Hersenmist (brain fog): Geheugen- en concentratieproblemen

Hersenmist (brain fog) is een symptoom waarbij door diverse aandoeningen en omgevingsfactoren problemen ontstaan met het geheugen en de concentratie. De patiënt heeft namelijk bij brain fog het gevoel dat de processen van denken, begrijpen en onthouden niet goed functioneren. Vergeetachtigheid, verwardheid en concentratieproblemen zijn enkele gevolgen van brain fog. Veel strategieën helpen om de gevolgen van geheugenverlies te verminderen of concentratieproblemen te vergemakkelijken, zoals lijsten maken, vasthouden aan routines en aan vrienden en familie uitleggen hoe ze kunnen helpen. De prognose is veelal goed maar bij sommige chronische aandoeningen is hersenmist ook langdurig aanwezig. Dankzij de copingsmechanismen is het mogelijk om hier zo goed mogelijk mee om te leren gaan.

• Brain fog en aangetaste hersenfuncties
• Hersenmist versus dementie
• Aandoeningen en problemen met geheugen & concentratie
• Chronisch vermoeidheidssyndroom
• Coeliakie
• Depressie
• Diabetes mellitus
• Fibromyalgie
• IJzertekort in het bloed
• Hormonale schommelingen
• Levercirrose
• Migraine
• Multiple sclerose
• Schildklierafwijkingen
• Syndroom van Sjögren
• Systemische lupus erythematosus
• Ziekte van Lyme
• Omgevingsfactoren en brain fog
• Medicatie
• Slaapgebrek
• Stress
• Voeding en vitaminen
• Weinig lichaamsbeweging
• Alarmsymptomen
• Prognose

Brain fog en aangetaste hersenfuncties

Hersenmist tast diverse hersenfuncties aan waaronder:

• de berekeningsmogelijkheden
• de informatieverwerking, die begrip en focus mogelijk maakt
• de visuele en ruimtelijke vaardigheden die iemand gebruikt bij het tekenen, herkennen van de vormen en het navigeren in de ruimte
• het geheugen, waarmee iemand informatie kan opslaan en oproepen
• het uitvoerend functionerend vermogen dat iemand gebruikt voor organisatie, probleemoplossing en planning
• het vermogen om taal te gebruiken en te begrijpen

Hersenmist versus dementie

Hersenmist is niet hetzelfde als dementie. Brain fog houdt een paar dagen of weken aan, of komt en gaat als de onderliggende oorzaak opgelost is, maar dementie is veel ernstiger en is progressief. Het is belangrijk om hersenmist met een arts te bespreken en niet zelf conclusies te gaan nemen.

Aandoeningen en problemen met geheugen & concentratie

Chronisch vermoeidheidssyndroom

Brain fog is ook een symptoom van het chronisch vermoeidheidssyndroom, wat resulteert in ernstige vermoeidheid en mentale onrust. Tot 85% van de patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom hebben een vorm van hersenmist, waaronder problemen met focussen, het vergeten van woorden en verwardheid. Een depressie en angst zijn vaak gerelateerde symptomen bij chronische vermoeidheid. Deze symptomen dragen bij aan de cognitieve problemen.

Coeliakie

Coeliakie is een aandoening die begint in het darmkanaal, maar die overal in het lichaam mogelijk symptomen veroorzaakt. Wanneer patiënten met coeliakie gluten eten (een eiwit dat voorkomt in tarwe en andere granen), valt het immuunsysteem de dunne darm aan. Dit resulteert in buikpijn, een opgeblazen gevoel, diarree en obstipatie. Ook vermoeidheid, gewrichtspijn of mondzweren zijn mogelijk. Daarnaast zijn de hersenen soms getroffen, hetgeen zich uit in desoriëntatie, niet in staat zijn om zich te focussen of op te letten, en vergeetachtigheid. Patiënten met coeliakie moeten gluten vermijden om de maag te kalmeren en de hersenen ook te zuiveren.

Depressie

Een depressie is een ernstige stemmingsstoornis die het denken en voelen van een patiënt treft. Problemen met het geheugen, de focus en de besluitvorming dragen bij aan hersenmist. Een patiënt met een depressie heeft mogelijk ook slaapproblemen en te weinig energie, waardoor het uitvoeren van taken lastiger is. Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), lichaamsbeweging, antidepressiva (medicijnen voor het behandelen van een depressie en/of een verandering in de medicatie behandelen een depressie.

Diabetes mellitus

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) hebben vaak perioden van hersenmist als gevolg van schommelingen in het glucosegehalte in het bloed. Omdat glucose de primaire energiebron voor de hersenen is, veroorzaken de fluctuaties bij diabetici op korte termijn hersenmist. Diabetes behandelen bestaat uit onder andere educatie, medicatie, insuline, voeding en leefstijlwijzigingen.

