Gynaecomastie (borstontwikkeling bij de man): Oorzaken

Gynaecomastie is de medische term voor een meestal goedaardige ontwikkeling van de borstklier van de man naar het vrouwelijke type toe. Een toename van borstklieren (en niet van overtollig vetweefsel) is hiervan de oorzaak. Vergrote borsten bij mannen zijn meestal onschuldig, maar leiden mogelijk tot psychologische en emotionele problemen voor sommige mannen. De borstontwikkeling bij de man is mogelijk aan één borst of beide borsten (meestal aan beide borsten). Ook de borstvergroting hoeft niet symmetrisch te zijn. Zo is de éne borst mogelijk groter dan de andere borst. Diverse hormonale en medische redenen veroorzaken gynaecomastie.

• Synoniemen gynaecomastie, grotere borst of borsten
• Aandoeningen
• Drugs en alcoholmisbruik
• Geneesmiddelen of medische behandelingen
• Hormonale veranderingen bij mannen
• Diagnose van de oorzaken van borstvergroting bij de man
• Behandeling borstgroei of borstontwikkeling bij de man

Synoniemen gynaecomastie, grotere borst of borsten

Gynaecomastie is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• borstontwikkeling bij de man
• gyneacomastie
• gynecomastie
• mannelijke borstvergroting
• mannelijke borstontwikkeling
• mannenborsten

Aandoeningen

Bij volwassenen mannen ontstaat een groei van het borstweefsel door diverse medische aandoeningen waaronder een chronische leveraandoening (cirrose), nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) en dialyse, een lage testosteronspiegel en enkele zeldzame aandoeningen zoals genetische defecten (Klinefelter-syndroom: kleine testikels en mannelijke onvruchtbaarheid), hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) en tumoren (vooral de bijnieren, testes en hypofyse). Bij tumoren heeft de man veelal een eenzijdige borstgroei en ontstaat een hard, stevig knobbeltje in de borst. De huid is tevens pijnlijk rond de borst en uit de tepel komt tot slot een bloederige afscheiding (tepelafscheiding). Tot slot leidt ondervoeding en honger ook tot gynaecomastie doordat het testosterongehalte daalt maar het oestrogeengehalte stabiel blijft.

Drugs en alcoholmisbruik

Alcoholmisbruik, amfetaminen, heroïne, marihuana, methadon en ook andere (recreatieve) drugs (drugsmisbruik) veroorzaken mogelijk borstvergroting bij mannen.

Geneesmiddelen of medische behandelingen

Sommige medicijnen en behandelingen veroorzaken borstgroei bij mannen. Deze zijn onder meer: anabolische steroïden, anti-angst geneesmiddelen (diazepam, valium), bepaalde soorten antibiotica, antischimmelmiddelen, radiotherapie van de testikels, brandend maagzuur en medicijnen tegen zweren, chemotherapie bij kanker, bepaalde hartmedicatie, geneesmiddelen voor de behandeling van een hiv-infectie, hormoonmedicatie voor de behandeling van prostaatkanker of een prostaatvergroting, kruiden (lavendel, tea tree olie, en dong quai), tricyclische antidepressiva en bepaalde voedingssupplementen.

Hormonale veranderingen bij mannen

Normale hormonale veranderingen zijn de meest voorkomende oorzaak van borstontwikkeling bij pasgeborenen, jongens en mannen. Bij een onbalans van oestrogeen (vrouwelijk hormoon) en testosteron (mannelijk hormoon) ontstaat makkelijk gynaecomastie. Bij mannen zijn beide hormonen in het lichaam aanwezig. Enkele omstandigheden resulteren in vergrote borsten bij mannen. Soms gebeuren veranderingen aan het aantal hormonen, waardoor de man gynaecomastie ontwikkelt. Ook is het mogelijk dat het lichaam deze hormonen anders gebruikt of dat het lichaam anders reageert op deze hormonen, en hierdoor vergrote borsten bij mannen ontstaan.

Zuigelingen

Door blootstelling aan oestrogeen van de moeder krijgt de pasgeborene gynaecomastie. Meer dan de helft van de jonge baby’s komt ter wereld geboren met vergrote borsten. Deze verdwijnen meestal binnen de drie tot vier weken na de geboorte. Bij sommige baby’s duurt het zelfs zes maanden of nog langer. Sommige pasgeborenen hebben borstontwikkeling samen met een melkachtige afscheiding (galactorroe). Deze toestand duurt meestal een paar weken, maar in zeldzame gevallen duren de symptomen totdat het kind twee jaar oud is.

Puberteit

Bij tieners komt borstgroei voort uit normale hormonale veranderingen die optreden in de puberteit. Vijftig tot zeventig procent van de jongens ontwikkelen borsten tijdens de puberteit. Ook deze borstgroei verdwijnt veelal binnen ongeveer zes maanden tot twee jaar.

Volwassenen

Bij mannen gebeuren hormonale veranderingen als gevolg van de veroudering wat mogelijk leidt tot borstontwikkeling. Dit komt vaker voor bij mannen met overgewicht en bij ongeveer één op de vier mannen die vijftig jaar en ouder zijn.

Diagnose van de oorzaken van borstvergroting bij de man

Lichamelijk onderzoek

Gynaecomastie is klinisch waar te nemen door de arts. Hij merkt tevens op dat er mogelijk bloed of een afscheiding uit de borst komt, de borst gevoelig of pijnlijk is enzovoort.

Diagnostisch onderzoek

In de meeste gevallen zijn geen onderzoeken nodig, maar door een bloedonderzoek, een echografie van de borst, een leveronderzoek, een nierfunctieonderzoek en een mammografie (radiografisch onderzoek van de borst) zijn bepaalde aandoeningen uit te sluiten. Andere aanvullende onderzoeken bij een mogelijk (onderliggende) aandoening omvatten een CT-scan, een MRI-scan een echografie van de testes (teelballen) of lever en een weefselbiopsie.

Differentiële diagnose

De arts verwart de diagnose van gynaecomastie mogelijk met deze aandoeningen: een lymfoom, hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren), een dermoïdcyste, borstkanker, vettig borstweefsel en een borstabces.

Behandeling borstgroei of borstontwikkeling bij de man

Veelal is een behandeling niet vereist omdat de borstgroei spontaan verdwijnt bij pasgeborenen en bij pubers. Pijnstillers en koelpakken (coldpacks) verminderen eventuele pijn. Uiteraard behandelt de arts wel een mogelijk (onderliggende) medische aandoening. Hij bekijkt tevens het huidig medicatiegebruik en het eventueel misbruik van alcohol of drugs van de patiënt. Met deze informatie is de arts in staat een aangepast medicatie- en behandelschema op te stellen voor de patiënt. De patiënt mag in ieder geval niet zelf gaan experimenteren met het stoppen van medicatie maar overlegt dit grondig met de arts. Af en toe is een hormoonbehandeling nodig die de werking van oestrogeen blokkeert, en in zeldzame gevallen is een borstverkleining (chirurgische ingreep) nodig. Dit gebeurt vooral als de borstgroei extreem is, ongelijk is en/of pijnlijk of vervelend is.