Syndroom van Cushing: slank zijn maar wel dikke buik, dijen!

Een mooi figuur is niet voor iedereen weggelegd. Zeker als er sprake is van het syndroom van Cushing. De armen en benen zijn mogelijk wel mooi slank, maar de buik met mogelijk het hoofd zien er dik of gezwollen uit. Het kan ook om een deel van een ledemaat gaan. Wat voor invloed heeft cortisol op het lichaam, waarom komt de persoon slechts op specifieke lichaamsplekken aan en hoe kan het suikerziekte veroorzaken?

Syndroom van Cushing

• Wat is cortisol?
• Wat houdt het syndroom van Cushing in?
• Oorzaak van hypercortisolemie
• Verhoogde insuline-aanmaak
• Aanleiding voor suikerziekte
• Geregeld moeten plassen
• Wat zijn de andere symptomen?
• Kan het worden behandeld?

Wat is cortisol?

Boven onze nieren zit het bijnierschors en is verantwoordelijk voor de aanmaak van dit hormoon uit bloedcholesterol. Het ondersteunt ons immuunsysteem door tegen allergische reacties op te treden, zodat ontstekingen minder invloed kunnen hebben. Dat is ook de reden waarom het in zalfjes is verwerkt zodat bijvoorbeeld eczeem of huiduitslag, bultjes of schilfers kan worden behandeld. Daarnaast heeft het invloed op hoe effectief eten wordt verwerkt in het lichaam (metabolisme), hoe energie daarbij wordt opgeslagen en slapen met ontwaken. Meest kenmerkende bij dit laatste punt is het feit dat we bij het ontwaken een energiestoot krijgen, waardoor we snel een hongergevoel hebben. Aanvullend wordt het vrijmaken van energie gestimuleerd indien er een noodsituatie of paniekomstandigheid voordoet.

Wat houdt het syndroom van Cushing in?

We willen allemaal slank zijn, echter als men het syndroom van Cushing heeft dan zal dat zeer lastig tot niet gaan. De ledematen zien er slank uit, maar de buik, billen en soms het hoofd zijn in verhouding extreem dik. De aandoening wordt veroorzaakt door een onbalans van het cortisol-hormoon, waardoor de opslag van energie uit suikers wordt bevorderd. Meest kenmerkende daarbij is dat het een onregelmatige vetopslag stimuleert, waardoor lichaamsverhoudingen niet meer gelijk zijn. Waardoor wordt hypercortisolemie veroorzaakt, wat zijn de kenmerkende problemen en kan het worden behandeld?

Oorzaak van hypercortisolemie

Indien er teveel cortisol wordt aangemaakt dan is er sprake van hypercortisolemie. Het houdt in dat het lichaam continu deze stof aanmaakt of krijgt aangevoerd, waardoor de kenmerkende symptomen voorkomen. Indien er sprake is van de ziekte van Cushing dan is er een afwijking aan de hypofyse (overmatige werking of tumor), waardoor teveel adrenocorticotroop-hormoon wordt aangemaakt. Daarop zal de bijnierschors overmatig reageren. Bij het syndroom kan de overvloedige concentratie worden veroorzaakt door:

• de bijnierschors is ontregeld en maakt zelf teveel van de stof aan;
• medicijninname zoals DES of Softenon (vermoedelijk), waardoor schade aan de bijnieren is veroorzaakt of behandeling met corticosteroïden;
• een bijniervergroeiing, benigne of maligne tumor.

Verhoogde insuline-aanmaak

Insuline is in het lichaam verantwoordelijk voor de afvoer van bloedsuiker, zodat het lichaam wordt gevoed of dat de energie elders wordt opgeslagen. Cortisol heeft daarbij een negatieve invloed, aangezien bij de remming van ontstekingen het een toename van het bloedglucosegehalte inhoudt. Voor de afvoer daarvan moet meer insuline worden aangemaakt. Oftewel een ongunstige omstandigheid ontstaat, waarbij op bepaalde plekken in het lichaam energie en vetten worden opslagen. Daardoor wordt men plaatselijk dik. Daardoor kan men zeer lokaal in volume toenemen, denk aan de buik, billen maar ook nek en gezicht.

Aanleiding voor suikerziekte

Probleem bij voorgaande conditie is dat het suikerziekte oftewel diabetes kan triggeren. Het lichaam moet enerzijds de hoge concentraties glucose in het bloed bijbenen door insuline aan te maken en anderzijds kan daardoor de insuline-aanmaak ook ontregeld raken. Oftewel er kan onvoldoende suiker uit het bloed worden afgevoerd, waardoor de persoon niet genoeg energie krijgt.

Geregeld moeten plassen

Naast voorgaande problemen heeft het ook invloed op hoe vaak en hoeveel men moet plassen. De stof heeft dezelfde invloed op het hormoon ADH (anti-diuretisch hormoon) als bij alcohol-inname. Het schakelt het hormoon geheel of deels uit, waardoor de nieren de vloeistofrecycle-capaciteit tijdelijk of langdurig verliest. Het houdt in dat de persoon slecht vocht vasthoudt en dat moet worden afgevoerd. Uiteraard betekent dit dat men extra veel vocht moet innemen om alsnog voldoende vloeistof in het lichaam te kunnen vasthouden.

Wat zijn de andere symptomen?

Naast deze typische kenmerken van het syndroom komen eveneens de volgende symptomen voor:

• het gewicht neemt toe, specifiek om de buik, terwijl de rest van het lichaam slank kan zijn. Ook het gezicht kan dik zijn;
• het hebben van een bochelrug;
• door plaatselijke vergroeiingen komt de huid strak te staan (dunne huid) en moet snel aanpassen resulterend in groeistriemen (striae), waarbij men snel blauwe plekken kan hebben;
• door toename van aromatase (invloed van dikker worden) neemt het aandeel testosteron af, waardoor spiermassa afneemt en het libido (seksuele behoefte) negatief wordt beïnvloed. Het resulteert in minder kracht en meer vermoeidheid. Bij de vrouw kan het de menstruatie ontregelen of compleet stilleggen.

Kan het worden behandeld?

Vaak gaat het om een tumor aan de bijnierschors en kan goed- of kwaadaardig zijn. Het houdt in dat het preventief moet worden verwijderd, zodat de ernst exact kan worden bepaald. Betreft het de benigne variant dan is de persoon strik genomen genezen en zal het overgewicht geleidelijk aan minder worden. Er dient levenslang hydrocortison ingenomen te worden. Is het de kwaadaardige variant dan betreft het een langdurig nabehandelingstraject afhankelijk van de ernst van de verspreiding. Let wel dat sommige mensen nog jarenlang nadelige gevolgen van de aandoening blijven ondervinden. Dit syndroom verschilt met een lipoom aangezien daarbij de vetopslag is geconcentreerd in een vetbult.

Lees verder

• Afslanktips: tips om af te slanken voor snel gewichtsverlies
• Syndroom van Kallman: uitblijvende puberteit, vruchtbaarheid
• Syndroom van Sheehan: menstruatiestop en geen borstvoeding