine, rode biet, snijbiet, spinazie, gember, champignons en courgette
• kruiden en specerijen: alle kruiden en specerijen
• noten: onbewerkte noten waaronder pinda's, amandelen en op noten gebaseerde producten, zoals notemelk
• vis: zalm, tonijn, haring en andere omega-3-rijke vetzuren / vissen
• vlees: magere delen van kip, rund, lam, kalkoen en eieren
• wortels en knollen: aardappelen, zoete aardappelen, yams, wortels, squash en rapen

De darmflora herstellen is mogelijk door het nemen van hoogwaardige probiotica.