Niet ingedaalde teelballen: operatie en vruchtbaarheid

Niet ingedaalde teelballen duidt erop dat tijdens de ontwikkeling van het kind in de baarmoeder, de teelballen (soms één teelbal) zijn blijven steken in de lies of hogerop in de buik. Een niet ingedaalde teelbal, ook wel cryptorchisme genoemd, is een veel voorkomende aandoening waarbij één van de testikels buiten het scrotum ligt. Tijdens de achtste maand van de zwangerschap, migreren de teelballen of testes van de buik, via de lies, in het zakje dat de testikels bevat, balzak of scrotum genaamd. Het is van belang dat niet ingedaalde teelballen worden behandeld voor het eerste levensjaar, teneinde onvruchtbaarheid te voorkomen. Jongens met de verworven variant zullen doorgaans worden behandeld als ze tussen de acht en tien jaar oud zijn. Een operatie heeft een slagingspercentage van nagenoeg 100%. Cryptorchisme werd in 1786 voor het eerst in de medische literatuur beschreven door de arts Hunter.

• Wat is een niet-ingedaalde teelbal?
• Oorzaken niet-ingedaalde teelbal
• Risicofactoren
• Gevolgen en complicaties: vruchtbaarheid en kanker
• Risico van onvruchtbaarheid
• Teelbalkanker
• Teelbaltorsie
• Trauma
• Liesbreuk
• Niet ingedaalde teelbal operatie en behandeling
• Operatie van niet ingedaalde teelbal
• Operatie niet altijd nodig
• Mogelijke complicaties van een operatie
• Prognose

Wat is een niet-ingedaalde teelbal?

De teelbal is verantwoordelijk voor de productie van mannelijke hormonen en sperma (zaadcellen). Tijdens de zwangerschap ontwikkelen de teelballen zich in de buik van de foetus. Ongeveer een maand voor de geboorte zakken de ballen via het lieskanaal in het scrotum, de balzak. Dit proces wordt indalen genoemd. Normaal gesproken zijn bij pasgeboren jongetjes beide teelballen ingedaald, doch in zo'n 4% van de gevallen is dit niet het geval Dit cijfer ligt zelfs nog hoger bij premature baby's. Driekwart van niet-ingedaalde testikels zal alsnog neerdalen in de eerste drie maanden van het leven.

Oorzaken niet-ingedaalde teelbal

Wanneer een testikel niet op zijn normale plek in het scrotum ingedaald is, kan dit verschillende oorzaken hebben:

• Er is geen testikel aanwezig (aangeboren afwezigheid);
• De zaadbal kan weggeteerd zijn vóór de geboorte als gevolg van een teelbaltorsie of een verstopping van de testiculaire bloedvaten;
• De zaadbal kan onvolledig zijn afgedaald en zich in het gebied net boven de balzak bevinden, in het lieskanaal (inguinal canal);
• De testikel kan nog niet naar behoren zijn ingedaald, maar en bevindt zich in de buikholte.

Retractiele testis of pendelbal
Soms komt het ook voor dat een teelbal die was ingedaald, enkele jaren later niet meer in de balzak blijft liggen. Bij sommige (kleine) kinderen liggen de testes in de lies. In dat geval kunnen de ballen worden teruggeschoven in het scrotum tijdens het onderzoek. Dit doet men door een strijkende handbeweging naar beneden te maken. Strikt genomen spreekt men in deze gevallen niet van een niet ingedaald teelbal, maar van een retractiele testis of pendelbal.

Risicofactoren

Factoren die het risico van een niet-ingedaalde teelbal bij pasgeborene kunnen verhogen, zijn:

• Laag geboortegewicht;
• Vroeggeboorte;
• Familiegeschiedenis van niet-ingedaalde teelballen of andere problemen met betrekking tot de genitale ontwikkeling;
• Factoren die de groei van de foetus kunnen beperken, zoals het syndroom van Down of een buikwanddefect;
• Alcoholgebruik door de moeder tijdens de zwangerschap;
• Het roken van sigaretten door de moeder of blootstelling aan sigarettenrook;
• Blootstelling van ouders aan pesticiden.

Gevolgen en complicaties: vruchtbaarheid en kanker

Risico van onvruchtbaarheid

Teelballen behoeven een lagere temperatuur dan de rest van het lichaam en om die reden hangen de ballen buiten het lichaam in het scrotum. Bij niet ingedeelde teelballen is de temperatuur te hoog en dit kan op latere leeftijd gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid. Studies hebben aangetoond dat er een verhoogd risico van onvruchtbaarheid bestaat bij mannen met een voorgeschiedenis van ingedaalde testikels. Het is daarom van belang dat deze aandoening op zo jong mogelijke leeftijd wordt gecorrigeerd.

Teelbalkanker

Er is nog een ander voordeel van ballen die netjes in het scrotum liggen. Een teelbal is in dat geval minder vatbaar voor schade dan een testikel buiten het scrotum. Niet ingedaalde testikels hebben een verhoogd risico op kanker. De kans dat een tumor ontstaat in een niet ingedaalde zaadbal is dertigmaal groter dan bij een normaal ingedaalde zaadbal. Teelbalkanker. Teelbalkanker begint meestal in de kiemcellen, de cellen die het zaad produceren. Waardoor deze zich ontwikkelen tot kanker, is vooralsnog onbekend. Ook mannen die een niet-ingedaalde teelbal hebben gehad, hebben een verhoogd risico op teelbalkanker.

Teelbaltorsie

Bij een teelbaltorsie of gedraaide teelbal zit de teelbal in het scrotum gedraaid. Hierdoor wordt de bloedtoevoer afgesneden. Indien dit niet onmiddellijk wordt behandeld, kan dit leiden tot het verlies van de teelbal. Teelbaltorsie treedt tien keer vaker op bij niet-ingedaalde testikels dan bij normale testikels.

Trauma

Een testikel die in de lies ligt, kan worden beschadigd doordat deze tegen het schaambeen drukt.

Liesbreuk

Een liesbreuk is een uitstulping van buikvlies door een zwakke plek in de buikwand, onder de huid.

Niet ingedaalde teelbal operatie en behandeling

Na de geboorte wordt altijd gecontroleerd of de ballen correct zijn ingedaald. Ook bij het consultatiebureau wordt hier naar gekeken. Meestal zal tijdens het eerste jaar van het leven de zaadbal in het scrotum dalen zonder tussenkomst. Mocht dat niet het geval zijn, dan is een behandeling nodig. Specialisten raden aan om niet ingedaalde teelballen vóór het eerste levensjaar te behandelen. Er zijn aanwijzingen dat vroegtijdige schade aan de kiemcellen die sperma produceren, zo ongeveer op deze leeftijd begint. De meest effectieve behandeling bij niet ingedaalde teelballen bestaat uit een operatie.

Operatie van niet ingedaalde teelbal

Een operatie die nodig is om een teelbal in het scrotum te brengen heet orchidopexie. Bij deze operatie ongeveer 1 uur duurt, zal het kind onder narcose worden gebracht. De uroloog maakt een kleine snee in de lies en een sneetje in de balzak. Vervolgens wordt via de opening in de lies de teelbal gelokaliseerd en vrijgemaakt. Ook de bloedvaten en de zaadleider van de betreffende testikel worden vrijgemaakt van het omringende weefsel. Daarna wordt de testikel naar de balzak gebracht en vastgezet. Na de ingreep zal de balzak enigszins gezwollen zijn en er blauw-roodachtig uitzien.

De jongens met een aangeboren variant zullen rond het eerste levensjaar worden geopereerd, terwijl de jongens met de verworven variant zullen worden behandeld als ze tussen de acht en tien jaar oud zijn.

Operatie niet altijd nodig

In grofweg tachtig procent van de gevallen daalt de teelbal tijdens de puberteit alsnog in de balzak, zo blijkt uit onderzoek.¹ Die jongens kun je een operatie besparen. De groep bij wie de teelbal niet alsnog indaalt, zul je moeten opereren. Aangezien een operatie niet zonder risico's is, heeft niet opereren altijd de voorkeur. Het is een ingrijpende operatie, waarbij het kind volledig onder narcose gaat. er bestaat de kans dat de kleine bloedvaten beschadigen waardoor de teelbal minder goed wordt gevoed. Voorts is het niet duidelijk of de ingreep ook echt de vruchtbaarheid op latere leeftijd verbetert.

Mogelijke complicaties van een operatie

De mogelijke complicaties van een operatieve ingreep, zijn:

• nabloedingen, zoals een bloeduitstorting onder de hechting (verdwijnt vaak zonder interventie);
• in sommige gevallen treedt een wondgenezingsstoornis op (infectie of abces).

Prognose

Orchidopexie, de meest voorkomende chirurgische procedure voor het corrigeren van een niet ingedaalde teelbal, heeft een slagingspercentage van bijna 100 procent. De vruchtbaarheid van mannen na de operatie met een enkele niet-ingedaalde teelbal, is bijna normaal. De vruchtbaarheid daalt echter tot 65 procent bij mannen met twee niet ingedaalde teelballen. Chirurgie kan het risico van teelbalkanker verminderen, maar niet elimineren.

Noot:

1. AMC. Operatie vaak onnodig. 28 februari 2014, https://www.amc.nl/web/Zorg/Patient/Zoek-op-specialisme/Verloskunde/In-het-AMC-magazine/Operatie-vaak-onnodig.htm (ingezien op 3-1-2016)

Lees verder

• Teelbaltorsie: symptomen en oorzaken van gedraaide teelbal
• Teelbalkanker: symptomen zaadbalkanker, tumoren teelballen
• Hydrocèle of waterzakbreuk: symptomen, oorzaak & behandeling
• Bijbalontsteking en teelbalontsteking: symptomen en oorzaak
• Symptomen aandoeningen/pijn/klachten teelbal/zaadbal/scrotum