Maligne hypertensie: Zeer hoge bloeddruk met orgaanschade

Maligne hypertensie (versnelde hypertensie) is een ernstige medische aandoening waarbij de bloeddruk plotseling zeer hoog oploopt en snel verergert. Deze levensbedreigende aandoening kan leiden tot schade aan vitale organen zoals de nieren, ogen en hersenen. De symptomen ontwikkelen zich vaak snel en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Een combinatie van bloeddrukverlagende en andere medicijnen is noodzakelijk om deze medische noodsituatie te behandelen. De prognose varieert sterk; een snelle behandeling kan ernstige schade voorkomen, terwijl een vertraagde behandeling vaak leidt tot blijvende orgaanschade, vooral aan de nieren.

• Epidemiologie van maligne hypertensie
• Oorzaken van maligne hypertensie
• Symptomen van maligne hypertensie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van maligne hypertensie
• Prognose van maligne hypertensie
• Complicaties
• Preventie van maligne hypertensie

Epidemiologie van maligne hypertensie

Maligne hypertensie treft vooral jongvolwassenen, met een hogere incidentie bij Afro-Amerikaanse mannen. Ongeveer 1% van de mensen met een voorgeschiedenis van hypertensie (hoge bloeddruk) ontwikkelt deze levensbedreigende aandoening. Personen met een lagere sociaaleconomische status lopen een verhoogd risico, mede door verminderde toegang tot gezondheidszorg. De gemiddelde leeftijd bij presentatie is 40 jaar, en mannen zijn vaker getroffen dan vrouwen.

Oorzaken van maligne hypertensie

Maligne hypertensie komt voor bij een klein percentage van de patiënten met hypertensie, maar ook in verband met de volgende aandoeningen en situaties:

• collageen vasculaire stoornissen, zoals systemische lupus erythematosus, systemische sclerose, sclerodermie, polyartritis en periarteriitis nodosa
• ruggenmergletsel
• tumoren van de bijnieren, zoals feochromocytoom
• gebruik van bepaalde medicijnen zoals anticonceptiepillen en monoamineoxidaseremmers (type antidepressiva)
• gebruik van illegale drugs, zoals cocaïne
• hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
• natriumvolumeoverbelasting en lage renineniveaus, zoals bij acute glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors) of hyperaldosteronisme
• nierproblemen zoals een niertrauma, nierfalen of renale hypertensie door nierarteriestenose
• terugtrekking van alcoholmisbruik
• zwangerschapshypertensie (toxemie)

Symptomen van maligne hypertensie

Maligne hypertensie veroorzaakt schade aan diverse organen, wat leidt tot symptomen die vooral de hersenen, nieren en ogen aantasten.

Algemene symptomen
De volgende algemene symptomen kunnen optreden bij maligne hypertensie:

• bloedingen door diffuse intravasale stolling
• duizeligheid
• gevoelloosheid of zwakte van de armen, benen, het gezicht, of andere lichaamsdelen
• hoesten
• kortademigheid en ademhalingsproblemen
• misselijkheid of braken
• pijn op de borst (druk of een verpletterend gevoel)

Hersenen

Bij maligne hypertensie is er een hoog risico op het ontwikkelen van cerebraal oedeem en hersenbloedingen, met als gevolg hypertensieve encefalopathie.

Symptomen van hypertensieve encefalopathie zijn onder andere:

• agitatie
• angst
• coma
• concentratieproblemen
• beroerte
• verminderde alertheid
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn die verergert of een 'donderslaghoofdpijn'
• misselijkheid en braken
• slaapzucht (overmatige slaperigheid overdag)
• stupor (ernstige vermindering van mentale functies en lichamelijke activiteit)
• vermoeidheid
• verwardheid

Nieren

Verminderde urineproductie (oligurie), nierproblemen, en uiteindelijk nierfalen zijn mogelijke niergerelateerde complicaties van maligne hypertensie.

