Gezwollen testikels: Oorzaken van zwelling van teelballen

In het scrotum (balzak) bevinden zich de testikels (testes, teelballen, zaadballen). Dit zijn de mannelijke geslachtsklieren, die zich achter de penis bevinden. De teelballen produceren en bewaren sperma en zijn de belangrijkste bron van mannelijke hormonen, zoals testosteron. Deze hormonen regelen de ontwikkeling van de voortplantingsorganen en andere mannelijke kenmerken, zoals lichaams- en gezichtshaar, een lage stem en brede schouders. In sommige gevallen zijn de teelballen gezwollen. Vaak gaat dit gepaard met ongemak en pijn. Sommige oorzaken zijn medische noodsituaties waarvoor een spoedoperatie vereist is. Mannen met een zwelling van de testikels of het scrotum zoeken bijgevolg best de arts op om de oorzaak te bepalen.

• Cellulitis
• Hydrokèle en zwelling van teelballen
• Infectie en gezwollen testikels
• Epididymitis
• Orchitis (ontsteking van zaadbal)
• Insectenbeet
• Liesbreuk en testes die gezwollen zijn
• Niersteen en gezwollen zaadballen
• Oedeem aan het scrotum
• Spermatokèle
• Teelbalkanker
• Teelbalverdraaiing
• Torsie van teelbalaanhangsel
• Trauma
• Varicokèle en (zakaderbreuk) opgezwollen teelballen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Cellulitis

Cellulitis is een huidinfectie veroorzaakt door bepaalde bacteriën. De zwelling in de testis resulteert uit een ontsteking en ophoping van vocht rond de gebieden van het scrotum.

Hydrokèle en zwelling van teelballen

Hydrokèle (waterzakreuk) staat voor een met vocht gevulde zak die zich vormt rond de zaadbal. Hierdoor ervaart de patiënt een gezwollen teelbal, maar zaadbalpijn komt vrijwel niet voor.

Infectie en gezwollen testikels

Epididymitis

Epididymitis (ontsteking van de bijbal) is een vaak voorkomende oorzaak van een gezwollen zaadbal bij mannen ouder dan achttien jaar, maar jongens die nog niet in de puberteit zitten en ouderen zijn mogelijk ook aangetast. Een seksueel overdraagbare aandoening zoals gonorroe of chlamydia veroorzaken vaak de aandoening bij mannen die seksueel actief zijn. Verder leidt een afwijking in het urogenitale systeem soms epididymitis. Oudere mannen kampen vaak met een goedaardige prostaatvergroting die leidt tot de bijbalontsteking.

Orchitis (ontsteking van zaadbal)

Orchitis (zaadbalontsteking) van de zaadbal treedt vaak op door een infectieus proces. Vaak lijdt de man eveneens aan epididymitis (epididymo-orchitis: ontsteking van bijbal en testikels), vooral wanneer epididymitis gedurende enkele dagen onbehandeld is gebleven. Meestal is de aandoening het gevolg van een virale bofinfectie, hoewel andere virussen en bacteriële organismen ook orchitis kunnen veroorzaken.

Insectenbeet

De vorming van knobbeltjes op het scrotum met lichte jeuk, roodheid en zwelling zijn tekenen van een insectenbeet op het scrotum.

Liesbreuk en testes die gezwollen zijn

Bij een liesbreuk ontstaat een uitstulping van het buikvlies wat tot stand komt door een opening of zwakke plek in de buikwand. De patiënt ervaart een gezwollen scrotum wat gepaard gaat met teelbalpijn. De arts herstelt de liesbreuk via een operatie.

Niersteen en gezwollen zaadballen

De pijn van nierstenen straalt soms uit naar het gebied van de testis. Zeer sporadisch ontstaat hierbij ook een zwelling van de testes.

Oedeem aan het scrotum

Sommige mannen met congestief hartfalen of nierproblemen houden vocht vast in de ledematen (perifeer oedeem). Door de oedeem gebeurt een vochtophoping in het scrotum en ontstaat een zwelling in het gebied.

Spermatokèle

Bij een spermatokèle ontwikkelt een met vocht gevulde cyste zich in de testis of epididymis. De goedaardige aandoening veroorzaakt niet altijd symptomen, maar sommige patiënten ervaren wel een merkbare zwelling van de testis.

Teelbalkanker

Teelbalkanker veroorzaakt soms ook een zwelling van de testis. De zwelling is meestal beperkt tot één kant. De patiënt heeft een merkbare knobbel op de testikels, maar soms ontstaat ook een gegeneraliseerde zwelling, soms vergezeld van pijn of ongemak. Testikelkanker is een relatief zeldzame vorm van kanker, die meestal mannen van vijftien tot vierendertig jaar aantast, maar de kankervorm is op elke leeftijd mogelijk. Blanke mannen zijn vaker aangetast dan mannen met andere etniciteiten. Zaadbalkanker is meestal een zeer behandelbare kanker, vooral wanneer een man dit vroegtijdig ontdekt door middel van een regelmatig zelfonderzoek.

