Aldosteron, cortisol en renine balans van invloed op ziekten

De lever tezamen met de bijnieren zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van renine, aldosteron en cortisol. Door de nieren worden deze stoffen onder andere gebruikt om de verhouding tussen water, kalium en natrium in stand te houden. Het ligt ten grondslag aan een normale, hoge of te lage bloeddruk. Daarnaast wordt op deze stoffen getest, indien er bepaalde ziekten of aandoeningen van toepassing zijn. Wat is de invloed van de renine-angiontensine-aldosteron cyclus en welke ziekten veroorzaken abnormale serumwaarden?

Aldosteron, cortisol en renine

• Hoge bloeddruk
• Invloed van albumine
• Stabiele stofbalans
• Kenmerken van ontregeld aldosteron
• Ziektebeelden
• Noodzaak bloedtest

Hoge bloeddruk

Een hoge bloeddruk kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Denk aan overgewicht, stress, veel cholesterol in het bloed of hart- en vaatziekte. Het kan daarnaast ook liggen aan de verhouding tussen aldosteron, renine en cortisol. Deze stoffen zijn van toepassing binnen de zogeheten renine-angiontensine-aldosteron cyclus, waarbij één en ander direct invloed heeft op hoeveel natrium, kalium en water er in het lichaam zit (lit.1). De nieren zijn daartoe de onmisbare zuiveraar als ook regulator om de juiste verhouding tussen deze stoffen te behouden. Veel vocht met zout in het lichaam, betekent dat de bloeddruk hoog wordt gehouden, terwijl een tekort juist onderdruk betekent.

Invloed van albumine

Een aan voorgenoemde stoffen gerelateerde lichaamsstof is albumine. Het zorgt ervoor dat er een stabiele balans bestaat tussen hoeveel vocht in de aderen zit en hoeveel water in overig weefsel aanwezig is. In het bloedplasma zit normaal een relatief hoog gehalte albumine, waardoor vocht wordt aangetrokken, zodat het binnen de bloedbaan blijft. Het is eveneens van belang bij hoe hoog de bloeddruk is. Ervan uitgaande dat deze stof normale waarden heeft, kunnen voorgaande stoffen qua concentratie variëren. Af en toe is het eveneens nodig om het albumine-gehalte naast voorgenoemde stoffen te controleren.

Stabiele stofbalans

Als het lichaam gezond is en normaal functioneert, dan is er een neutrale balans tussen zout en water. Daarbij speelt aldosteron een belangrijke rol. De lever maakt primair angiotensinogeen aan en wordt vervolgens in angitensine omgezet. Daartoe wordt door de nieren renine aangemaakt (lit.4). Angiotensine (lit.2) kent twee varianten, waarbij het aandeel water en natrium het verschil uitmaakt. Door hergebruik van water en natrium uit voorurine of uit lichaamsweefsels, neemt het aandeel in het bloed toe. Dit kan eveneens tot gevolg hebben dat de persoon meer dorst en soms een toenemende zoutbehoefte heeft. Een hoog angiotensine gehalte leidt vervolgens tot de aanmaak van aldosteron (lit.3). Oftewel is er sprake van een hoog renine-gehalte dan neemt ook het aldosterongehalte als ook de bloeddruk toe. Daarbij geldt eveneens dat angiotensine de bloedvaten vernauwt. Daarnaast kan ook cortisol aanvullend door de bijnierschors worden aangemaakt en dat is van invloed op de weerstand en stofwisseling. Door lever-, nier of bijnieraandoeningen kan het ontregeld raken, waardoor aandoeningen worden veroorzaakt. Een ontregelde hoeveelheid water-, kalium- of natriumgehalte in het lichaam kan problemen met spiersterkte als ook zenuwproblemen veroorzaken. Hoe kan het ten grondslag liggen aan bepaalde ziekteverschijnselen?

Kenmerken van ontregeld aldosteron

Doordat aldosteron niet goed zijn werk kan doen, heeft het invloed op de bloeddruk en hoeveel zouten er worden vastgehouden. Vaak is een te zout dieet niet goed, maar onvoldoende is ook ongewenst. Zowel natrium als kalium zijn onmisbaar voor het lichaam. Indien het aldosterongehalte onnodig hoog is, dan wordt meer natrium vastgehouden door binding met angiotensine, terwijl kalium als het ware overbodig is. Oftewel er vindt een uitstroom van kalium plaats, waarbij het via de plas het lichaam verlaat. Dit leidt tot onttrekking van kalium aan spieren, waardoor deze ernstig verzwakken. Ook de zenuwen worden aangetast, waarbij signalen verminderd tot niet kunnen worden verstuurd.