Ogen
Oogproblemen zoals wazig zicht, andere visuele stoornissen, en zelfs blindheid kunnen optreden door oogcomplicaties bij deze aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Maligne hypertensie is een medische noodsituatie die wordt gekenmerkt door extreem hoge bloeddruk. De arts zal bij het meten van de bloeddruk een diastolische bloeddruk van meer dan 120 mmHg of een systolische bloeddruk van meer dan 220 mmHg vaststellen. Bij lichamelijk onderzoek kunnen zwelling in de onderbenen en voeten, abnormale hartgeluiden en vochtophoping in de longen worden gedetecteerd. Bovendien kunnen veranderingen in het denken, gevoel en reflexen worden opgemerkt.

Oogonderzoek

Een oogonderzoek kan het volgende aantonen:

• bloedingen in het netvlies
• vernauwing van de bloedvaten in het netvlies
• zwelling van de oogzenuw door verhoogde hersendruk (stuwingspapil)
• andere netvliesafwijkingen

Diagnostisch onderzoek
Aangezien maligne hypertensie kan leiden tot nierfalen, worden diverse tests uitgevoerd, zoals een arteriële bloedgasanalyse, BUN-test (bloedureumstikstof), creatininetest en urineonderzoek. Dit kan wijzen op proteïnurie en hematurie. Andere onderzoeken, zoals een thoraxfoto en een CT-scan van de hersenen, zijn noodzakelijk om vochtophoping in de longen en een vergroot hart te detecteren. Een elektrocardiografie (hartfilmpje) kan abnormaliteiten in het hart vaststellen.

Differentiële diagnose

Maligne hypertensie kan verward worden met andere aandoeningen, zoals:

• acuut nierletsel
• aortadissectie (scheur in de binnenwand van de aorta)
• glomerulonefritis
• hypertensieve encefalopathie
• nierinsufficiëntie
• eclampsie (zwangerschapshypertensie)
• endocarditis (ontsteking van de binnenwand van het hart)
• gegeneraliseerde epilepsie
• beroerte

Behandeling van maligne hypertensie

Maligne hypertensie vereist onmiddellijke medische interventie om de ernstige gevolgen van een extreem hoge bloeddruk te beperken. De behandeling richt zich op het snel en effectief verlagen van de bloeddruk en het behandelen van eventuele schade aan organen.

Acute behandeling

Intraveneuze antihypertensiva: De eerste stap is het toedienen van intraveneuze medicatie om de bloeddruk snel te verlagen. Veelgebruikte medicijnen zijn:

• Natriumnitroprusside: Dit krachtige vaatverwijdende middel helpt de bloeddruk snel te verlagen door de bloedvaten te ontspannen.
• Labetalol: Een gecombineerde alfa- en beta-blokker die effectief is in het verlagen van de bloeddruk zonder een significante verhoging van de hartslag.
• Nicardipine: Een calciumkanaalblokker die de bloedvaten verwijdt en de bloeddruk verlaagt.
• Beta-blokkers: In sommige gevallen wordt labetalol gebruikt voor zijn gecombineerde effect op alfa- en beta-receptoren.
• Calciumkanaalblokkers: Nicardipine kan worden ingezet voor zijn vermogen om zowel de bloeddruk te verlagen als de coronaire bloedtoevoer te verbeteren.
• ACE-remmers: Bij patiënten met hartfalen of nierschade kunnen ACE-remmers zoals enalapril nuttig zijn, mits zorgvuldig gecontroleerd.

Monitoring

Patiënten worden vaak op een intensive care-afdeling (ICU) geplaatst voor constante monitoring van bloeddruk, hartslag, en urineproductie. Het doel is om de bloeddruk geleidelijk te verlagen om te voorkomen dat een te snelle daling complicaties zoals ischemie (onvoldoende bloedtoevoer naar organen) veroorzaakt.

