Gynaecomastie (borstontwikkeling bij de man): Oorzaken
Gynaecomastie is de medische term voor een meestal goedaardige vergroting van de borstklier bij mannen, die lijkt op de vrouwelijke borstontwikkeling. Dit gebeurt door een toename van borstweefsel en niet door overtollig vet. Hoewel vergrote borsten bij mannen meestal onschadelijk zijn, kunnen ze leiden tot psychologische en emotionele problemen. De vergroting kan zich aan één of beide borsten voordoen en hoeft niet noodzakelijk symmetrisch te zijn. Dit betekent dat de ene borst groter kan zijn dan de andere. Gynaecomastie kan worden veroorzaakt door verschillende hormonale en medische factoren.
Synoniemen van gynaecomastie
Gynaecomastie is ook bekend onder de volgende synoniemen:
- borstontwikkeling bij de man
- gyneacomastie
- gynecomastie
- mannelijke borstvergroting
- mannelijke borstontwikkeling
- mannenborsten
Epidemiologie
Gynaecomastie, de aandoening waarbij mannen borstweefsel ontwikkelen dat lijkt op het vrouwelijke borstweefsel, komt relatief vaak voor. De prevalentie varieert afhankelijk van de leeftijdsgroep en de onderliggende oorzaken. De aandoening kan zich op verschillende leeftijden manifesteren, met name tijdens de adolescentie, wanneer hormonale veranderingen optreden, en bij ouderen, wanneer hormonale schommelingen vaak voorkomen. Het is belangrijk om te begrijpen hoe vaak gynaecomastie voorkomt in verschillende populaties om de impact van de aandoening beter in kaart te brengen en de diagnose vroegtijdig te stellen.
Prevalentie van gynaecomastie bij adolescenten
Gynaecomastie komt vaak voor bij adolescenten als gevolg van hormonale veranderingen tijdens de puberteit. Ongeveer 30% van de puberjongens ervaart een vorm van gynaecomastie tijdens deze periode. Vaak is dit tijdelijk en verdwijnt het vanzelf binnen een paar maanden tot enkele jaren. Het is belangrijk om te weten dat de meeste gevallen van gynaecomastie bij adolescenten geen medische behandeling vereisen, maar wel gecontroleerd moeten worden om eventuele complicaties uit te sluiten.
Prevalentie bij volwassenen en ouderen
Bij volwassenen wordt gynaecomastie vaak geassocieerd met een verstoorde balans tussen oestrogenen en testosteron. Ongeveer 30-40% van de volwassen mannen kan een vorm van gynaecomastie ontwikkelen, vooral bij ouderen, door een afname van de testosteronproductie en een toename van oestrogeen. Het komt ook voor bij patiënten die bepaalde medicijnen gebruiken, zoals steroïden of medicijnen die het hormoonniveau beïnvloeden. De prevalentie neemt toe met de leeftijd en is meestal geassocieerd met onderliggende gezondheidsproblemen.
Mechanisme
Gynaecomastie ontstaat door een verstoring van de hormonale balans tussen oestrogenen en testosteron. Onder normale omstandigheden zorgen testosteron en andere mannelijke hormonen ervoor dat het borstweefsel bij mannen beperkt blijft in groei. Wanneer er een verhoging van oestrogeenactiviteit of een afname van testosteronoptreedt, kan het borstweefsel beginnen te groeien, wat leidt tot de ontwikkeling van gynaecomastie.
Hormonale verstoringen en gynaecomastie
Het mechanisme achter gynaecomastie is voornamelijk een verstoorde verhouding tussen oestrogeen en testosteron. Oestrogenen bevorderen de groei van borstklierweefsel, terwijl testosteron deze groei tegengaat. Een toename van oestrogenen, bijvoorbeeld door bepaalde medicijnen, ziekten of hormonale veranderingen, kan leiden tot de ontwikkeling van gynaecomastie. Dit kan ook optreden bij een verlaagde testosteronproductie, zoals vaak het geval is bij ouderen.
