Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker

Chronische myeloïde leukemie (CML) is een zeldzame vorm van kanker waarbij er in het beenmerg een ongecontroleerde groei van onrijpe en rijpe myeloïde cellen ontstaat, een type witte bloedcellen. Deze zieke cellen hopen zich vervolgens op in het beenmerg en het bloed. Leukemie tast zowel de rode bloedcellen, de witte bloedcellen als de bloedplaatjes aan. De belangrijkste symptomen van de aandoening, zoals koorts, nachtzweten en vermoeidheid, treden meestal geleidelijk op. De meeste patiënten met CML hebben een afwijking in een specifiek chromosoom. De arts stelt de diagnose door middel van bloed- en beenmergonderzoek. De behandeling bestaat meestal uit gerichte medicijnen of een stamcel- of beenmergtransplantatie. Dankzij deze behandelingen zijn de vooruitzichten voor de meeste patiënten goed.

• Epidemiologie van chronische myeloïde leukemie
• Oorzaken: Afwijkend Philadelphia-chromosoom
• Symptomen van chronische myeloïde leukemie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Gerichte medicijnen en transplantatie
• Levensstijl en nazorg bij CML
• Prognose: Vooruitzichten bij chronische myeloïde leukemie
• Complicaties bij CML
• Preventie van CML

Epidemiologie van chronische myeloïde leukemie

CML vertegenwoordigt 15% van leukemiegevallen bij volwassenen. Chronische myeloïde leukemie is een langzaam voortschrijdende bloed- en beenmergkanker die meestal optreedt tijdens of na de middelbare leeftijd en zelden voorkomt bij kinderen. Het aantal nieuwe gevallen van chronische myeloïde leukemie bedraagt 1,8 per 100.000 mannen en vrouwen per jaar. Het aantal sterfgevallen bedraagt jaarlijks 0,3 per 100.000 mannen en vrouwen. Vrouwen worden iets vaker getroffen door CML dan mannen.

Oorzaken: Afwijkend Philadelphia-chromosoom

De oorzaak van CML houdt verband met een afwijkend chromosoom, het zogenaamde Philadelphia-chromosoom. Dit chromosoom produceert een nieuw eiwit waardoor de bloedvoorlopercellen zich ongecontroleerd gaan delen. Blootstelling aan straling verhoogt het risico op CML, bijvoorbeeld als gevolg van radiotherapie voor de behandeling van schildklierkanker of een Hodgkin-lymfoom, of door straling na een nucleaire ramp. Het duurt vaak vele jaren voordat chronische myeloïde leukemie zich ontwikkelt als gevolg van blootstelling aan straling. De meeste patiënten die behandeld zijn voor kanker met radiotherapie ontwikkelen echter geen leukemie. Daarnaast zijn de meeste patiënten met deze vorm van bloedkanker niet blootgesteld aan straling.

Symptomen van chronische myeloïde leukemie

Chronische myeloïde leukemie is onderverdeeld in fasen: de chronische fase, de versnelde fase en de blastencrisis.

Chronische fase

De chronische fase duurt maanden tot jaren en brengt weinig tot geen symptomen met zich mee. De meeste patiënten die in deze fase gediagnosticeerd worden, hebben de diagnose per toeval gekregen bij een bloedonderzoek om een andere reden.

Versnelde fase

De versnelde fase is gevaarlijker. Leukemiecellen groeien sneller en symptomen zoals koorts (zonder infectie), botpijn en een gezwollen milt (splenomegalie) komen vaker voor.

Blastencrisis
Onbehandelde CML kan leiden tot de blastencrisisfase, gekenmerkt door beenmergfalen, bloedingen en infecties. Andere symptomen zijn onder meer:

• Blauwe plekken
• Botpijn
• Druk onder de ribben aan de linkerkant door een gezwollen milt
• Huiduitslag met kleine puntvormige rode vlekken op de huid (petechiën)
• Verlies van energie
• Koorts
• Nachtzweten
• Overmatig zweten (hyperhidrose)
• Vermoeidheid
• Verminderde inspanningstolerantie
• Zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een lichamelijk onderzoek kan de arts vaak een gezwollen milt (splenomegalie) en soms een vergrote lever (hepatomegalie) vaststellen.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek en een beenmergpunctie kunnen de aanwezigheid van het Philadelphia-chromosoom onthullen. Een volledige bloedtelling toont tevens een verhoogd aantal witte bloedcellen met vele onvolwassen vormen en een hoger aantal bloedplaatjes, die verantwoordelijk zijn voor bloedstolling. Andere mogelijke onderzoeken zijn een echografie en elektrocardiografie (hartfilmpje).

Differentiële diagnose

Bij het bloedonderzoek kunnen andere aandoeningen lijken op CML, waaronder:

• Essentiële trombocytose
• Myelodysplastisch syndroom (verstoorde productie van bloedcellen)
• Myeloproliferatieve ziekte
• Polycythemia vera (bloedziekte met toename van alle bloedcellen)
• Primaire myelofibrose (beenmergaandoening met tekort aan bloedcellen)

Behandeling: Gerichte medicijnen en transplantatie

De arts zet gerichte geneesmiddelen in bij chronische myeloïde leukemie, met name medicijnen die het abnormale eiwit aanvallen dat door het Philadelphia-chromosoom wordt gemaakt. Deze geneesmiddelen neemt de patiënt in pilvorm in. Soms gebruikt de arts eerst chemotherapie om het aantal witte bloedcellen te verminderen als deze zeer hoog zijn bij de diagnose.

De blastencrisisfase is zeer moeilijk te behandelen vanwege het hoge aantal onrijpe witte bloedcellen (leukemiecellen). De enige bekende behandeling voor chronische myeloïde leukemie is een beenmergtransplantatie of een stamceltransplantatie. De meeste patiënten hebben echter geen transplantatie nodig, omdat gerichte medicijnen succesvol zijn.

Levensstijl en nazorg bij CML

Patiënten met CML moeten regelmatig medische controles ondergaan om de voortgang van de ziekte te volgen en om complicaties vroegtijdig op te sporen. Gezonde levensstijlkeuzes, zoals een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken en overmatig alcoholgebruik, kunnen bijdragen aan een betere algehele gezondheid en welzijn.

Prognose: Vooruitzichten bij chronische myeloïde leukemie

Dankzij gerichte geneesmiddelen zijn de vooruitzichten voor patiënten met CML vaak goed. Als de tekenen en symptomen van CML verdwijnen en het bloedbeeld en de beenmergbiopsie normaal zijn, is de patiënt in remissie. De meeste patiënten blijven vele jaren in remissie met deze medicatie.

Een stamcel- of beenmergtransplantatie is vaak nodig bij patiënten bij wie de ziekte terugkomt of verergert tijdens het gebruik van de oorspronkelijke medicijnen. Een transplantatie wordt ook aanbevolen voor patiënten die zijn gediagnosticeerd in de versnelde fase of in de blastencrisisfase.

Complicaties bij CML

Een blastencrisis kan leiden tot complicaties zoals infecties, bloedingen, vermoeidheid, onverklaarde koorts en nierproblemen. Chemotherapie kan ernstige bijwerkingen veroorzaken, afhankelijk van de gebruikte geneesmiddelen.

Preventie van CML

Indien mogelijk moet blootstelling aan straling worden vermeden om het risico op CML te verminderen.

Lees verder

• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker
• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker