Hyperkaliëmie: hartritmeproblemen door teveel kalium

Diabetici en ouderen hebben een verhoogde kans om geleidelijk aan of acuut een te hoog kaliumgehalte te krijgen. Het zorgt ervoor dat het hartritme wordt aangetast, waarbij de QT-lengte afneemt. Het kan ertoe leiden dat het hart gaat fibrilleren met hartstilstand tot gevolg. Oftewel een ernstig levensbedreigende omstandigheid! Wat houdt hyperkaliëmie in, wat zijn de achterliggende oorzaken en waarom is medische aandacht per direct noodzakelijk?

Hyperkaliëmie

• Wat doet kalium normaal?
• Gevolgen van hoge concentraties
• Oorzaken
• Behandeling van hyperkaliëmie
• Noodsituatie en opname

Wat doet kalium normaal?

Deze stof is van levensbelang voor het functioneren van vele lichaamsprocessen. Het ligt ten grondslag aan de werking van de zenuwen. Kaliumionen werken in de zenuwen samen met natriumionen, zodat een potentiaalverschil kan worden opgebouwd. Een positief geladen combinatie, kan daarbij door celmembraan worden getransporteerd. Zo kunnen organen en spieren met de hersenen communiceren. Normaal wordt kalium ook in weefsels opgeslagen, zodat het snel kan worden aangewend voor noodsituaties. Meestal wordt een teveel aan kalium of natrium via de urine afgevoerd, mits de nieren goed werken.

Gevolgen van hoge concentraties

Deze stof kan bij hoge bloedwaarden ernstige complicaties aan het hart geven. Er wordt verondersteld dat door een concentratie van 6 mmol/l of meer de QT-tijd van de hartslag wordt verkort. Normaal geven natrium- met kaliumionen in de hartspier een elektrisch signaal snel door, waarna de gebruikte ionen vertraagd weer op de oude plek terugkomen. Dit resulteert in een bekende hartkloppingsgrafiek met een hoge piek en daarna een termijn van relatief vlak herstel. Door een toenemend kaliumgehalte verdwijnt een deel van de vertragende barrière in de zenuwgeleider, waardoor de hersteltermijn afneemt en de piek toeneemt. Is het kaliumgehalte meer dan 7 mmol/l dan gaat het ventrikel fibrilleren. Ernstige hartkloppingen en spierzwakte kunnen daarbij leiden tot een hartstilstand. Indien de persoon niet direct wordt geholpen zal men komen te overlijden.

Oorzaken

In de meeste gevallen wordt een toename van kalium veroorzaakt door nierproblemen. Denk aan nierlijden of nierfalen, waardoor zouten maar ook andere afvalstoffen niet meer goed worden afgevoerd. Normaal nemen we veel kalium in via voeding en scheiden we dat ook weer uit via de plas. Vaak is een hoog kaliumgehalte gerelateerd aan hemolyse, oftewel de afbraak van rode bloedlichaampjes (anemie). Overmatige kaliumconcentraties (meer dan 5,5 mmol/l) zijn aan nierproblemen te wijten, waardoor ernstige complicaties ontstaan. Het komt vaak voor bij de oudere persoon en diabetici. De inname van bepaalde medicatie kan eveneens problemen veroorzaken. Daarnaast kunnen ook andere veroorzakers van toepassing zijn, zoals hypoaldosteronisme of bijnierinsufficiëntie (ziekte van Addison). Veelvuldige inname van bepaalde voeding kan de aandoening verslechteren. Denk aan veel vijgen, chocolade, spinazie, wortelen, mango enzovoorts kunnen het kaliumgehalte aanzienlijk laten stijgen.

Behandeling van hyperkaliëmie

Acute problemen hebben altijd ernstige gevolgen. Het vormt een levensbedreigende omstandigheid, waarbij de persoon per ommegaande medisch moet worden behandeld. Het houdt in reanimatie en/ of continu aan de hartbewaking. In de meeste gevallen dient men te stoppen met de inname van medicijnen, zoals NSAID’s of verschillende inhibitoren. Daarnaast wordt lisdiurecticum opgestart, waarmee de nieren worden geactiveerd om minder vloeistof en zouten uit voorurine te recyclen. De opname van natrium-, kalium- en chloride-ionen wordt daarbij tegengewerkt. Het lichaam wordt dus gedwongen om meer mineralen uit te plassen, waardoor het kaliumgehalte kan dalen. Dit dient met een kaliumarm dieet te worden gecombineerd. Hiernaast leidt het ook tot bloeddrukverlaging.

Noodsituatie en opname

Indien er sprake is van een hoog kaliumserumwaarde dan dient de persoon met spoed opgenomen te worden. De hartkloppingen kunnen namelijk een fataal einde hebben. Zeker als het gaat om een oudere persoon of diegene met diabetes dienen met hartklachten direct medische aandacht te krijgen. Heeft u een ongewoon snelle hartslag, vertraagde hartslag en een drukkend of acuut pijnlijk gevoel op de borst dan is medische aandacht noodzakelijk. Neem altijd contact met 112 op zodat uw omstandigheid direct medisch wordt beoordeeld.

Lees verder

• ICD defibrillator: vermijden van hartslagproblemen
• Hoe kan atriumfibrilleren (hartkloppingen) worden behandeld?
• WPW-syndroom: hartritme aanval, extreem snelle hartslag
• Brugada syndroom erfelijk levensgevaarlijk hartritmestoornis
• Angina pectoris: (in)stabiele hartkramp v.s. hartinfarct