Medicijnen en andere stoffen die gynaecomastie kunnen veroorzaken
Verschillende medicijnen kunnen gynaecomastie veroorzaken, vaak door hun invloed op de hormonale balans. Medicijnen zoals anabole steroïden, antipsychotica, sommige antidepressiva, en medicijnen voor hartziekten kunnen de oestrogeenspiegels verhogen of de testosteronspiegels verlagen. Het is essentieel voor artsen om de medicatiegeschiedenis van patiënten te onderzoeken bij de diagnose van gynaecomastie om te bepalen of een medicijn bijdraagt aan de aandoening.
Oorzaken van gynaecomastie
Gynaecomastie bij volwassenen kan ontstaan door diverse medische aandoeningen, waaronder:

Alcoholmisbruik kan leiden tot borstvergroting bij mannen /
Bron: Jarmoluk, PixabayDrugs- en alcoholmisbruik
Alcoholmisbruik, evenals het gebruik van amfetaminen, heroïne, marihuana, methadon en andere (recreatieve) drugs, kan leiden tot borstvergroting bij mannen. Dit valt onder
drugsmisbruik en kan bijdragen aan hormonale disbalansen die gynaecomastie veroorzaken.
Geneesmiddelen en medische behandelingen
Bepaalde
medicijnen en behandelingen kunnen borstgroei bij mannen veroorzaken, zoals:
Hormonale veranderingen bij mannen
Hormonale veranderingen zijn een veelvoorkomende oorzaak van borstontwikkeling bij pasgeborenen, jongens en mannen. Een disbalans tussen
oestrogeen (vrouwelijk hormoon) en testosteron (mannelijk hormoon) kan gynaecomastie veroorzaken. Beide hormonen zijn aanwezig in het mannelijke lichaam, en veranderingen in hun niveau of in de manier waarop het lichaam op deze hormonen reageert, kunnen leiden tot borstvergroting bij mannen.
Zuigelingen
Bij pasgeborenen kan gynaecomastie ontstaan door blootstelling aan oestrogeen van de moeder. Meer dan de helft van de pasgeborenen heeft vergrote borsten, die meestal binnen drie tot vier weken na de geboorte verdwijnen. In sommige gevallen kunnen de symptomen zes maanden of langer aanhouden. Sommige pasgeborenen kunnen ook melkachtige afscheiding vertonen,
galactorroe, die meestal enkele weken aanhoudt, maar in zeldzame gevallen tot twee jaar kan duren.
Puberteit
Tijdens de puberteit ervaren veel jongens borstgroei door normale hormonale veranderingen. Ongeveer 50 tot 70 procent van de jongens ontwikkelt borsten tijdens deze fase. Deze vergroting verdwijnt vaak vanzelf binnen zes maanden tot twee jaar.
Volwassenen
Bij volwassen mannen kan borstgroei optreden als gevolg van veroudering, vooral bij mannen met
overgewicht. Ongeveer één op de vier mannen van vijftig jaar en ouder ervaart deze verandering.
Risicofactoren
Verschillende risicofactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gynaecomastie bij mannen. Deze omvatten leeftijd, hormonale veranderingen, gebruik van bepaalde medicijnen, en de aanwezigheid van onderliggende medische aandoeningen. Het identificeren van risicofactoren kan artsen helpen bij het snel diagnosticeren van gynaecomastie en het aanpassen van behandelingsstrategieën.
Hormonale veranderingen door leeftijd
Naarmate mannen ouder worden, neemt de productie van testosteron af en kunnen de niveaus van oestrogeen relatief stijgen. Dit hormonale onevenwicht kan gynaecomastie veroorzaken, vooral bij mannen boven de 50 jaar. Ouderen zijn daardoor gevoeliger voor de ontwikkeling van gynaecomastie, vooral wanneer andere risicofactoren, zoals overgewicht of het gebruik van medicijnen, aanwezig zijn.