Onderliggende oorzaken aanpakken

Naast het verlagen van de bloeddruk, moet de arts de onderliggende oorzaken van de maligne hypertensie identificeren en behandelen. Dit kan het aanpassen van medicatie, behandeling van nierziekten of tumorverwijdering omvatten.

Prognose van maligne hypertensie

De prognose van maligne hypertensie hangt sterk af van de snelheid waarmee de aandoening wordt behandeld en de mate van orgaanschade die is opgetreden.

Korte termijn:

Wanneer maligne hypertensie snel en adequaat wordt behandeld, kunnen de meeste patiënten herstellen zonder ernstige, blijvende schade. Het risico op acute complicaties wordt aanzienlijk verminderd door tijdige medische interventie.

Lange termijn

• Orgaanschade: Bij vertraagde behandeling of oncontroleerbare bloeddruk kunnen er blijvende problemen ontstaan. Schade aan de nieren, ogen en hersenen kan leiden tot chronische aandoeningen zoals nierfalen, blijvende blindheid, of cognitieve stoornissen.
• Overleving: Zonder effectieve behandeling is de mortaliteit hoog; tot 80-90% van de patiënten kan binnen een jaar overlijden door complicaties zoals een hartinfarct of beroerte.

Complicaties

Onbehandeld kan maligne hypertensie leiden tot ernstige en levensbedreigende complicaties die verschillende organen kunnen aantasten.

Hersencomplicaties

• Beroerte: Een verhoging van de bloeddruk kan leiden tot een beroerte door het ontstaan van bloedingen of verstoppingen in de hersenen.
• Epileptische aanvallen: Verhoogde bloeddruk kan leiden tot epileptische aanvallen door verhoogde hersendruk en schade aan hersenstructuren.

Niercomplicaties

Chronische hoge bloeddruk kan leiden tot nierfalen, waarbij de nieren hun functie verliezen om afvalstoffen uit het bloed te verwijderen. Dit kan dialyse noodzakelijk maken.

Hartcomplicaties

• Hartinfarct: Een verhoogde bloeddruk belast het hart en kan leiden tot een hartinfarct door vernauwde of beschadigde bloedvaten.
• Aortadissectie: Een scheur in de aorta, de grote slagader die bloed van het hart naar de rest van het lichaam vervoert, kan ontstaan als gevolg van langdurige hoge bloeddruk.

Oogcomplicaties

Schade aan de bloedvaten in de ogen kan leiden tot ernstige visuele problemen of zelfs blindheid door retinale bloedingen en andere oogcomplicaties.

Preventie van maligne hypertensie

Preventie is essentieel om het risico op maligne hypertensie te minimaliseren en de algehele gezondheid te bevorderen.

Regelmatige bloeddrukcontrole:

Het is cruciaal om regelmatig de bloeddruk te laten controleren, vooral bij patiënten met een voorgeschiedenis van hypertensie of andere risicofactoren.

Naleving van medicatie:

Patiënten die medicijnen gebruiken voor hypertensie moeten hun voorgeschreven medicatieschema strikt volgen om bloeddrukschommelingen te voorkomen.

Gezonde levensstijl:

• Voeding: Een dieet rijk aan groenten, fruit, en volle granen, en arm aan zout en verzadigde vetten kan helpen de bloeddruk te reguleren.
• Beweging: Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het behouden van een gezonde bloeddruk en algemeen welzijn.
• Alcohol en roken: Het vermijden van overmatig alcoholgebruik en het stoppen met roken zijn belangrijke stappen in het beheersen van de bloeddruk.

Beheer van risicofactoren:

Behandeling van chronische aandoeningen: Effectieve controle van aandoeningen zoals diabetes en nierziekten kan helpen de bloeddruk onder controle te houden en het risico op maligne hypertensie te verminderen.

Lees verder

• Hypertensie (verhoogde bloeddruk): Soorten en symptomen
• Hoge bloeddruk (hypertensie): Oorzaken en behandeling