Maligne hypertensie: Zeer hoge bloeddruk met orgaanschade

Maligne hypertensie (versnelde hypertensie) is een aandoening die een zeer hoge bloeddruk met zich meebrengt. Deze hoge bloeddruk komt plotseling op en de symptomen die hiermee gepaard gaan, verergeren snel. Progressieve nierproblemen, oogproblemen en problemen met het bewustzijn zijn slechts enkele kenmerken van deze potentieel levensbedreigende ziekte die de organen beschadigt. Een combinatie van bloeddrukverlagende en andere medicijnen zijn inzetbaar bij deze medische noodsituatie. Maligne hypertensie kent een variabele prognose; een snelle behandeling geeft namelijk meestal betere resultaten terwijl een uitgestelde behandeling veelal leidt tot permanente schade aan bepaalde organen (vooral de nieren).

• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken maligne hypertensie
• Symptomen aan hersenen, nieren en ogen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gevaarlijk verhoogde bloeddruk
• Prognose van zeer hoge bloeddruk
• Complicaties: Orgaanschade
• Preventie versnelde hypertensie

Epidemiologie aandoening

Vooral jongvolwassenen zijn getroffen, vooral Afro-Amerikaanse mannen. Ongeveer 1% van de patiënten met een geschiedenis van een hoge bloeddruk (hypertensie) ontwikkelt deze levensbedreigende aandoening. Mensen met een lagere economische status zijn vaker getroffen door de ziekte. Een slechte toegang tot de gezondheidszorg verhoogt namelijk het risico op maligne hypertensie. De gemiddelde leeftijd bij presentatie bedraagt veertig jaar. Mannen zijn tot slot vaker dan vrouwen aangetast door maligne hypertensie.

Oorzaken maligne hypertensie

De aandoening treft een klein aantal patiënten met een hoge bloeddruk. Het komt ook voor bij:

• collageen vasculaire stoornissen, zoals systemische lupus erythematosus, systemische sclerose (aandoening met symptomen aan huid en organen), bij sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in organen en weefsels), polyartritis (bloedvatziekte) en periarteriitis nodosa
• een ruggenmergletsel
• een tumor van de bijnier zoals een feochromocytoom
• het gebruik van bepaalde medicijnen zoals de pil en monoamineoxidaseremmers (type antidepressiva)
• het gebruik van illegale drugs zoals cocaïne
• hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
• natriumvolume overbelasting en lage renineniveaus, zoals bij acute glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors) of hyperaldosteronisme (verhoogde vrijgave van aldosteron met symptomen van een verhoogde bloeddruk)
• nierproblemen zoals een niertrauma, nierfalen of renale hypertensie (hoge bloeddruk door vernauwde slagader(s) van nieren) door nierarteriestenose (vernauwing van slagaders in nieren)
• terugtrekking van alcoholmisbruik
• zwangerschapshypertensie: een hoge bloeddruk als gevolg van de zwangerschap (toxemie)

Symptomen aan hersenen, nieren en ogen

Maligne hypertensie beschadigt vele organen, waardoor vooral problemen met de hersenen, nieren en ogen optreden.

Algemene symptomen
Bij de ziekte komen volgende algemene symptomen mogelijk tot stand:

• bloedingen als gevolg van diffuse intravasale stolling
• duizeligheid
• gevoelloosheid of zwakte van de armen, de benen, het gezicht of andere gebieden
• hoesten
• kortademigheid en ademhalingsproblemen
• misselijkheid of braken
• pijn op de borst (verplettend of drukkend gevoel)

Hersenen

De patiënt loopt namelijk ook een hoog risico op het ontwikkelen van cerebraal oedeem (zwelling in de hersenen) en een bloeding in de hersenen, met hypertensieve encefalopathie als gevolg.

Symptomen van hypertensieve encefalopathie zijn onder meer:

• agitatie (rusteloosheid)
• angst
• coma
• concentratieproblemen
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een verminderde alertheid
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn die steeds verergert of 'donderslaghoofdpijn'
• misselijkheid en overgeven
• slaapzucht (overdag abnormaal slaperig)
• stupor (sterke vermindering of totale opheffing van de geestelijke functies gepaard gaande met onbeweeglijkheid van het lichaam)
• vermoeidheid
• verwardheid

Nieren

Een verminderde urineproductie oligurie, nierproblemen en nierfalen zijn potentiële niergerelateerde tekenen van maligne hypertensie

Ogen
Een wazig gezichtsvermogen, andere problemen met het gezichtsvermogen en zelfs blindheid treden op door oogcomplicaties bij deze ernstige aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Maligne hypertensie is een medische noodsituatie. Wanneer de arts de bloeddruk meet, bemerkt hij een extreem hoge bloeddruk (hypertensie) waarbij de diastolische bloeddruk > 120 mmHg is of de systolische bloeddruk > 220 mm Hg is. De diastolische bloeddruk komt van de druk die in het bloedvat aanwezig is als het hart zich ontspant. De systolische bloeddruk meet de druk die in het bloedvat aanwezig is wanneer het hart samentrekt. Bij het inspecteren van het lichaam, identificeert de arts een zwelling in de onderbenen en voeten. Hij gebruikt daarnaast zijn stethoscoop om te luisteren naar de hart- en ademgeluiden. Dit onderzoek, gekend als een auscultatie, onthult abnormale hartgeluiden en een vochtophoping in de longen. Voorts wijst het lichamelijk onderzoek nog op duidelijk veranderingen in het denken, het gevoel en de reflexen.

