Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker

Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker. Bij AML start de snel groeiende en agressieve kanker in het beenmerg, het weefsel dat zorgt voor de vorming van alle bloedcellen. De leukemiecellen hopen zich op in het beenmerg en het bloed, waardoor de vorming van gezonde rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes stopgezet is. Hierdoor ontstaat een tekort aan rode bloedcellen, een verhoogd risico op bloedingen en blauwe plekken en bovendien is de patiënt meer vatbaar voor infecties. Roken en blootstelling aan straling zijn enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van AML. Chemotherapie, radiotherapie en/of een stamcel- of beenmergtransplantatie zijn mogelijke behandelingsopties voor AML. De prognose is tot slot afhankelijk van het subtype van de kanker en de leeftijd van de patiënt.

• Synoniemen acute myeloïde leukemie
• Epidemiologie vorm van bloedkanker
• Oorzaken en risicofactoren: Productie van onvoldoende gezonde bloedcellen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chemotherapie, radiotherapie en beenmerg- en stamceltransplantatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie AML

Synoniemen acute myeloïde leukemie

De afkorting van acute myeloïde leukemie is “AML”. Maar deze vorm van bloedkanker is nog gekend onder een aantal andere termen:

• acute myeloblastische leukemie
• acute myelogene leukemia
• acute niet-lymfocytische leukemie (ANLL)

Epidemiologie vorm van bloedkanker

Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen door acute myeloïde leukemie. Acute myeloïde leukemie komt voorts vaker voor in de ontwikkelde landen. AML heeft verder een voorliefde voor mensen met een blanke huidskleur. De prevalentie van AML stijgt bovendien met de leeftijd. De mediane leeftijd van het optreden van de symptomen is ongeveer zeventig jaar, maar AML komt voor in alle leeftijdsgroepen. AML is namelijk één van de meest voorkomende vormen van leukemie bij volwassenen. Bij kinderen komt AML ook voor, maar dit is wel zeldzaam.

Oorzaken en risicofactoren: Productie van onvoldoende gezonde bloedcellen

Patiënten met deze vorm van kanker hebben vele abnormale onrijpe witte bloedcellen in het beenmerg, gekend als myeloblasten. De cellen groeien zeer snel en vervang de gezonde bloedcellen. Het beenmerg, dat het lichaam helpt bij het bestrijden van infecties en zorgt voor de bloedcelproductie, werkt hierdoor niet meer goed. Patiënten met AML hebben bijgevolg meer kans op infecties alsook op een bloeding omdat het aantal gezonde bloedcellen verminderd is bij AML. De oorzaak van AML is meestal niet bekend, maar leukemie ontstaat sneller bij volgende medische aandoeningen en behandelingen:

• bepaalde chemicaliën (zoals benzeen)
• bepaalde chemotherapiegeneesmiddelen voor de behandeling van kanker, waaronder etoposide en alkyleringsmiddelen
• bepaalde genetische aandoeningen, zoals het Bloom-syndroom (afwijkingen aan gestalte, huid en gezicht), het syndroom van Down, congenitale neutropenie (aangeboren laag aantal neutrofielen (soort witte bloedcellen)), Fanconi-anemie (tekort van alle bloedcellen en afwijkingen) en neurofibromatose (afwijkingen aan huid en ogen)
• bestraling en een vroegere behandeling met radiotherapie
• bloedziekten zoals polycythemia vera (toename van alle bloedcellen), essentiële trombocytemie (tekort aan bloedplaatjes), myelodysplasie en aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen)
• de blootstelling aan alcohol of tabaksrook voor de geboorte
• de blootstelling aan bepaalde chemische en schadelijke stoffen
• een zwak immuunsysteem als gevolg van een orgaantransplantatie
• roken

Symptomen

De snel ontwikkelende (acute) symptomen van AML zijn vooral het gevolg van gerelateerde aandoeningen door het verlaagd aantal witte en rode bloedcellen en het verminderde aantal bloedplaatjes, zoals bijvoorbeeld:

• blauwe plekken
• bloedingen en een zwelling (zeldzaam) in het tandvlees
• botpijn of gewrichtspijn
• een bleke huidskleur (pallor)
• een huiduitslag of huidletsel
• een zware menstruatie (menorragie)
• fijne vlekjes onder de huid veroorzaakt door de bloedingen
• frequentie infecties
• koorts met of zonder een infectie
• kortademigheid (verergert bij inspanning)
• minder eetlust en gewichtsverlies
• nachtelijk zweten
• neusbloedingen
• pijnloze, blauwe tot paarse knobbels in de hals, de oksels, de maag, de lies, of andere lichaamsdelen
• vermoeidheid / kankervermoeidheid
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt de patiënt met de vorm van beenmergkanker en ontdekt een gezwollen milt (splenomegalie), een gezwollen lever (hepatomegalie) of gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie).

