Teelbalkanker: Kanker in teelballen (zaadballen, testikels)
De testes (zaadballen, teelballen) zijn de twee mannelijke geslachtsorganen die zich in het scrotum (balzak) bevinden. Ze zijn verantwoordelijk voor de productie van sperma (zaadvorming) en maken de mannelijke hormonen (zoals testosteron) aan. Sommige mannen ontwikkelen om onbekende redenen teelbalkanker, ook gekend als 'zaadbalkanker' of 'testikelkanker'. Een knobbel, zwelling of pijn in de lies of de balzak en pijn in de onderrug zijn enkele symptomen van deze zeldzame ziekte die vooral jonge mannen treft. Deze aandoening is zeer goed te genezen, vooral wanneer de arts dit tijdig diagnosticeert. De behandeling bestaat uit chirurgie met nadien nog radiotherapie en/of chemotherapie. Veelal zijn de vooruitzichten goed na de operatie, al is de prognose slechter wanneer het kankerstadium gevorderd is of wanneer reeds uitzaaiingen naar andere lichaamsgebieden aanwezig zijn. Preventief voeren mannen best een zelfonderzoek van de teelballen uit.
Epidemiologie zaadbalkanker
Teelbalkanker treft jaarlijks enkele honderden patiënten in Nederland en België. Deze zeldzame aandoening komt vooral voor bij jonge mannen. Maar ook oudere mannen en af en toe kinderen zijn aangetast door teelbalkanker. Mannen met een blanke huidskleur zijn vaker aangetast dan mannen met een zwarte huidskleur of mannen van Aziatische afkomst.
Vormen: Seminoom en non-seminoom
De meeste vormen van teelbalkanker starten in de kiemcellen die sperma produceren. De twee belangrijkste soorten van kiemcelkanker zijn een seminoom en een non-seminoom. Daarnaast is ook nog een stromale testikeltumor bekend.
Seminoom
Een seminooom groeit en verspreidt zich langzaam naar de
lymfeklieren (lymfekliermetastasen). Seminomen reageren over het algemeen uitstekend op
radiotherapie.
Non-seminoom
Non-seminomen komen vaker voor dan seminomen. Ze groeien en verspreiden zich doorgaans sneller. Non-seminomen bestaan vaak uit meer dan één type cellen. Voorbeelden hiervan zijn een choriocarcinoom (zeldzaam), een dooierzaktumor, een embryonaal
carcinoom (
kanker op huid, in slijmvliezen en in organen) en een teratoom.
Stromale tumor
Daarnaast is een stromale tumor bekend die vooral optreedt in de kindertijd. De twee belangrijkste goedaardige soorten stromale tumoren zijn
Leydig-celtumoren en Sertoli-celtumoren.
Oorzaken teelbalkanker
Teelbalkanker ontstaat wanneer abnormale cellen ongecontroleerd gaan groeien en zich gaan verspreiden in de testikels (zaadballen).
Risicofactoren kanker in teelballen
De oorzaak van teelbalkanker is onduidelijk, al zijn wel enkele risicofactoren bekend zoals:
- blootstelling aan bepaalde chemicaliën
- bof orchitis (een zeldzame complicatie van bof waardoor één of beide testikels ontstoken zijn)
- cryptorchisme (niet-ingedaalde testikels)
- een abnormale ontwikkeling van de testikels of testisatrofie waardoor de teelbal afsterft (aangeboren of verworven)
- een familiegeschiedenis van zaadbalkanker
- een geschiedenis van teelbalkanker
- een hiv-infectie
- het McCune-Albright syndroom (aandoening met symptomen aan bot, hormonen en huid)
- het Peutz-Jeghers syndroom (aandoening met symptomen in dunne darm en aan huid gecombineerd met een verhoogd risico op diverse soorten kanker)
- het syndroom van Klinefelter (aandoening met kleine testikels en mannelijke onvruchtbaarheid)
Bij deze meeste mannen ontstaat deze aandoening zonder bekende risicofactoren.
Symptomen kanker in testikels
Niet uitgezaaid
Niet altijd heeft een man met teelbalkanker symptomen; soms heeft hij namelijk enkel een pijnloze zwelling in een testikel. Indien de patiënt symptomen ervaart, voelt hij een doffe
pijn of een gevoel van druk in de
onderrug of de onderbuik. Daarnaast is een
knobbeltje of
gezwollen scrotum aanwezig dat al dan niet
testikelpijn en
een gezwollen testikel veroorzaakt. Het scrotum voelt voorts zwaar aan. Af en toe heeft de man een overmatige borstontwikkeling, wat gekend is als
gynaecomastie, al wijst dit symptoom zeker niet altijd op zaadbalkanker. Sommige jongens hebben tekenen van een
vroege puberteit omdat sommige vormen van zaadbalkanker mannelijke geslachtshormonen produceren. Een diepere stem en de groei van gezichts- en lichaamsbeharing op jonge leeftijd zijn hierdoor mogelijk. De patiënt is tot slot vaak moe.