Teelbalverdraaiing

Wanneer de teelbal in het scrotum draait (spontaan of door een direct trauma), gebeurt een draaiing van de bloedvaten in de zaadstreng. Hierdoor ontstaat een onderbreking van de bloedstroom naar het getroffen testikel. De teelballen en het scrotumgebied hebben zuurstof nodig om te kunnen blijven werken en levensvatbaar te blijven. Door een testikeltorsie sterft de zaadbal af. Een snelle chirurgische behandeling is vereist. De teelbaltorsie verschijnt op elke leeftijd, maar komt het meest voor in de eerste paar maanden van het leven en bij jongens tussen twaalf en achttien jaar.

Torsie van teelbalaanhangsel

Het testikelaanhangsel en het epididymale aanhangsel zijn functieloze weefsels die overblijven na de embryonale ontwikkeling. Een draaiing van deze structuren resulteert in een onderbreking van de bloedstroom, wat leidt tot milde tot ernstige teelbalpijn. Een torsie van een teelbalaanhangsel is een aandoening die vanzelf verdwijnt. Meestal zijn jongere jongens getroffen, tussen zeven en veertien jaar.

Trauma

Een trauma aan de teelballen levert vaak extreme pijn en een zwelling op. Een directe slag op het scrotum veroorzaakt meestal slechts tijdelijk ernstige pijn en zwelling. Een stomp trauma (sportblessure, een directe trap of stoot, een auto-ongeluk) is vaak de oorzaak van de gezwollen teelballen. Af en toe is een spoedoperatie nodig.

Varicokèle en (zakaderbreuk) opgezwollen teelballen

Bij een varikèle ontstaat ook een zwelling van de testikels of een vergroting van het hele scrotum. De aderen die bloed van de testis naar het hart transporteren, vormen een netwerk in de zaadstreng. Soms zijn aders in dit netwerk vergroot en functioneren ze niet goed. Hierdoor loopt het bloed te langzaam rond, wat leidt tot een terugvloei van bloed in de testis en een zwelling. De aandoening ontwikkelt zich meestal langzaam en komt het meest voor bij jonge mannen. Meestal ontstaat de aandoening aan de linkerkant. Chirurgie of andere medische procedures zijn inzetbaar voor het verhelpen van deze aandoening.

Geassocieerde symptomen

Een teelbalzwelling gaat mogelijk gepaard met volgende tekenen:

• abnormale afscheiding uit de penis
• bloed in de urine (hematurie)
• bloed in het sperma (hematospermie)
• braken
• een brok in de zaadbal of het scrotum
• een gevoel van zwaarte of druk in het scrotum en/of de lies
• een zwelling, gevoeligheid, warmte of roodheid van de testikels en het scrotum
• gezwollen lymfeklieren in de lies
• koorts
• koude rillingen
• misselijkheid
• pijn bij de ejaculatie (zaadlozing)
• pijn bij de geslachtsgemeenschap
• pijn bij het urineren (dysurie)
• pijn in het bekken, de lies, de onderbuik en/of de lage rug (lage rugpijn)
• teelbalpijn in één of beide testikels: De milde tot ernstige pijn van een testikeltorsie komt meestal plotseling op. De pijn van een infectie van de zaadbal begint meestal geleidelijk. In het begin is de pijn door de infectie vaak gelokaliseerd in het gebied van de infectie zelf.
• zichtbaar vergrote aders op de huid van het scrotum

Diagnose en onderzoeken

Diagnose van een zwelling van de testikels begint doorgaans met een gedetailleerd klinisch onderzoek door een arts. De arts kan enkele of alle van de volgende onderzoeken uitvoeren:

• Lichamelijk onderzoek: De arts onderzoekt het scrotum en de testikels om te controleren op zwelling, gevoeligheid, temperatuur en aanwezigheid van knobbels.
• Echografie: Een echografie van de testikels kan worden uitgevoerd om de aard en oorzaak van de zwelling te beoordelen. Dit is een niet-invasieve methode die helpt om tumoren, cysten of andere abnormaliteiten te visualiseren.
• Laboratoriumonderzoeken: Bloed- en urineonderzoek kunnen worden gebruikt om infecties, ontstekingsmarkers of andere systemische aandoeningen te identificeren.
• CT-scan of MRI: In gevallen waarin de oorzaak niet duidelijk is, kunnen deze beeldvormende technieken nuttig zijn om diepere structuren en mogelijke metastases te evalueren.
• Biopsie: Indien er een vermoeden bestaat van kanker, kan een biopsie worden uitgevoerd om weefselmonsters te verkrijgen voor verder histopathologisch onderzoek.
• Spermatologische Analyse: In sommige gevallen kan het onderzoeken van sperma noodzakelijk zijn om de functie van de testikels te beoordelen.

