Melatonine (hormoon): Indicatie, bijwerkingen en prognose
De pijnappelklier in de hersenen produceert vooral ’s avonds en ‘s nachts het hormoon melatonine als reactie op minder licht. Melatonine is nodig voor een goed waak- en slaapritme. Wanneer een patiënt slaapproblemen heeft, bieden melatoninesupplementen soms een oplossing. Daarnaast is dit hormoonsupplement mogelijk nuttig bij het behandelen van andere aandoeningen. De hormoonsupplementen zijn in principe veilig, maar bijwerkingen zijn wel mogelijk en bovendien is het hormoon niet geïndiceerd bij een aantal patiëntengroepen. Daarnaast werken melatoninesupplementen niet voor elke patiënt even goed.- Melatonine: Hormoon in het lichaam
- Hormoonsupplement
- Melatonine (hormoon): Productie, werking en regulatie
- Productie en afgifte van melatonine
- Circadiane ritmiek en melatonine
- Rol van melatonine buiten slaapregulatie
- Melatonine en leeftijdsgebonden veranderingen
- Afname van melatonineproductie met de leeftijd
- Gevolgen van melatoninedaling bij ouderen
- Ondersteuning van melatonineniveaus bij veroudering
- Melatonine en de interactie met licht
- Effect van natuurlijk daglicht op melatonine
- Invloed van kunstmatig licht op melatonineritme
- Aanpassingen in lichtblootstelling ter ondersteuning van melatonine
- Indicatie van melatoninesupplementen
- Slaapproblemen
- Jetlag
- Andere indicaties
- Tegenindicatie
- Kinderen
- Medicatie
- Ziekten
- Veilig supplement? Medisch advies is noodzakelijk
- Vrij verkrijgbaar
- Geen slaaphormoon
- Professioneel advies inwinnen
- Bijwerkingen van supplementen van melatonine
- Interactie met medicijnen
- Mentale en fysieke klachten
- Verlaagde lichaamstemperatuur
- Virus
- Prognose
- Praktische tips voor het gebruik van melatonine
- Gebruik melatonine op het juiste tijdstip
- Raadpleeg je arts voor het gebruik van melatonine
- Let op bijwerkingen en pas je dosering aan indien nodig
- Overweeg melatonine voor jetlag of ploegendienst
- Kies voor een betrouwbare melatoninebron
- Misvattingen rond melatonine (hormoon)
- Melatonine is alleen effectief voor slaapstoornissen
- Melatonine is volledig veilig voor langdurig gebruik
- Melatonine kan gewoon in willekeurige hoeveelheden worden ingenomen
- Melatonine is geschikt voor kinderen zonder risico
- Melatonine helpt niet bij alle soorten slapeloosheid
- Melatonine is hetzelfde als slaapmedicatie
- Melatonine kan de gezondheid van je hersenen verbeteren
- Melatonine heeft geen interacties met andere medicijnen
Melatonine: Hormoon in het lichaam
Het lichaam weet dankzij melatonine dat het tijd is om te gaan slapen en om te ontwaken. Normaal gesproken maakt het lichaam 's nachts meer melatonine aan. De melatoninespiegels in het bloed verhogen meestal in de avond als de zon ondergaat. Ze zijn laag in de ochtend, als de zon opkomt. De hoeveelheid licht die een persoon dagelijks krijgt in combinatie met de interne lichaamsklok bepaalt de hoeveelheid melatonine in het lichaam.Hormoonsupplement
Melatonine is niet enkel in het lichaam aanwezig. Dit hormoon is namelijk eveneens beschikbaar als een supplement. Dit bestaat in de vorm van een pil, vloeistof en een kauwtablet. De melatoninesupplementen zijn verkrijgbaar in natuurlijke of synthetische vormen. De natuurlijke vorm is aanwezig bij andere dieren die een natuurlijke cyclus van dag en nacht hebben (overdag wakker en 's nachts slapen). Dit geldt vooral voor koeien en schapen. De enige natuurlijke bron van melatonine die in medicatie bruikbaar is, is afkomstig van de pijnappelklieren van deze dieren. Het oogsten van deze klier is geen kosteneffectief proces. Bovendien bevinden zich soms virussen in de hersenen van dieren die bij de mens ziekten veroorzaken, dus natuurlijke melatonine verzameld uit dierlijke bronnen wordt over het algemeen niet meer gebruikt.Melatonine (hormoon): Productie, werking en regulatie