Fibromyalgie

Fibromyalgie veroorzaakt lichaamspijn en vermoeidheid, maar gaat ook gepaard met geheugen- en concentratieproblemen. Meestal vergeet de patiënt waar hij iets gelegd heeft of vergeet hij andere dingen. De patiënt is bovendien sneller afgeleid en kan niet goed nieuwe informatie in zich opnemen. Voldoende slapen (eventueel met medicatie) is belangrijk, evenals voldoende lichaamsbeweging uitvoeren en een gezonde en evenwichtige voeding consumeren.

IJzertekort in het bloed

Ferriprieve anemie (ijzertekort in het bloed) is een aandoening waarbij de rode bloedcellen in het lichaam aangetast zijn. Deze geven namelijk onvoldoende zuurstof aan organen en weefsels af, hetgeen resulteert in diverse klachten zoals vermoeidheid en kortademigheid.

Hormonale schommelingen

Hormonale schommelingen tasten ook de hersenfunctie aan, en dan vooral tijdens de zwangerschap of de menopauze. Vrouwen kunnen dan minder goed nieuwe informatie opnemen en onthouden en om zich te richten op uitdagende taken.

Levercirrose

Levercirrose is een vorm van chronische leverschade, meestal veroorzaakt door zwaar alcoholgebruik of hepatitis C (ontsteking van de lever door een virus). Patiënten met cirrose ontwikkelen mogelijk hepatische encefalopathie (hersenaandoening door leverziekte) die cognitieve effecten met zich meebrengt. De cognitieve stoornis treedt op wanneer het lichaam ammoniak opbouwt, omdat de lever het niet goed metaboliseert. Dit gaat naar de hersenen en veroorzaakt dan brain fog. In milde gevallen kampt de patiënt et prikkelbaarheid met hepatische encefalopathie leidt soms ook tot ene coma. Medicijnen verminderen de opbouw van ammoniak en behandelen hepatische encefalopathie en de leverziekte. Soms zet de arts ook antibiotica in voor het behandelen van de hersenaandoening.

Migraine

Migraine is ook gerelateerd met brain fog. Dit vertaalt zich in moeite met concentratie en begrip en problemen met het zoeken naar woorden. Dit treedt op voor tijdens of na de eenzijdige hoofdpijnaanvallen. Veel patiënten met migraine krijgen een behandeling met medicatie, waardoor ook de mentale scherpte toeneemt.

Multiple sclerose

Multiple sclerose (MS) is een chronische aandoening waarbij de hersenen en het ruggenmerg aangetast zijn. Hierdoor ontstaan problemen met de beweging, het evenwicht, het gezichtsvermogen en het gevoel. Door multiple sclerose ontstaan gebieden van ontsteking en beschadiging of letsels in de hersenen. Hierdoor is de hersenfunctie getroffen, en dan vooral de informatieverwerking, het geheugen en het uitvoerend functioneren. Beslissingen nemen en informatie verwerken en onthouden is voor veel patiënten met MS lastiger. Meestal zijn deze veranderingen mild tot matig en dan is een patiënt nog wel in staat om zelfstandig te leven. Wel leiden deze hersenveranderingen tot frustratie of problemen bij het voltooien van dagelijkse taken, zoals het vinden van huissleutels of het doen van boodschappen. Diverse strategieën helpen patiënten met MS voor het behoud van het geheugen en de informatieverwerkingsvaardigheden:

• afleidingen vermijden, een rustige plek vinden om zich te concentreren op taken en regelmatig pauzeren om zich daarna beter te kunnen focussen
• organisatietechnieken gebruiken, zoals het bijhouden van een dagboek of het maken van lijsten
• thuis een plek vinden om belangrijke voorwerpen te bewaren, zoals sleutels
• vragen aan familie en vrienden om langzamer te spreken zodat er meer tijd vrijkomt om informatie te verwerken

De arts stelt voorts een zorgplan op met medicatie, fysiotherapie en zelfzorg door middel van voeding en lichaamsbeweging.

Schildklierafwijkingen

Schildklieraandoeningen zoals hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) en de ziekte van Hashimoto (verminderde schildklierfunctie) dragen ook bij aan brain fog. Ouderen met schildklieraandoeningen zijn bijzonder vatbaar voor geheugenproblemen. Sommige patiënten zijn gebaat met een synthetisch schildklierhormoon. Een glutenvrij dieet helpt mogelijk ook bij de ziekte van Hashimoto, een vorm van een te traag werkende schildklier.

Syndroom van Sjögren

De klassieke symptomen van het syndroom van Sjögren omvatten droge ogen, een droge mond en een droge keel, maar hersensmist maakt soms ook deel uit van de auto-immuunaandoening. De brain fog gaat meestal gepaard met geheugenverlies en een slechte concentratie. De arts behandelt de symptomen en geeft de patiënt tips voor aanpassingen in de levensstijl.

