Waarom je moet niezen

Niezen wordt veroorzaakt door iets dat het neusslijmvlies irriteert. Vaak is dit stof, stuifmeel, haartjes of andere deeltjes. Het neusslijmvlies bevat veel zenuwen en is zeer gevoelig. Wanneer iets het slijmvlies irriteert, gaat er een signaal via de drielingzenuw naar de hersenen toe. Het ademhalingscentrum in de hersenen krijgt het signaal binnen en zendt een opdracht uit. Hierdoor ga je niezen. Wist je dat je wel 3 en een halve meter ver kan niezen? Ook gaat er een enorme kracht gepaard met niezen. Soms ontstaat niezen door een andere oorzaak, die niks met irriterende deeltjes te maken heeft.

Wat is niezen?

Niezen wordt ook wel als niesen gesproken. In het Engels heet het sneeze. Het is het met kracht uitstoten van lucht vanuit de neus en vaak ook door de mond. Niezen is vergelijkbaar met hoesten, waarbij lucht met kracht uit de mond wordt geperst. In beiden gevallen is de lucht afkomstig vanuit de longen. Bij niezen horen we vaak een typisch geluid, dat we ook wel beschrijven als 'hatsjoe' of 'hatsjie'.

Hoe hard en hoe ver niest de mens?

Gemiddeld bereikt de lucht een snelheid van 100 tot wel 150 kilometer per uur, wanneer we niezen. Dat is een enorme snelheid! Niezen brengt ook vocht met zich mee, omdat vocht vanuit de neus mee naar buiten wordt gesleurd. Eén nies kan daarom wel 5.000 vochtdruppeltjes bevatten. Wanneer we de nies niet opvangen, kunnen we tot wel 3 en een halve meter ver weg niezen.

Oorzaken en werking

De vraag is waarom we moeten niezen. Dit komt vaak door stof, stuifmeel, haartjes of andere prikkelende stoffen. Het neusslijmvlies is zeer gevoelig en bevat veel zenuwen. De drielingzenuw ofwel nervus trigeminus speelt een belangrijke rol bij het niezen. De drielingzenuw bestaat uit drie zenuwtakken en is de vijfde hersenzenuw. Prikkeling van het neusslijmvlies zorgt ervoor dat er een signaal naar het ademhalingscentrum gaat. Dit ademhalingscentrum bevindt zich aan de onderzijde van de hersenen. Vervolgens wordt er vanuit de hersenen een signaal doorgegeven naar de spieren die bij de ademhaling betrokken zijn. Hierdoor ontstaat er een diepe ademhaling, worden de luchtwegen afgesloten en wordt de borstkas samengeperst. De druk in de longen loopt hoog op, waarna de luchtwegen plots worden geopend. Hierdoor laat de druk los en wordt de lucht met grote kracht uitgestoten. Het irriterende stofdeeltje wordt mee naar buiten geblazen.

Waarom moet ik in het voorjaar meer niezen?

Sommige mensen merken dat ze in het voorjaar meer moeten niezen dan in andere maanden van het jaar. Zowel het voorjaar als de vroege zomer is de tijd van de pollen. Pollen zijn de mannelijke sporen van zaadplanten. Pollen of stuifmeel bezorgt bij sommige mensen een allergische reactie. Dit noemen we hooikoorts. Symptomen van hooikoorts zijn niezen, rode, jeukende en/of tranende ogen, lopende neus en hoesten als gevolg van een droge keel. Eigenlijk reageren de slijmvliezen overdreven op pollen, meer dan bij iemand zonder hooikoorts. Hooikoorts gaat vaak samen met eczeem of andere allergieën. Hooikoorts kan erfelijk zijn.

In de zon kijken

De een heeft er meer last van dan de ander, maar in de zon kijken kan een niesbui veroorzaken. Ook dit komt door de drielingzenuw. Deze heeft een vertakking naar de oogzenuw toe lopen. Deze vertakking zorgt ervoor dat er een traanreflex aanwezig is. Hierdoor worden tranen geproduceerd om de ogen te beschermen. Het plots in fel licht kijken kan ervoor zorgen dat deze vertakking onnodig geprikkeld wordt. In plaats van traanproductie, ontstaat er een niesbui. Mensen die een niesbui aan voelen komen, maar deze zakt weer weg, maken hier wel eens gebruik van. Plots in zonlicht kijken (of fel licht) kan de aankomende niesbui net over het randje helpen.

Wenkbrauwen epileren

Veel vrouwen epileren de wenkbrauwen. Hierbij worden er wenkbrauwhaartjes uitgetrokken, om ze dunner of egaler te maken. Sommige vrouwen moeten hiervan niezen. Ook nu weer is de drielingzenuw hier de oorzaak van. Een van de vertakking loopt vanaf de wenkbrauw naar de neus toe. Bij het epileren wordt deze vertakking geprikkeld. Er wordt vervolgens een signaal afgegeven aan de hersenen, die ervoor zorgt dat er een niesbui ontstaat.

Niet kunnen niezen

Soms is het onmogelijk om te niezen. Allereerst de medische reden: beschadiging van de drielingzenuw. Dit kan ontstaan door bijvoorbeeld een tumor, letsel aan de schedel, ziekte van Sjögren, chronische oorontsteking of uitzaaiingen in de hersenvliezen. In de meeste gevallen veroorzaakt beschadiging van de drielingzenuw aangezichtspijn. Het niet kunnen niezen is een bijkomend symptoom.

Soms is het niet mogelijk om te niezen maar is de aandrang er wel. De prikkeling is dan net niet sterk genoeg. Onderstaande dingen kunnen helpen om te niezen:

• In een lamp of zon kijken. Helpt alleen bij mensen die hier gevoelig voor zijn.
• De punt van een zakdoek of servet in de neus steken en het slijmvlies kriebelen.
• Met de punt van de tong tegen het gehemelte kriebelen.
• De wenkbrauw kriebelen.
• Peper snuiven (niet aan te raden, maar hier ga je wel van niezen).