Melatonine is een hormoon dat voornamelijk in de pijnappelklier wordt geproduceerd. De aanmaak wordt sterk beïnvloed door de hoeveelheid licht waaraan een patiënt wordt blootgesteld. Naast zijn rol in het slaap-waakritme heeft melatonine uiteenlopende functies die relevant zijn voor de algehele gezondheid.Productie en afgifte van melatonine
De productie van melatonine wordt gecontroleerd door de nucleus suprachiasmaticus, een gebied in de hypothalamus dat als de centrale biologische klok fungeert. Wanneer het lichtniveau daalt, worden signalen naar de pijnappelklier gestuurd om melatonine af te geven. Dit hormoon bereikt een piek in de nachtelijke uren, waarna de concentratie tijdens de ochtend geleidelijk afneemt. Deze cyclus speelt een essentiële rol in de interne tijdsregulatie van het lichaam.Circadiane ritmiek en melatonine
Melatonine is een cruciale component van de circadiane ritmiek, het interne ritme dat de 24-uurscyclus van biologische processen in het lichaam reguleert. Dit hormoon helpt de slaap-waakcyclus te stabiliseren door het lichaam voor te bereiden op slaap bij het vallen van de avond. Tegelijkertijd synchroniseert het de timing van andere processen, zoals het metabolisme en de hormonale balans.Rol van melatonine buiten slaapregulatie
Hoewel melatonine voornamelijk bekendstaat om zijn invloed op slaap, vervult het hormoon ook andere functies. Zo speelt het een rol bij de modulatie van het immuunsysteem, waar het de productie van ontstekingsremmende stoffen stimuleert. Daarnaast beïnvloedt melatonine de productie van andere hormonen, waaronder groeihormonen en stressgerelateerde hormonen. Het hormoon draagt verder bij aan de bescherming van cellen tegen oxidatieve schade, waardoor het een belangrijke functie heeft in het behoud van celgezondheid.Melatonine en leeftijdsgebonden veranderingen
De concentratie van melatonine verandert naarmate een patiënt ouder wordt. Deze afname kan verschillende gevolgen hebben voor het welzijn, waaronder een verstoring van de slaap-waakcyclus en andere gerelateerde gezondheidsproblemen.Afname van melatonineproductie met de leeftijd
Bij jonge mensen is de aanmaak van melatonine hoog, vooral tijdens de nacht. Naarmate de leeftijd vordert, vermindert de hoeveelheid melatonine die door de pijnappelklier wordt geproduceerd. Dit proces begint vaak al in de vroege volwassenheid en zet zich voort naarmate men ouder wordt, wat kan resulteren in een minder stabiel slaap-waakritme.Gevolgen van melatoninedaling bij ouderen
De afname van melatonine bij ouderen leidt vaak tot verstoringen in het circadiane ritme, met slaapproblemen als gevolg. Dit kan resulteren in moeilijkheden om in slaap te vallen, vroegtijdig wakker worden en een afname van de totale slaapkwaliteit. Daarnaast wordt verondersteld dat lagere melatoninespiegels het risico op bepaalde aandoeningen verhogen, waaronder neurodegeneratieve ziekten en een verminderde immuunfunctie.Ondersteuning van melatonineniveaus bij veroudering
Het gebruik van melatoninesupplementen wordt soms overwogen om de natuurlijke afname van het hormoon te compenseren. Medisch advies is echter noodzakelijk om de veiligheid en effectiviteit van deze aanpak te waarborgen. Verder onderzoek naar de lange termijn effecten van melatoninesupplementen is nodig om hun waarde bij ouderen volledig te begrijpen.Melatonine en de interactie met licht
De relatie tussen melatonine en licht is fundamenteel voor het functioneren van het hormoon. De aanwezigheid van licht beïnvloedt direct de productie en afgifte, wat betekent dat veranderingen in lichtpatronen ingrijpende gevolgen kunnen hebben.Effect van natuurlijk daglicht op melatonine
