Dik zijn met medische oorzaak: het Syndroom van Cushing

Dik zijn is vaak vervelend en afvallen de oplossing. Maar wat als je niet kunt afvallen doordat dik zijn helemaal niet je eigen schuld is, maar het gevolg van een medische conditie? In dit artikel lees je meer over een syndroom dat dik maakt buiten de eigen schuld om: het Syndroom van Cushing. Sommige mensen zullen het misschien herkennen van een aflevering van Dr. House.

Syndroom van Cushing

• Syndroom van Cushing: inleiding
• De symptomen
• De oorzaken
• De behandeling

Syndroom van Cushing: inleiding

Het Syndroom van Cushing is de naam voor de combinatie van een aantal verschillende klinische verschijnselen, maar welke allen worden veroorzaakt door een te hoog cortisolgehalte in het bloed. Deze opvallende verhoging is vrijwel altijd het gevolg van een overmatige productie van deze stof in de bijnieren (hypercortisolemie). Dit cortisol is een type hormoon, dat het glucosegehalte in het bloed doet stijgen. We noemen dit hyperglykemie. Het lichaam reageert hier direct op en gaat over tot de productie van insuline. Als het lichaam lang overmatig insuline en cortisol produceert dan gaat zich vet ophopen en wordt men dik. Naast de vetophoping zorgt het hoge insulinegehalte ook vrijwel altijd voor suikerziekte (diabetes mellitus). Doordat de hoeveelheid cortisol zo hoog is worden eiwitten in de spieren, huid en het haar afgebroken. De cortisol zorgt er ook voor dat het hormoon ADH minder goed zijn werk kan doen, waardoor men veel moet plassen. Dit noemen we polyurie.

De symptomen

Mensen met het syndroom van Cushing zullen vaak last hebben van het grootste gedeelte van onderstaande symptomen:
Een abnormale vetverdeling: veel vet op de buik en nek, met vaak dunnere armen en benen door de spierafbraak (centrale adipositas).

• Veel dikker worden (met soms slechts geringe gewichtstoename)
• Een moonface (maanvormig gezicht, relatief rond gelaat)
• Een bochel van vet hoog tegen de nek op de rug (ook wel bisonnek genoemd)
• Dunner wordende huid met toename van kans op blauwe plekken
• Striae op buik en billen (zwangerschapsstrepen) vanwege de combinatie van vettoename en dunner wordende huid
• Snelle vermoeiheid bij geringe inspanning
• Afname spierkracht
• Dunner wordend haar
• Vaker dan normaal moeten urineren
• Onvruchtbaarheid en afname van interesse in seks

De oorzaken

Er zijn twee hoofdoorzaken van het Syndroom van Cushing. Ten eerste is dit de overmatige productie van cortisol in de bijnieren, welke op verschillende manieren kan ontstaan. De tweede oorzaak is een te hoge productie van het hormoon ACTH in de hypofyse in de hersenen. Maar hiernaast zijn er ook nog andere minder voorkomende oorzaken zoals een eerdere medische behandeling met gebruik van corticosteroïden, een zeer zware depressie, een te hoge productie van het hormoon CRH door de hypothalamus of een tumor die het hormoon ACTH produceert, wat wel eens het geval kan zijn bij bijvoorbeeld longcarcinoom.

De behandeling

De behandeling is geheel afhankelijk van de oorzaak. De laatste tijd komt het steeds meer voor dat mensen last krijgen van het Syndroom van Cushing door een iatropische oorzaak, oftewel door een medische behandeling voor een andere aandoening. In dit geval gaat het dan om de toediening van steroïden. Als dit het geval is dan zal deze behandeling moeten worden afgebouwd. Abrupt stoppen met de behandeling kan gevaarlijk zijn. Het kan bijvoorbeeld leiden tot de Ziekte van Addison.

Als de symptomen veroorzaakt worden door een tumor dan zal uiteraard de tumor chirurgisch moeten worden verwijderd. Ook als dat niet de oorzaak is zal soms een chirurgische ingreep worden gedaan, bijvoorbeeld om een of beide bijnieren te verwijderen. Vaak krijgt met dan echter na de operatie nog wel steroïden toegediend, in veel gevallen prednisol, opnieuw om er voor te zorgen dat de inname hiervan die een abrupt einde krijgt. Bij volledige verwijdering van de bijnieren zal men een leven lang medicijnen moeten gebruiken om de functie van het orgaan over te nemen. Als dit onvoldoende gebeurd kan men het Syndroom van Nelson krijgen.

Voor mensen die geen operatie kunnen of willen ondergaan zijn een aantal soorten medicijnen ontwikkeld zoals ketoconazole en metyrapone. De werking hiervan is echter beperkt.