Acuut nierletsel (niertrauma): Plots verlies van nierfunctie

Een acuut nierletsel (acuut niertrauma) is een toestand waarbij een plotseling verlies van de nierfunctie tot stand komt. De nieren verwijderen afvalstoffen uit het bloed en houden het vochtniveau in het lichaam vast. Een acuut nierletsel treedt op voordat bloed de nieren binnendringt, in de nieren (meest voorkomend) of wanneer urine de nieren verlaat en zich naar de blaas verplaatst. Diverse aandoeningen maar ook omgevingsfactoren zoals medicijnen leiden mogelijk tot deze nierbeschadiging. Weinig plassen, verwardheid en een zwelling van de benen zijn enkele mogelijke symptomen van acute nierschade. De arts behandelt de onderliggende oorzaak zodat de nieren zich weer kunnen herstellen. De meeste oorzaken van een acuut niertrauma zijn niet te voorkomen, maar goed zorg dragen voor het lichaam verlaagt het risico op bepaalde oorzaken van een acuut nierletsel.

• Oorzaken van schade aan nieren
• Bloed kan niet naar de nieren
• Blokkering van nieren
• Directe nierschade
• Risicofactoren van plots verlies van nierfunctie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nierletsel
• Complicaties van acute nierschade
• Preventie van nierbeschadiging

Oorzaken van schade aan nieren

Een acuut niertrauma is een plotselinge episode van nierfalen of nierbeschadiging die binnen enkele uren of enkele dagen optreedt. Door deze nierschade ontstaat een opeenhoping van afvalproducten in het bloed waardoor het voor de nieren lastig is om de juiste vochtbalans in het lichaam te behouden. Verder leidt het plotse verlies van de nierfunctie mogelijk tot problemen met andere organen, zoals de hersenen, het hart en de longen. De plotse nierschade heeft verschillende oorzaken, maar is – in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden – niet het resultaat van een fysieke klap op de nieren. Een acuut nierletsel is te wijten aan bloed dat de nieren niet kan binnendringen, een probleem in de nieren zelf of een probleem in het proces waarbij de urine de nieren verlaat en zich verplaatst naar de blaas.

Bloed kan niet naar de nieren

Mogelijk kan bloed niet in de nieren terechtkomen omdat er sprake is van bloedverlies, overmatig vochtverlies (uitdroging door bijvoorbeeld ernstige diarree), bloedvatproblemen of een infectie.

Blokkering van nieren

Bij sommige patiënten kan de urine het lichaam niet verlaten door bijvoorbeeld:

• bloedstolsels in de urinewegen
• een prostaatvergroting
• kanker: blaaskanker, prostaatkanker of baarmoederhalskanker
• neurologische problemen waardoor de blaas en het plassen aangetast is
• nierstenen

Directe nierschade

Mogelijk is sprake van een probleem in de nier zelf, waardoor een nierletsel tot stand komt. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een operatie, een ontsteking, een infectie (zoals sepsis), een multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn), bloedstolsels of bijwerkingen van medicijnen.

Risicofactoren van plots verlies van nierfunctie

Patiënten die in een ziekenhuisafdeling intensieve zorgen liggen en ouderen zijn het vaakst getroffen door acute nierbeschadiging.

Aandoeningen

Een acuut niertrauma komt vaker tot stand bij bepaalde aandoeningen en medische problemen.

• blokkades, door bijvoorbeeld een goedaardige prostaatvergroting of een blaastumor
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een hoge bloeddruk
• een maagbloeding of darmbloeding
• hartaandoeningen
• leveraandoeningen
• nieraandoeningen
• problemen na een operatie of ziekenhuisopname
• uitdroging

Omgevingsfactoren

Ook omgevingsfactoren zijn geassocieerd met een nierletsel zoals:

• bepaalde medicijnen: een overdosis van bepaalde niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), sommige bloeddruk- of hartmedicijnen wanneer uitdroging ook aanwezig is
• het gebruik van illegale drugs