De blootstelling aan natuurlijk daglicht, met name in de ochtenduren, helpt om de productie van melatonine op een gezond niveau te houden. Door voldoende licht in de ochtend te ontvangen, wordt de interne klok versterkt en wordt het lichaam voorbereid op de afgifte van melatonine later op de dag.Invloed van kunstmatig licht op melatonineritme
Het gebruik van kunstmatig licht, vooral blauw licht afkomstig van elektronische apparaten, kan de melatonineproductie ernstig verstoren. Blootstelling aan dit type licht in de avonduren onderdrukt de afgifte van het hormoon, wat leidt tot moeilijkheden bij het in slaap vallen en een verstoorde slaapkwaliteit.Aanpassingen in lichtblootstelling ter ondersteuning van melatonine
Het beperken van blootstelling aan blauw licht in de avonduren en het bevorderen van voldoende daglicht tijdens de ochtend kan helpen om het melatonineritme te optimaliseren. Dit kan bijdragen aan een verbeterd slaap-waakritme en een algeheel beter welzijn.Indicatie van melatoninesupplementen
Slaapproblemen
Patiënten gebruiken melatonine als ze slaapproblemen hebben, namelijk moeite om in slaap te geraken, moeite om in slaap te blijven, een vertraagde slaapfase en andere slaapproblemen. Patiënten met het niet-24-uurs-slaap-waakritme, een slaapstoornis die vooral tot stand komt bij volledig blinde personen zonder lichtperceptie (zonder nog licht te kunnen waarnemen), zijn eveneens gebaat bij melatonine. Voorts is melatonine nuttig voor personen met een baan die invloed heeft op het slaappatroon.Jetlag
Melatonine is ook inzetbaar voor het behandelen of voorkomen van jetlag. Een jetlag is het vermoeide, vervelende gevoel dat sommige personen krijgen wanneer ze door tijdzones reizen.Andere indicaties
Een aantal wetenschappers of auteurs van websites beweren dat melatoninesupplementen mogelijk effectief zijn in het behandelen van een aantal andere aandoeningen. Deze zijn anno oktober 2020 echter niet wetenschappelijk bewezen:- amyotrofische laterale sclerose (ALS: neurologische aandoening)
- bescherming tegen radioactiviteit (zoals bij radiotherapie)
- clusterhoofdpijn (plotse pijnlijke en eenzijdige hoofdpijn)
- de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie)
- een hoge nachtelijke bloeddruk
- galstenen (harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
- kanker: dikkedarmkanker, borstkanker, hersenkanker, longkanker
- slaapproblemen bij kinderen met een autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag)
- tinnitus aurium (oorsuizen)
Vrouwen die zwanger willen worden, nemen beter geen melatoninesupplementen / Bron: PublicDomainPictures, PixabayTegenindicatie
Kinderen
Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van melatonine bij kinderen. Deze doelgroep is nog in ontwikkeling en in volle groei en daarnaast zijn geen langdurige wetenschappelijke onderzoeken bekend waarbij het gebruik van melatoninesupplementen door kinderen onderzocht werd (Paediatr Child Health. 2012 Jun;17(6):331-6.). In Nederland is het supplement niet geregistreerd voor het gebruik bij kinderen (oktober 2020). De arts schrijft dit echter soms wel voor.Medicatie
Wanneer patiënten één of meer van volgende medicijnen nemen, is het niet verstandig om melatoninesupplementen te gebruiken. Melatonine verergert namelijk soms slaperigheid die optreedt als bijwerking van het gebruik van deze geneesmiddelen:- ACE-remmers (geneesmiddelen om de bloeddruk te verlagen)
- andere medicijnen, zoals benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen), codeïne, alcohol en barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
- immunosuppressiva (immuunsysteem onderdrukkende medicatie)
- medicatie om bloedingen te verminderen
- medicatie om de bloeddruk te verlagen
- medicatie om de bloedstolling te voorkomen
- vruchtbaarheid: Omdat melatonine het voortplantingssysteem soms aantast, is het hormoonsupplement niet aanbevolen voor vrouwen die zwanger willen worden of moeders die borstvoeding geven.