Geneesmiddelgebruik en gynaecomastie
Het gebruik van bepaalde medicijnen is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van gynaecomastie. Anabole steroïden, vaak gebruikt door atleten, zijn een bekende oorzaak. Ook medicijnen zoals spironolacton, sommige antidepressiva, en hartmedicatie kunnen bijdragen aan de verstoring van de hormonale balans, wat leidt tot de ontwikkeling van gynaecomastie.
Risicogroepen
Hoewel gynaecomastie elke man kan treffen, zijn er specifieke risicogroepen die een verhoogde kans hebben om de aandoening te ontwikkelen. Deze risicogroepen zijn vaak gerelateerd aan hormonale veranderingen, medicijngebruik of genetische predispositie.
Adolescenten en puberteit
Adolescenten zijn een risicogroep vanwege de hormonale veranderingen die optreden tijdens de puberteit. Veel puberjongens ervaren tijdelijke gynaecomastie als gevolg van de overgangsfase waarin hun hormonale balans zich stabiliseert. Dit is meestal tijdelijk, maar het kan angst of onzekerheid veroorzaken, wat het belangrijk maakt voor artsen om te erkennen dat dit een normale fase van de ontwikkeling is.
Oudere mannen
Oudere mannen vormen een andere risicogroep voor gynaecomastie. Naarmate ze ouder worden, neemt de testosteronproductie af en kunnen de oestrogeenspiegels relatief toenemen, wat het risico op gynaecomastie verhoogt. Het gebruik van bepaalde medicijnen bij ouderen kan ook bijdragen aan de aandoening.
Geassocieerde symptomen
Gynaecomastie kan gepaard gaan met verschillende geassocieerde symptomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Hoewel de belangrijkste en meest opvallende symptoom de borstontwikkeling is, kunnen andere symptomen aanwezig zijn die wijzen op hormonale of medische verstoringen. Het herkennen van deze geassocieerde symptomen is essentieel voor een grondige evaluatie en het stellen van de juiste diagnose.
Pijn of gevoeligheid in het borstweefsel
Bij veel mannen die gynaecomastie ervaren, kan de ontwikkeling van borstweefsel gepaard gaan met pijn of verhoogde gevoeligheid. Dit symptoom komt vooral voor bij de beginfase van de aandoening en kan variëren van mild tot ernstig. De pijn is vaak gelokaliseerd in de tepelhof of rondom het borstweefsel en kan erger worden bij druk of wrijving. Hoewel dit symptoom in veel gevallen tijdelijk is, kan het ongemak voor de patiënt soms langdurig zijn.
Vergrote borstklieren
De belangrijkste en meest zichtbare symbool van gynaecomastie is de vergroting van de borstklieren. Dit kan zich manifesteren als een voelbare knobbel of een meer diffuus vergroot borstweefsel. De vergroting kan aan één of beide zijden optreden en varieert in grootte en mate van ontwikkeling. De vergroting van het borstweefsel kan ook het uiterlijk van de borst veranderen, wat leidt tot psychologische klachten, zoals onzekerheid of angst, bij sommige patiënten.
Asymmetrie van de borsten
In sommige gevallen van gynaecomastie kunnen de borsten asymmetrisch zijn, waarbij de ene borst meer vergroot is dan de andere. Asymmetrie kan soms wijzen op een meer complexe onderliggende oorzaak, zoals een tumor of andere abnormale groei. Bij ernstige asymmetrie is het raadzaam om aanvullende onderzoeken te doen om kanker of andere aandoeningen uit te sluiten.
Hormonale disbalans symptomen
Gynaecomastie wordt vaak veroorzaakt door hormonale disbalans, die gepaard kan gaan met andere symptomen die wijzen op een verstoorde hormoonhuishouding. Symptomen van hormonale onbalans kunnen onder meer vermoeidheid, depressie, een afname van het libido, veranderingen in de stemming en vermindering van spiermassa omvatten. Deze symptomen zijn vaak niet direct zichtbaar, maar kunnen bijdragen aan het algemene beeld van een verstoorde hormonale toestand.