Symptomen

Sommige patiënten met een niertrauma ervaren geen symptomen omdat er maar sprake is van een mild verlies van de nierfunctie. Vooral bij plots ernstig verlies van de nierfunctie komen tekenen. De symptomen van een acuut nierletsel treden plotseling op, in de loop van uren of dagen. Volgende klachten zijn mogelijk:

• diarree
• donkere urine of rode urine
• een algemeen ziek gevoel
• een bleke huid
• een gewichtstoename
• een huiduitslag
• een verlies aan eetlust
• een zwelling rond de ogen
• een zwelling van de benen
• een zwelling van de enkels
• epileptische aanvallen of coma in ernstige gevallen
• kortademigheid
• minder dan normaal plassen of meer dan normaal plassen
• misselijkheid of braken
• pijn of druk op de borst
• slaperigheid
• spierkrampen
• spierzwakte
• uitdroging
• vermoeidheid
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt eerst de patiënt over zijn symptomen en gezondheidsgeschiedenis. Vervolgens is een lichamelijk onderzoek nodig. De arts bestelt ook een bloedonderzoek en urineonderzoek. Deze laboratoriumtesten zijn nodig om toxines (gifstoffen) en eiwitten te meten. Verder wil de arts de dagelijkse urineproductie meten om zo mogelijk de oorzaak van de acute nierschade te ontdekken. Daarnaast zet de arts beeldvormende onderzoeken in zoals een nierechografie, een CT-scan, een MRI-scan en/of een MRA-scan. Tot slot is soms een nierbiopsie vereist. Bij deze procedure verwijdert de arts een klein stukje van de nier met behulp van een speciale naald en bekijkt hij dit weefselmonster onder een microscoop.

Behandeling van nierletsel

De behandeling hangt af van de oorzaak van het acuut niertrauma en ook hoe ernstig het letsel is. Wanneer medicijnen de nierschade veroorzaken, moet de patiënt hiermee stoppen of anders schrijft de arts een ander medicijn voor. Een overdosis NSAID’s moet de patiënt tevens vermijden. Verder moeten patiënten goed zorg dragen voor hun lichaam, en zorgen voor een stabiele bloeddruk. Patiënten met suikerziekte moeten er op letten dat de bloedsuikerspiegel niet te hoog of te laag wordt. Patiënten met uitdrogingsverschijnselen, zijn gebaat met een intraveneuze (via een ader) vochttoediening. Voedingsaanpassingen zijn soms nodig (beperkte zout- en eiwitinname). In ernstigere gevallen is dialyse aanbevolen om de nierfunctie te vervangen totdat de nieren hersteld zijn. Hierbij wordt het bloed gefilterd, wat de nieren normaal gesproken doen. Tot slot behandelt de arts nierstenen en schrijft hij antibiotica voor wanneer infecties aanwezig zijn.

Complicaties van acute nierschade

Zonder een snelle behandeling ontstaan abnormaal hoge niveaus van zouten en chemicaliën in het lichaam, waardoor andere organen niet meer goed kunnen werken. Na een acuut nierletsel stijgt bijgevolg het risico op andere gezondheidsproblemen (zoals een nierziekte, beroerte, hartaandoeningen) of een herhaald niertrauma in de toekomst. De kansen op het ontwikkelen van een nierziekte en nierfalen nemen toe telkens wanneer een acute nierbeschadiging optreedt. Hoge kaliumspiegels in het bloed (hyperkaliëmie), longoedeem (vochtophoping in de longen) en metabole acidose zijn tot slot andere ernstige complicaties van acute nierbeschadiging.

Preventie van nierbeschadiging

Een regelmatige controle bij de arts is nodig wanneer een patiënt een niertrauma heeft gehad. De beste manieren om het risico op nierbeschadiging te verminderen en om de nierfunctie te redden, zijn om een acuut nierletsel te voorkomen of om dit zo vroeg mogelijk te vinden en te behandelen.

Lees verder

• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Nierpijn: Oorzaken van pijn aan nier of pijnlijke nieren