Ziektebeelden

Naast typerende uitval van spieren en/ of zenuwen ligt een zekere combinatie van wel of geen aanmaak van aldosteron, cortisol en/of renine aan de basis van verschillende aandoeningen. Door een bloedtest te doen kunnen de volgende ziekten op basis van deze drie stoffen helder worden herkend. Het gaat om de volgende ziekten of syndromen.

Hyperaldosteronisme

Bij hyperaldosteronisme wordt over het algemeen het syndroom van Conn bedoeld. Kenmerkende symptomen zijn verslapte spieren, kramp, pijn, tintelingen, gevoelloosheid gecombineerd met overmatig veel hoofdpijn. Daarbij is men continu moe en kan men hartritmestoornissen hebben. Men is ook snel gepikeerd met afwisselende stemmingen. Het wordt veroorzaakt door een te hoog aldosterongehalte, waarbij renine ver onder de maat is. Het komt geregeld voor bij een goedaardige vergroeiing van de bijnier. Daarbij wordt aldosteron overmatig aangemaakt, terwijl de lever een normale hoeveelheid renine aanvoert. Bij secundaire hyperaldosteronisme is het reninegehalte wel verhoogd om de aldosteronaanmaak in stand te houden.

Syndroom van Cushing

Als het aldosterongehalte een normaal of een gemiddeld laag gehalte heeft, waarbij renine volop wordt verbruikt om cortisol aan te maken dan kan er sprake zijn van het syndroom van Cushing. Het cortisol wordt dan volop aangewend om energie uit glucose of suikers in het lichaam geconcentreerd op te slaan. Het zorgt ervoor dat men slank is, echter specifiek dikke dijen of een dikke buik heeft. De verhoudingen van het lichaam zijn plaatselijk dus ongewoon. Daarnaast heeft de stof een negatieve werking bij ontstekingen, waardoor het bloedglucosegehalte toeneemt. Daardoor zal het lichaam eveneens een extra hoog insulinegehalte hebben om zo de suikers uit het bloed te verwijderen. Ook dit verergert de lokale opslag van energie in vetten. Wanneer er sprake is van een te laag cortisolgehalte dan is er meestal een probleem met de hypofyse, waardoor onvoldoende hormonen aan het lichaam worden afgegeven. In dat geval gaat het om secundaire bijnierschorsinsufficiëntie, waarbij corticotropine niet wordt afgegeven.

Ziekte van Addison

Het kan voorkomen dat de eigen weerstand de bijnierschorscellen aantasten. Oftewel in dat geval is er sprake van een auto-immuunziekte, waardoor aldosteron en cortisol niet worden aangemaakt. Hierdoor is er een hoog reninegehalte, doordat de lever het continu blijft afgeven. Meest typerende is dat de persoon slecht tegen spanningen kan, waardoor de Addisoncrisis kan ontstaan. Daarbij kan de bloeddruk door stress dermate snel dalen, waardoor een shocktoestand wordt getriggerd. Andere symptomen zijn oranje huidverkleuringen, is er sprake van bloedarmoede en kan de menstruatie uitblijven. Men is aanhoudend moe, valt af en heeft weinig kracht in het lichaam door een natriumtekort. Het kan gepaard gaan met gevoelloosheid, snelle duizeligheid, trillen of brabbelen.

Noodzaak bloedtest

Om te bepalen of bepaalde ziekten of aandoeningen van toepassing zijn, wordt meestal een bloedcontrole gedaan. Het testen van aldosteron, cortisol, renine tezamen met albumine kan vaak binnen een enkele bloedtest worden vastgesteld. Daarmee kan snel de veroorzaker van bloeddrukproblemen worden bepaald en kan het adequaat worden aangepakt. Laat u verder informeren door de behandelend arts hoe voorgaande ziekten, syndromen of aandoeningen het beste kunnen worden behandeld.

Lees verder

• Altijd moe, willen slapen: bijnieruitputting, cortisoltekort