Diagnostisch onderzoek

Daarnaast voert de arts een volledig bloedonderzoek uit wat de lagere aantallen bloedcellen en bloedplaatjes toont (pancytopenie: verlaagd aantal van alle bloedcellen). De aanwezigheid van leukemiecellen valt te identificeren met behulp van een biopsie van het beenmerg, de tumor of de lymfeknoop (stukje weefsel wegnemen en verder laten onderzoeken). Vaak zijn nog andere onderzoeken nodig om het juiste type AML te bepalen.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen vormen de differentiële diagnose voor AML omdat de arts deze aandoeningen eerst moet zien uit te sluiten:

• acute lymfatische leukemie (ALL) (acute vorm van bloedkanker met zwakte in combinatie met snellere totstandkoming van infecties en bloedingen)
• anemie
• aplastische anemie
• chronische myeloïde leukemie (CML)
• een B-cellymfoom
• een beenmergfalen
• het myelodysplastisch syndroom (verstoorde productie van bloedcellen)
• lymfatische lymfoom
• myeloftische anemie
• primaire myelofibrose (beenmergaandoening met tekort aan bloedcellen)

Behandeling via chemotherapie, radiotherapie en beenmerg- en stamceltransplantatie

De behandeling van acute myeloïde leukemie bestaat uit chemotherapie. Deze medicijnen doden de kankercellen. AML bestaat in meerdere soorten en in het begin behandelt de arts deze allen gelijk met meerdere medicijnen. Chemotherapie doodt echter ook normale cellen. Hierdoor ontstaan bijwerkingen zoals:

• een verhoogd risico op bloedingen
• een verhoogd risico op infecties
• gewichtsverlies (extra calorieën eten is aanbevolen)
• zweertjes in de mond

Radiotherapie en bepaalde soorten gerichte therapie zijn ook combineerbaar met chemotherapie. Voorts zet de arts nog antibiotica in om een eventuele bacteriële infectie als gevolg van leukemie te behandelen. Een bloedplaatjestransfusie is nodig om de bloedingen onder controle te houden. Een bloedtransfusie met rode bloedcellen is aangewezen bij bloedarmoede. Tot slot is een beenmerg- of stamceltransplantatie bij sommige patiënten mogelijk na de eerste of tweede chemotherapiekuur. Dit is afhankelijk van diverse factoren zoals:

• bepaalde genetische veranderingen in de leukemiecellen
• de beschikbaarheid van donoren
• de leeftijd en de algehele gezondheid van de patiënt
• het niveau van de witte bloedcellen

Wanneer uit de resultaten van een beenmergpunctie blijkt dat de patiënt geen leukemiecellen meer heeft, dan is hij in remissie (tijdelijke verbetering op van de symptomen). Een volledige remissie gebeurt bij de meeste patiënten met AML. De vooruitzichten van acute myeloïde leukemie zijn echter afhankelijk van de gezondheid van de patiënt en het genetisch subtype van de AML-cellen. Na een remissie is meestal nog therapie nodig, in de vorm van meer chemotherapie of beenmergtransplantatie.

Prognose

Jongere patiënten reageren doorgaans beter op de behandeling dan patiënten die acute myeloïde leukemie pas op latere leeftijd ontwikkelen. De vijfjaarsoverleving is veel lager bij ouderen dan bij jongeren. Jongeren tolereren namelijk beter chemotherapiegeneesmiddelen en daarnaast is de ziekte meer bestand tegen chemotherapie bij ouderen dan bij jongeren. Als de kanker niet terugkomt binnen de vijf jaar nadat de diagnose is gesteld, is de patiënt vrij van kanker en dus genezen.

Complicaties

De leukemiecellen verspreiden zich van het bloed naar andere delen van het lichaam, zoals de hersenen, de spinale vloeistof (ruggenmergvocht), de huid of het tandvlees. Soms vormen de kankercellen een solide tumor in het lichaam.

Preventie AML

Beschermende kledij bij het werken met stralen of chemische stoffen, biedt bescherming tegen AML. In veel gevallen valt acute myeloïde leukemie echter niet te voorkomen.

Lees verder

• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker
• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen