Kan je je ogen verliezen door te niezen?

Eén van de hardnekkige fabeltjes die kinderen wel eens vertellen, is dat je door te niezen je ogen kan verliezen. De ogen zouden uit de oogkassen kunnen schieten door de kracht die er gebruikt wordt tijdens het niezen. Gelukkig klopt dit verhaal niet. Tijdens het niezen sluiten de meeste mensen hun ogen. Dit heeft te maken met een onvrijwillige reflex. Het niezen zelf kent een heel proces waarbij heel wat lichaamsdelen samenwerken.

• Niezen is een beschermingsmechanisme
• Proces
• Reflex
• Ogen zijn veilig bij een niesbui

Niezen is een beschermingsmechanisme

Niezen is een beschermingsmechanisme dat het lichaam gebruikt om stof, pollen, haren van huisdieren en allergenen te verdrijven. Je kan het vergelijken met het hoesten waarbij het lichaam ongewenste deeltjes of stoffen uit de keel en longen probeert te verwijderen. Sommige mensen niezen als ze worden blootgesteld aan koude lucht. Het is gebruikelijk om te niezen als je verkouden (milde infectie met symptomen aan neus en keel) bent of de griep hebt, omdat de binnenkant van de neusholte gezwollen is en daardoor gevoeliger is dan normaal. Deze gevoeligheid zorgt er voor dat mensen niezen bij de geringste irritatie. Niezen gebeurt ook bij koude lucht, peper en allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof).

Proces

Niezen gebeurt onvrijwillig, maar het lichaam doorloopt hierbij een zeer systematisch proces. Als een irriterende stof in contact komt met het neusslijmvlies (medische term: nasale mucosa), sturen de zenuwen in het gebied een bericht naar de medulla. Dit is het onderste gedeelte van de hersenen. De hersenen sturen een signaal naar je oogspieren om je ogen te sluiten voor een niesbui zonder dat je hoeft na te denken of er iets voor moet doen. Vervolgens vergroten de spieren in de borst, contracteert het middenrif, en vullen de longen zich met lucht. De spieren die in de achterkant van de keel en stembanden zitten, contracteren eveneens, en daarna volgen de buik en de borstspieren. Ten slotte zorgt de mond er voor dat je gaat niezen en dit alles naar buiten gaat. Hierbij vliegen tussen de 2.000 en 5.000 druppeltjes slijm en lucht weg uit het lichaam en dit tegen een snelheid tussen de 112 en 160 kilometer per uur. De vloeistof van een niesbui behaalt zelfs tot maximum 152.4 centimeter afstand vanaf de niezer. Deze vloeistof bestaat uit speeksel en slijm (sputum). De neusholte komt vrij wanneer het mengsel door de mond naar buiten gaat.

Reflex

Een onvrijwillige reflex is de oorzaak van het sluiten van de oogleden wanneer je niest. De neus en ogen zijn verbonden door craniale zenuwen (hersenzenuwen). Wanneer je moet niezen, gaat de stimulans dus via een zenuw naar de hersenen. Daarna gaat de niesbui naar beneden via een zenuw naar de oogleden waardoor de meeste mensen hun ogen gaan sluiten. Sommige mensen niezen met hun ogen open, al moeten ze hiervoor af en toe wel hun oogleden open houden. Zij hoeven bijgevolg niet bang te zijn dat ze hun ogen verliezen. Waarom de oogreflex bij het niezen precies geschiedt, is voor de wetenschap nog niet duidelijk. Misschien heeft dit te maken met het beschermen van de ogen via de neus zodat er geen vuil in komt of het kan gewoon een gevolg zijn van de “bekabeling” in ons lichaam.

Ogen zijn veilig bij een niesbui

Je ogen zijn eigenlijk heel veilig en je oogkassen zijn helemaal niet verbonden met de neus. Daarnaast zijn de spieren die zorgen voor een niesbui, niet aangesloten op de ogen. Een niesbui kan uit je neus schieten tegen een explosieve snelheid van tot 160 kilometer per uur. De druk kan echter de oogbollen niet uit de oogkassen halen. Bovendien bevindt er zich geen spier direct achter het oog die zo heftig contracteert en de bollen naar buiten duwt. Oogleden zijn niet krachtig genoeg om de oogballen op hun plaats te houden wanneer ze uit hun oogkassen worden geduwd. Zoiets gebeurt dus zeker niet door gewoon maar te niezen.

Lees verder

• Oogweetjes en oogtips: Weetjes en tips rond je ogen en je ooggezondheid (special)
• Oogallergie en oogirritatie: Soorten, behandeling en tips
• Zwemmen in het water met lenzen of bril op de ogen?
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?
• Droge ogen syndroom: Symptomen & behandelingen van oogziekte
• Oogyoga: Beter zien dankzij oogoefeningen