Verlies van haar op het gezicht of lichaam
In sommige gevallen, vooral bij oudere mannen, kan gynaecomastie samenhangen met een afname van de haargroei, vooral op het gezicht en lichaam. Dit kan het gevolg zijn van verminderde testosteronniveaus, wat typisch is voor veroudering of hormonale veranderingen. De vermindering van haargroei kan subtiel zijn, maar kan wijzen op een bredere hormonale disbalans die gynaecomastie beïnvloedt.
Verhoogd vetpercentage en obesitas
Overgewicht en obesitas worden vaak geassocieerd met gynaecomastie, vooral bij mannen met een verstoorde hormonale balans. Een verhoogd vetpercentage kan bijdragen aan een verhoogde oestrogeenspiegels, wat de ontwikkeling van borstweefsel bevordert. Patiënten met gynaecomastie en een hoog vetpercentage kunnen extra moeite hebben met gewichtsverlies, wat het onderliggende hormonale probleem verder verergert. Het identificeren van obesitas kan dus helpen bij het begrijpen van de oorzaken van gynaecomastie en het plannen van een behandelingsstrategie.
Andere symptomen van medicijngebruik
Bij patiënten die medicijnen gebruiken die gynaecomastie kunnen veroorzaken, kunnen aanvullende symptomen optreden die verband houden met het medicijngebruik. Deze kunnen onder meer moeheid, veranderingen in eetlust, huiduitslag of veranderingen in de stemming omvatten. Het herkennen van de symptomen die verband houden met het gebruik van specifieke medicijnen kan belangrijk zijn om te bepalen of de gynaecomastie het gevolg is van het gebruik van medicijnen.
Alarmsymptomen
Bij de diagnose van gynaecomastie is het belangrijk om onderscheid te maken tussen normale borstgroei en afwijkingen die alarm zouden moeten geven. Hoewel gynaecomastie meestal een goedaardige aandoening is, kunnen bepaalde symptomen wijzen op ernstigere onderliggende aandoeningen. Het herkennen van alarmsymptomen is essentieel om de juiste behandeling te bepalen.
Pijn of gevoeligheid van de borsten
Hoewel gynaecomastie vaak pijnloos is, kunnen sommige patiënten pijn of verhoogde gevoeligheid in het borstweefsel ervaren. Deze symptomen kunnen wijzen op een verergering van de aandoening of een andere onderliggende oorzaak, zoals een infectie of ontsteking.
Asymmetrische borstgroei
Een belangrijke alarmbel is asymmetrische borstgroei, waarbij één borst veel groter is dan de andere. Dit kan wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening, zoals een tumor of andere kankerachtige veranderingen. Het is belangrijk om bij asymmetrische borstontwikkeling grondige onderzoeken uit te voeren.
Diagnose van borstvergroting bij mannen
Lichamelijk onderzoek
Gynaecomastie kan meestal worden vastgesteld door een lichamelijk onderzoek door een arts. Tijdens dit onderzoek kan de arts ook tekenen van pijn, gevoeligheid of afscheiding uit de borst opmerken.
Diagnostisch onderzoek
Hoewel vaak geen aanvullend onderzoek nodig is, kunnen
bloedonderzoeken,
echografie van de borst, lever- en nierfunctieonderzoeken, en een
mammografie helpen bij het uitsluiten van andere aandoeningen. Indien nodig kunnen aanvullende onderzoeken zoals een
CT-scan, een
MRI-scan, een echografie van de testes of lever, en een weefselbiopsie worden uitgevoerd.
Differentiële diagnose
Gynaecomastie kan soms worden verward met andere aandoeningen, zoals:
Behandeling van gynaecomastie
In veel gevallen is behandeling niet nodig, omdat de borstgroei vaak vanzelf verdwijnt bij pasgeborenen en tieners.
Pijnstillers en koelkompressen kunnen helpen bij pijnverlichting. De arts zal echter eventuele onderliggende medische aandoeningen behandelen en het huidig medicatiegebruik en mogelijk misbruik van alcohol of drugs evalueren. Het is belangrijk om eventuele wijzigingen in medicatie alleen na overleg met een arts door te voeren. In sommige gevallen kan een hormoonbehandeling nodig zijn om oestrogeen te blokkeren. In zeldzame gevallen kan een
chirurgische borstverkleining nodig zijn, vooral als de borstgroei extreem, asymmetrisch of pijnlijk is.