Ziekten
Het gebruik van melatoninesupplementen is niet verstandig wanneer de patiënt lijdt aan één of meer ziekten:- bloedingsaandoening: Melatonine verergert soms bloedingsstoornissen, zoals hemofilie (ontbreken van stollingsfactoren).
- depressie: Melatonine verergert bij sommige personen de symptomen van een depressie.
- diabetes mellitus: Melatonine tast soms de bloedsuikerspiegel aan en is daarom niet aanbevolen voor diabetici.
- epilepsie: Melatonine verhoogt het risico op aanvallen bij patiënten met een epileptische aandoening.
Veilig supplement? Medisch advies is noodzakelijk
Vrij verkrijgbaar
In Nederland is melatonine een vrij verkrijgbaar supplement dat bij veel webshops en drogisterijen te vinden is. Melatonine is over het algemeen veilig voor kortdurend gebruik. In tegenstelling tot veel slaapmiddelen, komt medicatie-afhankelijkheid niet voor. Daarnaast blijft de respons op het hormoon hetzelfde en neemt dit niet af na verloop van tijd. Een ‘katereffect’ ontstaat evenmin door het nemen van de hormonen.Geen slaaphormoon
NRC.nl meldt in december 2017 echter wel dat het slikken van extra melatonine niet helpt om in slaap te vallen. Enkel supplementen met hoge concentraties bieden een gunstige werking voor patiënten waarbij de biologische klok verstoord is door een beroep met ploegendiensten. Melatonine is geen 'slaappil' of 'slaaphormoon', hetgeen vaak wel gepromoot wordt in artikelen, drogisterijen en webshops. Het melatoninesupplement werkt enkel bij de aanpassing van de biologische klok van een patiënt.Professioneel advies inwinnen
Het is steeds van belang om medisch advies in te winnen over het gebruik van melatoninesupplementen, vooral voor langdurig gebruik. Gebruik van melatonine op het verkeerde tijdstip of in de verkeerde dosering kan de biologische klok verder verstoren. Het gebruik van melatonine in combinatie met blootstelling aan fel of blauw licht kan de melatonineproductie in het lichaam ondermijnen. Dit laatste kan bijvoorbeeld het geval zijn bij gebruik van elektronische apparaten in het donker.Bijwerkingen van supplementen van melatonine
Interactie met medicijnen
Melatonine kan een wisselwerking hebben met diverse geneesmiddelen, waaronder:- anti-epileptica
- anticonceptiepillen
- bloedverdunnende medicijnen (anticoagulantia)
- geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva)
- medicijnen voor de behandeling van diabetes mellitus (suikerziekte)
Mentale en fysieke klachten
Hoewel melatonine over het algemeen minder bijwerkingen kent dan veel andere slaapmiddelen, kunnen de volgende klachten optreden:- angst
- buikkrampen
- chagrijnigheid
- desoriëntatie
- duizeligheid
- een abnormaal lage bloeddruk (hypotensie)
- een huidverkleuring
- een kortstondige depressie
- een verminderde alertheid
- een zwaar hoofd
- het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen)
- hoofdpijn
- lichte tremor (bevingen)
- maagproblemen
- misselijkheid
- onrust
- prikkelbaarheid
- slaperigheid overdag
- trombose (bloedstolsels)
- verwardheid