Behandeling

De behandeling van een gezwollen testikel hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Infecties: Antibacteriële of antivirale medicijnen worden voorgeschreven bij infecties zoals epididymitis of orchitis. Bij een bacteriële infectie kan een kuur antibiotica nodig zijn.
• Hydrokèle: In geval van een hydrokèle kan een chirurgische ingreep nodig zijn om de vochtophoping te verhelpen, vooral als de zwelling ongemak veroorzaakt.
• Teelbalkanker: Behandeling omvat meestal een combinatie van chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie, afhankelijk van het stadium van de kanker.
• Teelbalverdraaiing: Een spoedoperatie is vereist om de draaiing van de testikels te corrigeren en de bloedtoevoer te herstellen.
• Trauma: Behandeling varieert van pijnbestrijding tot chirurgische interventie als er ernstige schade is.
• Varicokèle: Chirurgie kan worden uitgevoerd om de vergrote aderen te ligeren en de bloedstroom te normaliseren.
• Oedeem: De onderliggende oorzaak van het oedeem, zoals hartfalen of nierproblemen, moet worden behandeld om de zwelling te verminderen.

Prognose

De prognose hangt af van de oorzaak van de zwelling en de tijdige diagnose en behandeling:

• Infecties: Meestal goed, vooral bij tijdige behandeling met antibiotica of antivirale middelen. Langdurige infecties kunnen echter leiden tot chronische pijn of complicaties.
• Hydrokèle: Goede prognose na chirurgische correctie, vooral als de aandoening vroegtijdig wordt behandeld.
• Teelbalkanker: De prognose is vaak zeer goed, vooral als de kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt. Met tijdige behandeling en follow-up is de overlevingskans hoog.
• Teelbalverdraaiing: Prognose is uitstekend als de behandeling binnen zes uur na de symptomen wordt uitgevoerd. Bij vertraging kan er verlies van de testikel optreden.
• Trauma: Meestal goed, maar kan variëren afhankelijk van de ernst van de verwonding.
• Varicokèle: Prognose is over het algemeen goed na chirurgische behandeling, hoewel sommige mannen mogelijk nog steeds symptomen ervaren.
• Oedeem: De prognose is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en hoe effectief deze wordt behandeld.

Complicaties

Complicaties kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak van de zwelling:

• Infecties: Chronische infecties kunnen leiden tot blijvende pijn, verklevingen of vermindering van de vruchtbaarheid.
• Hydrokèle: Kan terugkomen na de operatie of leiden tot ongemak als deze niet tijdig wordt behandeld.
• Teelbalkanker: Mogelijke complicaties omvatten metastasen naar andere delen van het lichaam en bijwerkingen van behandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie.
• Teelbalverdraaiing: Kan leiden tot testikelverlies als de bloedtoevoer niet snel wordt hersteld.
• Trauma: Mogelijke complicaties zijn blijvende pijn, schade aan de testikels of andere interne structuren.
• Varicokèle: Kan leiden tot verminderde vruchtbaarheid of chronische pijn als deze niet adequaat wordt behandeld.
• Oedeem: Kan leiden tot huidproblemen of infecties in het gebied van de zwelling.

Preventie

Preventie van een gezwollen testikel hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Infecties: Regelmatig gebruik van beschermende maatregelen tijdens seks en tijdige behandeling van infecties kan helpen.
• Hydrokèle: Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen, maar het behandelen van verwondingen aan het scrotum kan helpen.
• Teelbalkanker: Regelmatig zelfonderzoek van de testikels kan helpen bij vroege detectie.
• Teelbalverdraaiing: Geen specifieke preventie, maar vroege medische aandacht bij symptomen kan complicaties voorkomen.
• Trauma: Het dragen van beschermende uitrusting tijdens sportactiviteiten kan helpen om blessures te voorkomen.
• Varicokèle: Geen specifieke preventieve maatregelen, maar regelmatige controle kan helpen bij vroege detectie en behandeling.
• Oedeem: Behandeling van onderliggende aandoeningen zoals hartfalen of nierproblemen kan helpen om oedeem te voorkomen.

Lees verder

• Epididymitis: Pijnlijke ontsteking van de bijbal
• Orchitis: Ontsteking van de teelbal (teelbalontsteking)
• Epididymo-orchitis: Ontsteking van bijbal en testikels
• Teelbalkanker: Kanker in teelballen (zaadballen, testikels)
• Testikeltorsie: Verdraaiing van teelbal met pijn en zwelling