Systemische lupus erythematosus

Ongeveer de helft van de patiënten met systemische lupus erythematosus ervaart brain fog. Problemen met het geheugen en de concentratie en verwardheid zijn enkele symptomen van de aandoening. De symptomen hebben bij sommige patiënten een aanzienlijke invloed op het dagelijks leven. Meestal komt en gaat de hersenmist die gerelateerd is met lupus, maar verergeren de klachten niet. Herinneringen maken via de smartphone of het sturen van mails naar zichzelf en lijstjes maken met zelfklevende briefjes zijn enkele eenvoudige hulpmiddeltjes voor de geheugenproblemen.

Ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme, overgedragen door de beet van een geïnfecteerde teek, veroorzaakt mogelijk hersenmist. De mentale verwardheid treedt op elk moment na besmetting mogelijk op. De patiënt heeft het dan lastig om gesprekken bij te houden, informatie te bewaren of het juiste woord te vinden. De meeste patiënten die een vroege behandeling met antibiotica krijgen, herstellen goed van deze aandoening.

Omgevingsfactoren en brain fog

Hersenenmist is mogelijk het resultaat van leefstijlfactoren. Het moderne leven en een drukke agenda zorgen er voor dat de hersenen constant onder druk staan en niet voldoende rust krijgen om optimaal te functioneren. Ook medicijnen zijn mogelijk de oorzaak van hersenmist.

Medicatie

Sommige medicijnen tasten ook het mentaal functioneren aan. Chemotherapie heeft veel bijwerkingen, waaronder geheugen- en concentratiestoornissen. Slaapmiddelen tasten het kortetermijngeheugen aan en sommige antidepressiva veroorzaken geestelijke verwardheid. Een patiënt moet met een arts spreken over eventuele nadelige bijwerkingen die ze ondervinden van een medicijn. Als de arts het medicijn niet kan veranderen, helpt hij de patiënt om om te leren gaan met de hersenmist.

Slaapgebrek

Voldoende slaap krijgen is cruciaal voor het behoud van een goede hersenfunctie, want vermoeidheid tast de concentratie en focus aan. Dagelijks op hetzelfde tijdstip gaan slapen en opstaan, zich ontspannen voor bedtijd en de van slaapkamer een rustige en rustgevende plek maken zijn nodig voor het voorkomen van een slaapgebrek en de daarop volgende brain fog.

Stress

Stress draagt bij aan brain fog. Stress verminderen is niet altijd eenvoudig, maar taken overlaten aan anderen, mindfulness, hobby's doen, tijd doorbrengen met familie en vrienden en ontspanningsoefeningen verlichten heel wat spanning.

Voeding en vitaminen

De voeding heeft invloed op het energieniveau. Een tijdje niet eten leidt immers tot concentratieverlies. Het regelmatig eten van voedzame maaltijden en snacks gedurende de dag vermindert de hersenmist. Cafeïne en alcohol veroorzaken sneller slaapproblemen en energieverlies, dus deze vermindert of beperkt de patiënt het best bij slaap- en concentratieproblemen. Oregano, walnoten, cacao, spinazie, kurkuma en edelgistvlokken zijn ideale voedingsmiddelen voor het verbeteren van het geheugen en de cognitieve functie. Verder moet de patiënt zeker zorgen dat hij geen vitaminetekorten heeft. Een tekort aan vitamine B12 is namelijk geassocieerd met brain fog. Deze vitamine is vooral te vinden in zeevruchten (zalm, garnalen, makreel, sardines, forel, haring), gras gevoederd rundvlees en eieren.

Weinig lichaamsbeweging

Weinig lichaamsbeweging is niet goed voor de hersenen. Regelmatige lichaamsbeweging vermindert stress en verhoogt het energieniveau. Beide factoren verhogen de mentale focus. Gaan wandelen tijdens de lunch of fietsen naar het werk in plaats van met de wagen rijden zijn enkele eenvoudige tips.

Alarmsymptomen

Een patiënt moet een arts bezoeken als hij naast hersenmist nog andere symptomen heeft, omdat deze mogelijk toe te wijzen zijn aan een onderliggende medische aandoening. Als levensstijlaanpassingen de brain fog niet doet verbeteren of de symptomen hierdoor nog verergeren, is ook advies van een arts nodig.

Prognose

Hersenenmist geassocieerd met stress, een slecht dieet of een slaapgebrek verbetert als de patiënt deze problemen heeft aangepakt. Als problemen met de hersenfunctie een symptoom zijn van een medische aandoening, verbetert de brain fog zodra de aandoening gediagnosticeerd en behandeld is. In sommige gevallen is hersenmist chronisch van aard, bijvoorbeeld door multiple sclerose.

Lees verder

• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• Emotionele uitputting: Psychische aandoening