Kan je je ogen verliezen door te niezen?

Eén van de hardnekkige fabeltjes die kinderen wel eens vertellen, is dat je door te niezen je ogen kunt verliezen. De ogen zouden uit de oogkassen kunnen schieten door de kracht die tijdens het niezen wordt uitgeoefend. Gelukkig klopt dit verhaal niet. Tijdens het niezen sluiten de meeste mensen hun ogen, wat te maken heeft met een onvrijwillige reflex. Het niezen zelf is een complex proces waarbij verschillende lichaamsdelen samenwerken.

• Niezen is een beschermingsmechanisme
• Proces
• Reflex
• Ogen zijn veilig bij een niesbui

Niezen is een beschermingsmechanisme

Niezen is een beschermingsmechanisme dat het lichaam gebruikt om stof, pollen, haren van huisdieren en allergenen uit de luchtwegen te verdrijven. Het kan worden vergeleken met hoesten, waarbij het lichaam ongewenste deeltjes of stoffen uit de keel en longen probeert te verwijderen. Sommige mensen niezen als ze worden blootgesteld aan koude lucht. Het is gebruikelijk om te niezen bij een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of de griep, omdat de binnenkant van de neusholte gezwollen is en daardoor gevoeliger dan normaal. Deze gevoeligheid zorgt ervoor dat mensen niezen bij de geringste irritatie. Niezen komt ook voor bij koude lucht, peper en allergieën (allergische reacties door contact met uitlokkende stoffen).

Proces

Niezen gebeurt onvrijwillig, maar het lichaam doorloopt hierbij een zeer systematisch proces. Wanneer een irriterende stof in contact komt met het neusslijmvlies (medische term: nasale mucosa), sturen de zenuwen in het gebied een bericht naar de medulla, het onderste gedeelte van de hersenen. De hersenen sturen een signaal naar de oogspieren om de ogen te sluiten tijdens een niesbui, zonder dat je er bewust over hoeft na te denken of iets voor moet doen. Vervolgens vergroten de spieren in de borst, contracteert het middenrif, en vullen de longen zich met lucht. De spieren in de achterkant van de keel en de stembanden contracteren ook, gevolgd door de buik- en borstspieren. Uiteindelijk zorgt de mond ervoor dat de niesbui naar buiten wordt gedrukt. Hierbij worden tussen de 2.000 en 5.000 druppeltjes slijm en lucht met een snelheid van 112 tot 160 kilometer per uur uit het lichaam geslingerd. De vloeistof van een niesbui kan zelfs tot maximaal 152,4 centimeter afstand vanaf de niezer bereiken. Deze vloeistof bestaat uit speeksel en slijm (sputum). De neusholte komt vrij wanneer het mengsel door de mond naar buiten gaat.

Reflex

Een onvrijwillige reflex is de oorzaak van het sluiten van de oogleden tijdens het niezen. De neus en de ogen zijn verbonden door craniale zenuwen (hersenzenuwen). Wanneer je moet niezen, gaat de stimulans via een zenuw naar de hersenen. Vervolgens wordt de niesbui doorgegeven via een zenuw naar de oogleden, waardoor de meeste mensen hun ogen sluiten. Sommige mensen niezen met hun ogen open, hoewel ze soms hun oogleden af en toe moeten openhouden. Zij hoeven zich geen zorgen te maken dat ze hun ogen verliezen. Waarom de oogreflex bij het niezen precies optreedt, is voor de wetenschap nog niet helemaal duidelijk. Mogelijk heeft dit te maken met het beschermen van de ogen tegen vuil door middel van de neus, of het kan een gevolg zijn van de zenuwverbindingen in ons lichaam.

Ogen zijn veilig bij een niesbui

Je ogen zijn eigenlijk heel veilig tijdens een niesbui, en je oogkassen zijn niet verbonden met de neus. Bovendien zijn de spieren die verantwoordelijk zijn voor het niezen niet aangesloten op de ogen. Een niesbui kan uit je neus worden uitgestoten met een explosieve snelheid van tot 160 kilometer per uur. De druk van het niezen is echter niet voldoende om de oogbollen uit de oogkassen te duwen. Bovendien is er geen spier direct achter het oog die zo heftig contracteert om de bollen naar buiten te duwen. Oogleden zijn niet krachtig genoeg om de oogballen op hun plaats te houden wanneer ze uit hun oogkassen worden geduwd. Het is dus zeker niet mogelijk dat je je ogen verliest door gewoon te niezen.

Lees verder

• Oogallergie en oogirritatie: Soorten, behandeling en tips
• Zwemmen in het water met lenzen of bril op de ogen?
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?
• Droge ogen syndroom: Symptomen & behandelingen van oogziekte
• Oogyoga: Beter zien dankzij oogoefeningen