De antisociale persoonlijkheidsstoornis

Mensen met de antisociale persoonlijkheidsstoornis (vroeger ook wel psychopaten genoemd) worden gekenmerkt door een grote moeite met sociale standaarden en regels, zij overschrijden deze dikwijls zonder schuldgevoelens of empathie. Behandeling van de antisociale persoonlijkheidsstoornis is erg lastig.

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

In het verleden werden mensen met de antisociale persoonlijkheidsstoornis ook wel psychopaten of sociopaten genoemd. De antisociale persoonlijkheidsstoornis komt bij ongeveer 3% van de mannen en 1% van de vrouwen voor. Veel mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis hebben in het verleden de diagnose 'conduct disorder' gekregen. Deze mensen hebben moeite met sociale standaarden en regels, dit vormt dikwijls een trigger voor hun ongepaste gedrag. Ook hebben zij dikwijls een impulsieve, geagiteerde en agressieve gedragsstijl. Men heeft vaak een dwingende persoonlijkheid en zoekt risico's en spanning graag op. Mensen met de antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn daarnaast dikwijls slechte verliezers, erg competitief ingesteld en geven weinig tot niet om andermans gevoelens en veiligheid. Men voelt zich zelden tot nooit schuldig en vermijdt zogenaamde zachtere emoties zoals liefde en compassie, omdat dit een teken van zwakte is in hun ogen.

DSM-IV-TR criteria voor antisociale persoonlijkheidsstoornis

De DSM-IV-TR is een diagnostisch handboek waar men de criteria kan vinden waaraan men moet voldoen om de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis te krijgen. De DSM-IV-TR kent de volgende criteria voor de antisociale persoonlijkheidsstoornis:
A Er is sprake van een pervasief patroon van minachten en schenden van de rechten van anderen, optredend vanaf het vijftiende jaar en gekenmerkt door minstens drie van de volgende punten:

• Geïrriteerdheid en agressiviteit, zoals blijkt uit herhaalde fysieke gevechten of aanvallen
• Consistente onverantwoordelijkheid, wat blijkt uit het herhaald falen in het volhouden van werk of het beheren van financiën
• Impulsiviteit of een gebrek aan de vaardigheid vooruit te plannen
• Misleiding, wat blijkt uit herhaald liegen, gebruik van aliassen of het oplichten van anderen voor persoonlijk voordeel of plezier
• Onachtzaamheid met betrekking tot andermans of eigen veiligheid
• Gebrek aan schuldgevoelens, wat blijkt uit onverschilligheid met betrekking tot of rationaliseren van het schaden, mishandelen of stelen van anderen

B Men is achttien jaar of ouder
C Er is bewijs voor conduct disorder voor het vijftiende levensjaar
D Het antisociale gedrag treedt niet enkel op tijdens schizofrenie of een manische episode

Behandeling antisociale persoonlijkheidsstoornis

Er zijn verscheidene manieren om de antisociale persoonlijkheidsstoornis te behandelen. Mensen met de antisociale persoonlijkheidsstoornis willen doorgaans niet behandeld worden en zijn zeer terughoudend wanneer zij gedwongen worden door familieleden of rechters om behandeld te worden. Op dit moment zijn er nog geen gecontroleerde studies gedaan naar de resultaten van behandeling van de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Momenteel worden er een aantal behandelingen regelmatig toegepast, waaronder de psychodynamische psychotherapie, de cognitieve gedragstherapie en medicatie.

Psychodynamische psychotherapie

Psychodynamische psychotherapie is niet voor elk persoon met de antisociale persoonlijkheidsstoornis even geschikt. Met name mensen met sadistisch gedrag, totale afwezigheid van schuldgevoel, ernstige moeite om zich te hechten en een erg hoge of juist erg lage intelligentie zullen waarschijnlijk weinig baat bij deze vorm van behandeling hebben. Mensen die in staat zijn een therapeutische relatie aan te gaan zullen echter mogelijk wel baat hebben bij deze therapievorm.

Cognitieve gedragstherapie

Het is lastig iemand met de antisociale persoonlijkheidsstoornis te behandelen omdat zij de therapeut wantrouwen en geen behoefte hebben aan hulp. Cognitieve gedragstherapie kan werken wanneer de therapeut langzaam werkt aan een therapeutische relatie zonder de persoon te dwingen zijn of haar zwaktes te tonen en de nadruk te leggen op de sterke kanten van de persoon in kwestie.

Medicatie

Er is tot nu toe erg weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van medicatie bij mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Momenteel wordt bij mensen waarbij agressiviteit en impulsiviteit op de voorgrond staan doorgaans begonnen met een SSRI (een bepaald type antidepressivum). Wanneer deze medicatie deels effectief blijkt te zijn kan men overwegen een atypisch antipsychoticum of een stemmingsstabilisator toe te voegen.