Kruidengeneesmiddelen: Gebruik en veiligheid van kruiden

Kruidengeneesmiddelen zijn planten en plantenextracten die patiënten als een medicijn gebruiken. Deze kruidenremedies voorkomen of genezen ziekten of behouden de gezondheid. Patiënten gebruiken kruiden om symptomen te verlichten, energie te geven, te ontspannen of zelfs gewicht te verliezen. Hoewel kruidengeneesmiddelen populair zijn, worden ze beschouwd als voedingssupplementen. Dit houdt in dat ze niet onderworpen zijn aan dezelfde test-, productie- en etiketteringsnormen en -voorschriften als geneesmiddelen. Voorzichtigheid is met andere woorden geboden wanneer patiënten kruidenmedicijnen willen gaan nemen.

• Patiënten/groepen die het vaakst gebruik maken van kruidenmiddelen als medicijn
• Vormen en toedieningswijzen van kruidensupplementen
• Kruiden zijn geen medicijnen
• Natuurlijk is niet hetzelfde als veilig
• Voorbeelden van meest voorkomende kruidenmedicijnen
• Echinacea
• Gingko biloba
• Ginseng
• Goldenseal (geelwortel)
• Groene thee
• Hagedoorn
• Knoflook
• Moederkruid
• Saw palmetto
• Sint-Janskruid
• Teunisbloem
• Zilverkaars
• Keuze en gebruik van kruidengeneesmiddelen
• Te mooi om waar te zijn
• Oppassen met verhalen uit de praktijk
• Veiligheid van kruidenmiddel

Patiënten/groepen die het vaakst gebruik maken van kruidenmiddelen als medicijn

Het gebruik van kruidenremedies komt vaker voor bij patiënten met chronische ziekten zoals kanker, diabetes mellitus (suikerziekte), astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen) en nierfalen.

Vormen en toedieningswijzen van kruidensupplementen

Er bestaan diverse toedieningswijzen voor kruidenmedicijnen. Meestal bestaat deze in de vorm van een vloeistof die door de patiënt wordt gedronken zoals bijvoorbeeld een kruidenthee of een (mogelijk verdund) plantenextract. Tincturen zijn alcoholische extracten van kruiden, die over het algemeen sterker zijn dan kruidenthee. Veel kruiden worden lokaal in verschillende vormen op de huid aangebracht. Essentiële olie-extracten brengt een patiënt op de huid aan, meestal verdund in een dragerolie. Zalf, olie, balsemscrèmes en lotions zijn andere vormen van plaatselijke toedieningswijzen van kruidengeneesmiddelen. Ook inhalatie (inademing) van kruiden behandelt of voorkomt mogelijk aandoeningen. Het is ook mogelijk om kruidensupplementen toe te voegen aan badwater. Ze worden tot slot verkocht als tabletten, capsules, poeders, extracten en gehakte, verse of gedroogde planten.

Kruiden zijn geen medicijnen

Patiënten moeten voorzichtig zijn als ze een kruidenremedie wensen te gebruiken. Kruidengeneesmiddelen zijn een soort voedingssupplement. Kruiden zijn niet gereguleerd zoals medicijnen. Ze hoeven voorts niet streng te worden getest voordat ze worden verkocht. Een ander mogelijk nadeel is, is dat kruiden mogelijk niet werken zoals wordt beweerd. De labels van kruidenmedicijnen hoeven bovendien niet te worden goedgekeurd. Mogelijk wordt de juiste hoeveelheid van een ingrediënt niet vermeld. Sommige kruidengeneesmiddelen bevatten mogelijk ingrediënten of gifstoffen die niet op het etiket staan vermeld.

Natuurlijk is niet hetzelfde als veilig

Veel patiënten denken dat het gebruik van planten om ziekten te behandelen veiliger is dan medicijnen in te nemen. Patiënten gebruiken al eeuwen planten in de volksgeneeskunde. Het is voor velen dan ook gemakkelijk om zich te laten leiden door de kracht van het woord ‘natuurlijk’. Natuurlijk is echter niet het synoniem van ‘veilig’. Sommige kruiden zijn getest en werken goed voor het beoogde doel. Velen zijn ook vrij veilig, maar het woord ‘natuurlijk’ vertelt niet welke kruidenmedicijnen veilig zijn en welke niet veilig zijn. Sommige kruidenextracten hebben namelijk een wisselwerking met andere geneesmiddelen of zijn giftig bij hoge doses. Sommige kruiden veroorzaken eveneens bijwerkingen.

Hier zijn enkele voorbeelden:

• Kava is een kruid dat inzetbaar is voor het behandelen van angst, slapeloosheid, symptomen van de menopauze en andere kwalen. Mogelijk werkt dit wel voor angst, maar kava veroorzaakt eveneens ernstige leverschade.
• Sint-Janskruid werkt mogelijk voor milde tot matige depressies. Dit kruidengeneesmiddel heeft echter een wisselwerking met anticonceptiepillen, antidepressiva en andere medicijnen. Verder kampen sommige patiënten met bijwerkingen zoals maagklachten en angst.
• Yohimbe is een tropische West-Afrikaanse boom waarvan de schors wordt gebruikt voor de behandeling van erectiestoornissen. De schors veroorzaakt bij sommige patiënten echter een hoge bloeddruk, een verhoogde hartslag, angst en andere bijwerkingen. Het middel heeft een wisselwerking met bepaalde medicijnen voor de behandeling van een depressie (antidepressiva). Het innemen van een hoge dosis of het langdurig innemen van Yohimbe is potentieel gevaarlijk.