Oogonderzoek

Een oogonderzoek is ook nodig want dit onthult volgende wijzigingen:

• bloedingen van het netvlies (achterste deel van het oog)
• een vernauwing van de bloedvaten in het netvlies
• een zwelling van de oogzenuw door een verhoogde hersendruk (stuwingspapil)
• andere netvliesproblemen

Diagnostisch onderzoek
Nierfalen ontstaat mogelijk als gevolg van maligne hypertensie. Daarom moet de arts een arteriële bloedgasanalyse, een BUN-test (bloedureumstikstof), een creatininetest en een urineonderzoek uitvoeren. Dit onthult proteïnurie (verhoogd eiwitgehalte in het bloed) en hematurie (bloed in de urine). Een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) toont de vochtophoping in de longen en een vergroot hart (cardiomegalie). Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig; dit toont soms uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed). Andere nodige beeldvormende onderzoeken zijn een CT-scan van de hersenen en een elektrocardiografie (hartfilmpje).

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses voor maligne hypertensie zijn:

• acuut nierletsel
• aortacoarctatie
• aortadissectie (scheur in wand van aorta met pijn op de borst)
• eclampsie
• een chronische nierziekte
• een feochromocytoom
• een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen met hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen)
• hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• nierarteriestenose
• trombotische trombocytopenische purpura (TTP)

Behandeling van gevaarlijk verhoogde bloeddruk

Een ziekenhuisverblijf is nodig totdat de ernstige hoge bloeddruk onder controle is. De patiënt krijgt intraveneus (via een ader) medicijnen om de bloeddruk te verlagen. Diuretica (plaspillen) zijn medicijnen die de arts inzet voor het verminderen van de vochtophoping in de longen. Daarnaast zijn hartmedicijnen nodig die het hart beschermen wanneer de patiënt tekenen van hartschade vertoont. Nadat de ernstige hoge bloeddruk onder controle is, neemt de patiënt bloeddrukverlagende geneesmiddelen via de mond. Soms moet de arts de dosis wijzigen of andere aanpassingen doen want een hoge bloeddruk is niet altijd eenvoudig onder controle te krijgen.

Prognose van zeer hoge bloeddruk

Veel lichaamssystemen lopen gevaar door de extreme stijging van de bloeddruk. Zo ontstaat mogelijk schade aan de hersenen, de ogen, de bloedvaten, het hart en de nieren. De bloedvaten van de nieren zijn fragiel waardoor de patiënt mogelijk permanent te maken krijgt met nierfalen. Dialyse (apparaat dat afvalstoffen verwijdert uit het bloed) is dan een mogelijke behandelingsoptie. Een snelle behandeling voorkomt permanente problemen als gevolg van maligne hypertensie.

Complicaties: Orgaanschade

Wanneer de patiënt niet onmiddellijk een behandeling krijgt voor maligne hypertensie, ontstaan mogelijk ernstige en zelfs levensbedreigende complicaties. Volgende complicaties verschijnen mogelijk als gevolg van maligne hypertensie:

• hersenbeschadiging, zoals een beroerte of epileptische aanvallen
• progressief nierfalen
• permanente blindheid
• schade aan het hart, zoals een aortadissectie, een hartinfarct, angina pectoris (pijn op de borst als gevolg van vernauwde bloedvaten of verzwakte hartspier), hartritmestoornissen
• vochtophoping in de longen (longoedeem)

Zonder effectieve behandeling komt ongeveer 80-90% van de patiënten binnen het jaar te overlijden door orgaanschade, zoals bijvoorbeeld een myocardinfarct, een beroerte of hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart).

Preventie versnelde hypertensie

Het is belangrijk om regelmatig de bloeddruk te laten controleren, zeker wanneer een patiënt lijdt aan hypertensie. Moet de patiënt medicatie innemen, dan volgt hij het medicatieschema zorgvuldig op. Daarnaast nuttigt de patiënt een gezonde voeding met weinig zout en vet.

Lees verder

• Hypertensie (verhoogde bloeddruk): Soorten en symptomen
• Hoge bloeddruk (hypertensie): Oorzaken en behandeling