Antisociale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening

Een antisociale persoonlijkheidsstoornis is een persoonlijkheidsstoornis die gekenmerkt wordt door een langdurig patroon van impulsief en antisociaal gedrag. Patiënten met een antisociale persoonlijkheidsstoornis vertonen vaak een gebrek aan empathie jegens anderen en erkennen meestal niet de ernst van hun gedrag. Ze overtreden regelmatig de wet om aan eigen behoeften of wensen te voldoen. Een laag moreel besef of geweten is vaak duidelijk aanwezig, evenals een geschiedenis van crimineel gedrag, juridische problemen of impulsief en agressief gedrag. De aandoening begint meestal in de kindertijd of adolescentie en kan voortduren in het volwassen leven.

• Epidemiologie van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Oorzaken van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Risicofactoren voor antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Symptomen van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Alarmsymptomen van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Prognose van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Complicaties van antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Preventie van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Epidemiologie van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Een antisociale persoonlijkheidsstoornis komt relatief zeldzaam voor en treft ongeveer 0,6% van de algemene bevolking. Deze aandoening is echter veel frequenter bij gevangenen. Ongeveer de helft van de mannelijke gevangenen en ongeveer één op de vijf vrouwelijke gedetineerden heeft last van deze psychische aandoening. Dit verhoogde percentage is te wijten aan de frequentie waarmee deze personen de wet overtreden, een kenmerkend aspect van de stoornis.

Nakomelingen van vrouwen die tijdens de zwangerschap gerookt hebben, hebben een verhoogd risico om antisociaal gedrag te ontwikkelen.

Oorzaken van antisociale persoonlijkheidsstoornis

De exacte oorzaak van antisociale persoonlijkheidsstoornis is niet volledig bekend. Het is echter duidelijk dat genetica en andere biologische factoren een rol spelen. Neurologische aandoeningen en hersenletsel tijdens de ontwikkelingsjaren zijn ook geassocieerd met het ontstaan van deze stoornis. Opgroeien in een traumatische of beledigende omgeving kan bijdragen aan de ontwikkeling van antisociale persoonlijkheidsstoornis, vooral in het geval van sociopaten.

Roken door moeders tijdens de zwangerschap wordt ook genoemd als een risicofactor. Kinderen van moeders die rookten tijdens de zwangerschap hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van antisociaal gedrag. Daarnaast hebben kinderen van ouders die zelf antisociaal gedrag vertonen een grotere kans om ook een antisociale persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen.

Risicofactoren voor antisociale persoonlijkheidsstoornis

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn:

• Genetische predispositie: Erfelijke factoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de stoornis.
• Traumatische kindertijd: Ervaringen van misbruik of verwaarlozing in de kindertijd kunnen het risico verhogen.
• Neurologische aandoeningen: Schade aan specifieke hersengebieden kan bijdragen aan antisociaal gedrag.
• Omgevingsfactoren: Opgroeien in een gewelddadige of criminele omgeving kan de ontwikkeling van antisociale persoonlijkheidsstoornis bevorderen.
• Roken tijdens de zwangerschap: Kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap rookten hebben een verhoogd risico.

Symptomen van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Patiënten met antisociale persoonlijkheidsstoornis vertonen vaak de volgende symptomen:

• Aanvallen of vechten met andere personen
• Consistente onverantwoordelijkheid
• De wet overtreden
• Geen geld, werk of sociale plichten vervullen
• Geen tekenen van spijt tonen na het pijn doen van anderen
• Liegen, bedriegen en anderen uitbuiten
• Misbruik van drugs of alcohol
• Geen zorg voor de veiligheid van zichzelf of anderen
• Niet in staat om vooruit te plannen
• Prikkelbaar, boos of agressief zijn, vaak leidend tot fysiek geweld
• Snel en impulsief handelen
• Een slechte of destructieve relatie met anderen, vaak gepaard gaand met kindermisbruik of verwaarlozing

De symptomen zijn meestal het hevigst tijdens de tienerjaren en in het tweede decennium van het leven, maar kunnen verbeteren na verloop van tijd.

Alarmsymptomen van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Alarmsymptomen bij antisociale persoonlijkheidsstoornis omvatten:

• Ernstige en consistente antisociale gedragingen zoals brandstichting of dierenmishandeling
• Vroegtijdige problemen met ouderlijk gezag of sociale regels
• Herhaaldelijk crimineel gedrag dat de persoon in conflict brengt met de wet

Diagnose en onderzoeken

Voor een diagnose van antisociale persoonlijkheidsstoornis moeten de symptomen vóór de leeftijd van vijftien jaar aanwezig zijn. Vaak gebeurt de definitieve diagnose echter pas op achttienjarige leeftijd.

Geen enkele fysieke test, zoals bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek, kan de diagnose van een persoonlijkheidsstoornis bevestigen. De diagnose wordt gesteld op basis van de criteria beschreven in het Diagnostisch en Statistisch Handboek voor Psychische Stoornissen (DSM). Artsen stellen een reeks vragen aan de patiënt om te bepalen of deze voldoet aan de diagnostische criteria. Hierbij wordt gekeken naar de ernst van de symptomen, hun frequentie en de duur van de klachten.

Behandeling van antisociale persoonlijkheidsstoornis

De behandeling van antisociale persoonlijkheidsstoornis is uitdagend, omdat patiënten vaak niet zelfstandig hulp zoeken en hun probleem niet erkennen. Wanneer ze toch hulp zoeken, kan gedragstherapie of psychotherapie (individueel of in groepsverband) nuttig zijn. Artsen kunnen ook bepaalde psychiatrische medicijnen voorschrijven, zoals stemmingsstabilisatoren of atypische antipsychotica, om symptomen zoals impulsieve agressie te behandelen. Er zijn echter geen specifieke medicijnen voor antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Prognose van antisociale persoonlijkheidsstoornis

De symptomen van antisociale persoonlijkheidsstoornis nemen vaak af met de leeftijd. Veel patiënten ervaren een significante vermindering van symptomen in hun vierde of vijfde decennium van het leven.

Complicaties van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Complicaties die kunnen optreden bij antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn onder andere:

• Ernstige juridische problemen door herhaaldelijk crimineel gedrag
• Problemen in persoonlijke en professionele relaties
• Verhoogd risico op verslaving aan alcohol of drugs
• Problemen met het handhaven van stabiele werk- en woonsituaties

Preventie van antisociale persoonlijkheidsstoornis

Hoewel het niet altijd mogelijk is om antisociale persoonlijkheidsstoornis volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Vroegtijdige interventie bij gedragsproblemen in de kindertijd
• Opgroeien in een ondersteunende en niet-traumatische omgeving
• Toegang tot psychologische ondersteuning en behandeling voor risicogroepen
• Ondersteuning voor ouders om gezonde opvoedingsstrategieën te hanteren

Bij het ontwikkelen van antisociale persoonlijkheidsstoornis is het belangrijk om tijdig hulp te zoeken en preventieve maatregelen te treffen om de ernst van de aandoening te verminderen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornissen: Soorten en kenmerken