Prognose van gynaecomastie
Gynaecomastie heeft over het algemeen een gunstige prognose, vooral als het gaat om gevallen die veroorzaakt worden door normale hormonale veranderingen tijdens de puberteit of door tijdelijke factoren zoals medicijngebruik of alcoholmisbruik. De meeste gevallen van gynaecomastie verdwijnen spontaan binnen enkele maanden tot jaren, afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening.
Bij pasgeborenen is de prognose meestal uitstekend. De vergrote borsten verdwijnen vaak binnen drie tot vier weken na de geboorte, hoewel het soms tot zes maanden kan duren. In de adolescentie verdwijnen de symptomen vaak binnen zes maanden tot twee jaar zonder medische ingreep.
Bij volwassenen is de prognose afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als gynaecomastie het gevolg is van medicijngebruik of alcoholmisbruik, kan de toestand verbeteren zodra de onderliggende oorzaak wordt aangepakt. Bij hormonale onevenwichtigheden kan behandeling van de hormonale oorzaak leiden tot verbetering. Indien gynaecomastie wordt veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening zoals lever- of nierproblemen, kan behandeling van deze aandoening de symptomen van gynaecomastie verlichten.
In zeldzame gevallen, wanneer gynaecomastie ernstig, pijnlijk of cosmetisch storend is, kan een chirurgische ingreep nodig zijn. De meeste patiënten ervaren na een chirurgische borstverkleining aanzienlijke verbetering in symptomen en tevredenheid met de uitkomst.
Complicaties van gynaecomastie
Hoewel gynaecomastie meestal onschadelijk is, kunnen er enkele complicaties optreden:
- Psychologische en emotionele impact: Vergrote borsten kunnen leiden tot aanzienlijke psychologische stress en sociale problemen, zoals vermijdingsgedrag, depressie of angst.
- Pijn en ongemak: In sommige gevallen kunnen vergrote borsten pijnlijk of ongemakkelijk aanvoelen, vooral als er druk of gevoeligheid rond de borst aanwezig is.
- Veranderingen in huid en tepel: Bij ernstige gevallen kan de huid rond de borst strak of uitgerekt raken. Soms kan er afscheiding uit de tepel optreden, wat kan wijzen op een onderliggende aandoening.
- Chirurgische risico's: Indien chirurgische interventie nodig is, kunnen er risico's en complicaties optreden zoals infecties, bloedingen, of ongewenste cosmetische resultaten.
Preventie van gynaecomastie
Hoewel gynaecomastie niet altijd kan worden voorkomen, kunnen er enkele maatregelen worden genomen om het risico te verminderen, afhankelijk van de oorzaak:
- Gezonde levensstijl: Het handhaven van een gezond gewicht en het vermijden van overmatig alcoholgebruik kunnen helpen bij het verminderen van het risico op gynaecomastie. Overgewicht en alcoholmisbruik zijn bekende risicofactoren.
- Medisch toezicht: Regelmatige controle door een arts kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van hormonale onevenwichtigheden of andere medische aandoeningen die gynaecomastie kunnen veroorzaken.
- Bewust gebruik van medicatie: Het zorgvuldig volgen van medische voorschriften en het vermijden van het ongecontroleerd gebruik van medicijnen, zoals anabole steroïden en andere hormonen, kan helpen om medicijn-gerelateerde gynaecomastie te voorkomen.
- Voorlichting over drugsgebruik: Educatie en bewustwording over de risico's van recreatief drugsgebruik kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op gynaecomastie door drugsmisbruik.
- Vroegtijdige behandeling van onderliggende aandoeningen: Het tijdig aanpakken van medische aandoeningen zoals lever- of nierproblemen kan helpen om secundaire gynaecomastie te voorkomen.
