Nierlijden: slechte bloedzuivering en minder bloedcelaanmaak

Een vaak bij het ouder worden voorkomende aandoening is nierlijden. De nieren werken verminderd, waardoor het bloed slecht van afvalstoffen wordt gezuiverd. Daarnaast wordt de aanmaak van rode bloedlichaampjes in het beenmerg minder goed gestimuleerd en zal de bloeddruk ongunstig worden. Het kan acuut en chronisch voorkomen. Wat houdt nierlijden in, hoe is het gerelateerd aan shock en waarom wordt op creatinine gecontroleerd?

Nierlijden

• Functie van de nieren
• Mate van voorkomen nierlijden
• Overmatige afvoer van eiwitten
• Acuut of chronisch
• Beschadigde nierfilters
• Verhoogd creatininegehalte

Functie van de nieren

De nieren zijn primair verantwoordelijk voor de zuivering van bloed door afvalstoffen te verwijderen. Enerzijds wordt bloed door een fijnmazige filter geperst, waardoor vocht met stoffen wordt afgescheiden. Bloedeiwitten en -lichaampjes blijven in het bloedplasma zitten en worden direct weer rondgepompt. Het afgescheiden deel wordt voorurine genoemd en zal daarna nog worden gerecycled door de nieren. Daartoe is het ADH hormoon verantwoordelijk. Van de grote hoeveelheid voorurine wordt relatief veel water opnieuw gebruikt, zodat het via albumine weer aan het plasma wordt gekoppeld. Een afvalstof dat door de lever wordt aangemaakt is ureum. Het zorgt in het lichaam voor het onschadelijk maken van ammoniak. Daarmee is het van groot belang dat het wordt teruggewonnen. Dat geldt eveneens voor andere stoffen zoals natrium of kalium, welke noodzakelijk zijn voor een goede werking van zenuwbanen. Indien vocht en belangrijke stoffen zijn teruggewonnen zal het restant aan vocht met afvalstoffen het lichaam als urine verlaten. Naast het filteren van het bloed zijn de nieren ook van belang bij het behoud van een goede bloeddruk als ook de aanmaak van het hormoon erytropoëtine. Het stimuleert de aanmaak van rode bloedlichaampjes in het beenmerg. Voorgaande geeft reeds aan dat bij een verminderde werking van de nieren er uiteenlopende problemen gaan optreden. Denk aan vermoeidheid, kortademigheid of geen kracht hebben.

Mate van voorkomen nierlijden

Er wordt verondersteld dat circa tien procent van alle personen enige mate van overlast van de aandoening heeft. Het komt voornamelijk voor bij ouderen, waarbij zeker de helft van alle zeventigplussers het heeft. In dat geval is er sprake van een chronische aandoening. Dit wil echter niet uitsluiten dat men niet op jonge leeftijd er last van kan hebben. De nieren zijn zeer gevoelige organen en de werking ervan kan door aandoeningen, leeftijd en voeding worden beïnvloed. Denk aan continu te zout eten, waardoor de nieren verkrampen in de onderrugspieren.

Overmatige afvoer van eiwitten

Door een onjuiste werking van de nieren kunnen naast het niet afvoeren van afvalstoffen juist wel eiwitten worden afgevoerd. Denk aan de afvoer van albumine. Het is een voor het bloed zeer belangrijke eiwit, aangezien het water aanzuigt. Heeft het bloed een laag albuminegehalte dan heeft water in het bloed de neiging om uit de bloedvaten te treden. Nierlijden kan er aanleiding voor zijn dat er onvoldoende bloed is, waardoor men potentieel in shock kan geraken. Nierpatiënten worden dan ook wel met albumine-injecties geholpen om uit een shocktoestand te komen.

Acuut of chronisch

Bij de meeste mensen zal de verminderde werking van de nieren de chronische variant zijn. Het houdt in dat het lichaamsfunctioneren geleidelijk aan verslechtert. De opbouw van ammoniak (heeft ernstige toxische eigenschappen) neemt toe, waardoor lichaamsprocessen aanzienlijk worden benadeeld. Ook de aanmaak van rode bloedlichaampjes wordt verhinderd, waardoor de persoon minder zuurstofrijk bloed heeft. Betreft het de acute variant dan gaat het meestal om nierfalen. Dit kan van toepassing zijn bij een bloedinfectie door bijvoorbeeld een tekenbeet (ziekte van Lyme), kattenkrabziekte of geïnfecteerde wond. Let wel bij nierlijden werkt de nier deels niet, maar ook deels wel. Bij nierfalen werkt het overgrote deel van de nier niet meer, waardoor het orgaan geen toegevoegde waarde meer heeft.

Beschadigde nierfilters

De nieren zijn een leven lang werkende en kunnen geleidelijk aan beschadigd raken. Het ouder worden heeft dus zeker een negatieve invloed op de werking van de nieren. Vaak zullen de kleine filtertjes in de nieren verstopt raken of onbruikbaar worden, waardoor de scheiding niet meer wordt uitgevoerd. Oftewel de nierfunctie neemt af, waardoor afvalstoffen minder goed worden verwijderd, nuttige stoffen minder goed worden gerecycled en de aanmaak van bloedcellen minder wordt bevorderd.

Verhoogd creatininegehalte

Om aan te tonen of er sprake is van slecht werkende nieren wordt specifiek het creatinine serumwaarden gemeten. Het is een afvalstof van creatininefosfaat en wordt door de spieren aangemaakt. De aanmaak daarvan is continu en dient via de nieren het lichaam te verlaten. Verhoogde concentraties zijn altijd een teken dat de nieren niet goed werken.

Is er sprake van nierlijden dan is het verstandig om een aangepast dieet te volgen. Soms dient daarnaast dialyse te worden uitgevoerd om afvalstoffen te verwijderen. Laat u door de behandelend arts voorlichten over wat u verder kunt doen om de druk op de nieren te verminderen.

Lees verder

• Pijn in de onderrug (spit) door nierproblemen
• GPA: zware aantasting longen, nieren door auto-immuunziekte
• Plasmaferese: bloedzuivering bij ernstig zieke patiënten
• G6PD deficiëntie: energietekort bloedcel afbraak hemoglobine
• Nierstoornis, mineraaltekorten door syndroom van Gitelman