Pijn op de borst is een kenmerk van uitzaaiingen van teelbalkanker in de longen /
Bron: Pexels, Pixabay Uitgezaaid
Buikpijn komt voor als gevolg van
vergrote lymfeklieren, of omdat de kanker is uitgezaaid naar de lever (
levermetastasen). Is de tumor uitgezaaid naar de
hersenen, dan zijn
verwardheid en hoofdpijn belangrijke symptomen.
Longmetastasen komen ook voor, wat zich kenmerkt door
kortademigheid,
pijn op de borst en
(bloed) ophoesten.
Lage rugpijn is een kenmerk van teelbalkanker die is uitgezaaid naar de lymfeklieren in de achterkant van de buik.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De diagnose van teelbalkanker gebeurt meestal per toeval door mannen zelf, aangezien ze bij een zelfonderzoek een knobbeltje vinden. Bij een standaard lichamelijk onderzoek bij de arts spoort de arts dit ook vaak per toeval op. Als hij dit voelt, voert hij een
transilluminatie uit. Hij verdonkert namelijk de ruimte en bekijkt vervolgens met een zaklamp het scrotum. Wanneer een tumor aanwezig is, schijnt het licht hier niet door.
Diagnostisch onderzoek
De symptomen die gepaard gaan met teelbalkanker zijn soms onderdeel van een andere ziekte en daarom moet de arts deze eerst uitsluiten door het uitvoeren van een
bloedonderzoek en het maken van een
thoraxfoto (
röntgenfoto van de
borstkas), een
echografie of
CT-scan van de buik en de teelballen. Wanneer kanker aanwezig is, vindt de arts in het bloed tumormarkers alfafoetoproteïne (AFP), humaan choriongonadotrofine (HCG beta) en lactaatdehydrogenase (LDH). De diagnose valt enkel te bevestigen door een chirurgische ingreep waarbij de arts het aangetaste testikel verwijdert (orchidectomie) en dit vervolgens laat onderzoeken op tekenen van kanker. Hierdoor weet hij eveneens welke behandeling hij moet inzetten.
Differentiële diagnose
De zwelling van het scrotum is mogelijk het gevolg van andere aandoeningen zoals:
Behandeling
Soms is de chirurgische verwijdering van een testikel voldoende en is geen andere behandeling vereist. Dit hangt wel af van het type en het stadium van de kanker. Een afwachtend beleid,
chemotherapie en/of
radiotherapie zijn nog mogelijk na de operatie. De arts zet bij
uitzaaiingen (metastasen) meestal chemotherapie in.
Prognose van aandoening bij mannen
Voor de meeste mannen is de prognose van zaadbalkanker uitstekend. Het verwijderen van een testikel vormt bovendien meestal geen problemen met de geslachtsgemeenschap, en hij is eveneens nog vruchtbaar. Wel geldt dit niet voor alle mannen, want de behandelingen zorgen soms wel voor
onvruchtbaarheid en seksuele problemen. Sommige jongen mannen nemen daardoor hun voorzorgen door sperma te laten bewaren in een spermabank. Sommige mannen opteren voorts voor een testikelprothese, waardoor de natuurlijke uitstraling van de genitaliën behouden blijft.
Complicaties van kanker in zaadballen
Af en toe verspreidt teelbalkanker zich naar andere lichaamsdelen zoals: de buik, de longen, de retroperitoneale ruimte (het gebied in de buurt van de nieren achter de andere organen in de buikholte) en de wervelkolom. Complicaties van de chirurgische ingreep omvatten bloedingen en een infectie na de operatie en onvruchtbaarheid (als beide testikels verwijderd zijn). De mortaliteit is laag; slechts 1 op de 5.000 patiënten met teelbalkanker komt hieraan te overlijden.
De
Stichting Zaadbalkanker in Nederland biedt informatie aan patiënten en zorgt voor lotgenotencontact. Daarnaast zijn partners, familieleden en/of vrienden welkom bij de stichting.
Contactgegevens:
Stichting Zaadbalkanker
Bellen: +31 30 291 6090
E-mail: info@zaadbalkanker.nl
Website: http://www.zaadbalkanker.nl
Facebook: https://www.facebook.com/pg/stichtingzaadbalkanker/
Lees verder