Het is belangrijk voor mannen die symptomen van gynaecomastie ervaren om medische hulp te zoeken voor een juiste diagnose en behandeling. Door vroegtijdige interventie en een gezonde levensstijl kunnen de risico's en complicaties van gynaecomastie geminimaliseerd worden.
Praktische tips voor het omgaan met gynaecomastie
Gynaecomastie, een zwelling van borstweefsel bij mannen door een hormonale disbalans, kan zowel lichamelijk als emotioneel zwaar zijn. Met de juiste strategieën kun je leren omgaan met deze aandoening en je kwaliteit van leven verbeteren. Hieronder vind je praktische tips die je direct kunt toepassen.
Kies kleding die je zelfvertrouwen vergroot
Kleding speelt een grote rol in hoe je je voelt. Kies loszittende shirts en donkere kleuren om de contouren van je borst minder zichtbaar te maken. Overweeg een compressieshirt of een speciaal ontworpen onderhemd dat ondersteuning biedt en je meer zelfvertrouwen geeft.
Vermijd kleding die strak om je borst zit of opvallende patronen heeft die de aandacht naar je bovenlichaam trekken. Probeer verschillende stijlen en materialen uit om te ontdekken wat het beste bij jou past.
Verlicht fysieke ongemakken
Als je pijn of gevoeligheid ervaart, kan een zachte katoenen stof direct op je huid irritatie voorkomen. Gebruik eventueel een warmtekussen of een koude kompres om ongemakken te verminderen. Als de pijn aanhoudt, bespreek dan met je arts welke pijnstillers geschikt zijn.
Tijdens lichamelijke activiteiten kun je een ondersteunend sportvest dragen om schokken en wrijving te beperken. Dit kan vooral handig zijn bij sporten zoals hardlopen of teamsporten.
Ondersteun je mentale welzijn
Je hoeft je niet alleen te voelen in je strijd tegen gynaecomastie. Praat met iemand die je vertrouwt over hoe je je voelt. Dit kan een vriend, familielid of een psycholoog zijn. Het delen van je zorgen kan een enorme opluchting zijn.
Overweeg om contact te zoeken met een lotgenotengroep. Hier kun je ervaringen uitwisselen met anderen die hetzelfde doormaken. Dit helpt je te realiseren dat je niet alleen bent en kan je praktische inzichten geven.
Zorg voor een gezonde levensstijl
Een gezond gewicht kan helpen om het uiterlijk van gynaecomastie te verminderen. Stel jezelf haalbare doelen om gezonder te eten en meer te bewegen. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen en focus op evenwichtige maaltijden met veel groenten, fruit, magere eiwitten en volkoren producten.
Regelmatige lichaamsbeweging is belangrijk. Krachttraining kan helpen om je borstspieren te versterken, wat het uiterlijk van je borst kan verbeteren. Combineer dit met cardiovasculaire oefeningen zoals wandelen of fietsen om je algehele gezondheid te bevorderen.
Bespreek je situatie met je arts
Regelmatige controles bij je arts zijn essentieel. Bespreek openlijk hoe gynaecomastie je dagelijks leven beïnvloedt. Stel vragen over mogelijke behandelingen, zoals medicatie of een operatie. Als je medicijnen gebruikt die gynaecomastie kunnen veroorzaken, vraag dan of er alternatieven zijn.
Je arts kan je ook doorverwijzen naar een specialist, zoals een endocrinoloog of een plastisch chirurg, als een chirurgische ingreep nodig is. Zorg ervoor dat je goed geïnformeerd bent over alle opties voordat je een beslissing neemt.
Bouw zelfvertrouwen op
Focus op wat je wel kunt beheersen. Ontwikkel bijvoorbeeld een hobby waar je je goed bij voelt of besteed tijd aan activiteiten die je vreugde brengen. Dit helpt je om je zelfbeeld niet alleen te laten afhangen van je uiterlijk.
Herinner jezelf eraan dat je meer bent dan je uiterlijk. Positieve affirmaties en het benadrukken van je sterke punten kunnen je helpen om je zelfvertrouwen stap voor stap op te bouwen.