Voorbeelden van meest voorkomende kruidenmedicijnen

Hierna volgt een lijst van de meest voorkomende kruidenmiddelen die patiënten gebruiken als medicijn. Het is van belang om geen zelfdiagnose te stellen en altijd eerst met een arts te praten over de eigen gezondheidsproblemen of symptomen. Daarnaast mogen patiënten niet zomaar starten met het nemen van kruiden maar overleggen ze dit altijd eerst met een arts.

Echinacea

Dit wordt vaak gebruikt om het immuunsysteem van het lichaam te versterken. Het werkt mogelijk ook preventief tegen een verkoudheid en griep. Deze inheemse Amerikaanse plant wordt ook wel de paarse zonnehoed genoemd.

Gingko biloba

Dit kruid wordt gebruikt voor vele ouderdomsaandoeningen zoals een slechte bloedcirculatie en geheugenverlies.

Ginseng

Dit wordt gebruikt om de energieniveaus te verhogen en de weerstand tegen stress te verbeteren.

Goldenseal (geelwortel)

Goldenseal is een Noord-Amerikaanse bosplant van de familie van de boterbloemen, met een felgele wortel die wordt gebruikt in de kruidengeneeskunde. Dit kruid is populair vanwege zijn helende en kiemdodende eigenschappen. Vaak gebruiken patiënten goldenseal voor de behandeling van een verkoudheid en griep. Het kruid is ook populair voor het kalmeren van het neusslijmvlies wanneer dit ontstoken of pijnlijk is.

Groene thee

Dit kruid wordt gebruikt om extreme vermoeidheid te bestrijden, arteriosclerose (slagaderverkalking) en bepaalde kankers te voorkomen, het cholesterolgehalte te verlagen en te helpen bij het afvallen.

Hagedoorn

Dit wordt gebruikt voor verschillende hartgerelateerde aandoeningen. Het ondersteunt tevens de behandeling van angina pectoris (pijn op de borst, teken van hartaanval), atherosclerose (slagaderverkalking), hartfalen en een hoge bloeddruk.

Knoflook

Knoflook wordt meestal gebruikt voor het verlagen van hoge cholesterol- en triglycerideniveaus. Deze hoge waarden leiden namelijk tot atherosclerose en verhogen de kans op hart- en vaataandoeningen.

Moederkruid

De pijnstillende eigenschappen van moederkruid worden gebruikt voor de behandeling van migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) en menstruatiekrampen.

Saw palmetto

De saw palmetto is een kleine palm met waaiervormige bladeren met scherp getande stengels, afkomstig uit het zuidoosten van de Verenigde Staten. Dit kan worden gebruikt voor de behandeling van een prostaatvergroting, een veelvoorkomende aandoening bij mannen ouder dan vijftig jaar.

Sint-Janskruid

Dit kruid wordt al eeuwen gebruikt voor de behandeling van psychische stoornissen. Het wordt vooral gebruikt voor de behandeling van een milde tot matige depressie.

Teunisbloem

De olie van deze heldergele bloeiende plant is mogelijk nuttig bij het verminderen van de symptomen van artritis (gewrichtsontsteking) en het premenstrueel syndroom (PMS).

Zilverkaars

Deze struikachtige plant uit Oost-Noord-Amerika wordt meestal gebruikt voor het verlichten van klachten van de menopauze, pijnlijke menstruatie, baarmoederkrampen en vaginitis (ontsteking van slijmvlies van vagina).

Keuze en gebruik van kruidengeneesmiddelen

Te mooi om waar te zijn

Het is belangrijk om de beweringen over het product goed door te nemen. Een wonderpil die vet weg doet smelten, een kruidenextract dat sneller werkt dan reguliere medische behandelingen en medicijnen, een kruid met geheime eigenschappen die een arts of farmaceutisch bedrijf niet wil erkennen enzovoort zijn alarmtekens. Deze beweringen zijn vaak te mooi om waar te zijn en kloppen dus niet. Ook moeten patiënten oppassen voor andere bizarre of moeilijk te bewijzen claims aangaande het kruidenmedicijn.

Oppassen met verhalen uit de praktijk

Veel producten worden gepromoot met verhalen uit de praktijk van tevreden patiënten. Maar deze beweringen zijn in de meeste gevallen niet wetenschappelijk bewezen. Er is dan ook geen wetenschappelijk bewijs dat andere patiënten dezelfde resultaten zullen behalen.

Veiligheid van kruidenmiddel

Een patiënt die een kruidenextract wenst te gebruiken, praat hierover altijd eerst met een arts. Een patiënt krijgt dan een objectieve en wetenschappelijke blik over de veiligheid, effectiviteit en risico’s van het kruidenmiddel, de wisselwerkingen met andere medicijnen of medische behandelingen. Vooral vrouwen die zwanger zijn of willen worden of borstvoeding geven en patiënten die een operatie moeten ondergaan, moeten steeds met een arts praten. Verder geven patiënten de kruidenremedies niet door aan andere patiënten, en zeker niet aan kinderen of ouderen. Tot slot moeten patiënten altijd aan een arts of apotheker melden dat ze een kruid gebruiken omdat dit mogelijk interfereert met medicijnen of medische behandelingen.