Schistosomiasis: symptomen, behandeling, diagnose, gebieden

Schistosomiasis symptomen zijn niet zo specifiek. De symptomen van schistosomiasis hangen sterk af van de ernst van de besmetting. Schistosomiasis, ook bekend als bilharzia, is een parasitaire infectie die veroorzaakt wordt door in het bloed levende trematoden of zuigwormen. Schistosomiasis kun je oplopen in zoet water. Door minuscule wormpjes (cercariae) kun je geïnfecteerd worden met Bilharzia. Deze boren zich door de huid als je zwemt of pootje baadt in meren of rivieren, vooral als deze binnen een straal van 200 meter van menselijke bewoning bevinden. De wormpjes vermenigvuldigen zich en nestelen zich vaak in de blaas of in de darmen.

• Wat is schistosomiasis?
• Hoe krijg je schistosomiasis?
• Wat zijn de symptomen van schistosomiasis?
• Symptomen op korte en langere termijn
• Katayama syndroom
• Ernstig beloop
• Hoe wordt de diagnose gesteld?
• Wat is de behandeling voor schistosomiasis?
• Kun je besmetting voorkomen?
• In welke gebieden van de wereld kan er schistosomiasis optreden?

Wat is schistosomiasis?

Schistosomiasis, ook bekend als bilharzia, is een ziekte die wordt veroorzaakt door parasitaire wormen in zoet water. Bij de mens komen vijf soorten Schistosoma-wormen voor. Meer dan 200 miljoen mensen wereldwijd zijn besmet. Vooral in Afrika komt veel schistosomiasis voor. Reizigers kunnen ook besmet raken. Bijna altijd treedt bij hen een lichte infectie op.

Hoe krijg je schistosomiasis?

Besmetting treedt op wanneer de huid in contact komt met besmet zoet water, waarin zich geïnfecteerde waterslakken bevinden die de tussengastheren vormen voor de parasieten. Het water raakt besmet door de eieren wanneer besmette mensen plassen of poepen in het water. Deze eieren zijn gelegd door vrouwelijke wormen en zij gaan door de wand van de darmen of blaas heen en worden met de ontlasting of urine uitgescheiden. Eenmaal in zoet (oppervlakte-) water, komt er een larfje uit het eitje dat binnendringt in bepaalde slakken die daar leven. Vervolgens ontwikkelt en vermenigvuldigt het larfje zich in deze slak en na verloop van tijd komen nieuwe larfjes vrij die rondzwemmen in het water en die zich door de intacte huid van een mens kunnen boren. De wormpjes in Afrika doen er ongeveer tien minuten over om door je huid heen te dringen en die in Azië zijn stukken sneller met ongeveer vijf minuten. De larfjes worden door de bloedstroom meegenomen en via de longen komen ze in de lever terecht waar zij volwassen worden en zich nestelen in de kleine vaatjes van de darm òf de blaas.

Wat zijn de symptomen van schistosomiasis?

De eitjes die het vrouwtje legt, kunnen in de darm- of blaaswand blijven steken en aldaar irritatie en schade veroorzaken. Eitjes kunnen ook meegevoerd worden met de bloedstroom naar de lever of andere delen van het lichaam, waar problemen en afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van weefselreacties op wormeieren in deze organen.

Symptomen op korte en langere termijn

Binnen enkele dagen nadat je besmet bent geraakt, kun je wat jeuk of huiduitslag rond de plek waar een wormpje is binnengekomen ontwikkelen. Binnen 1-2 maanden na infectie kun je last krijgen van de volgende symptomen:

• koorts;
• gewichtsverlies;
• buikpijn;
  Buikpijn / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.com
• bloed in de urine;
• algehele malaise;
• hoofdpijn;
• gewrichtspijn en spierpijn;
• diarree;
• misselijkheid;
• hoesten;
• gezwollen lymfeklieren.

Katayama syndroom

Deze verschijnselen van bilharzia worden ook wel het Katayama syndroom genoemd. De meeste mensen hebben geen symptomen in deze vroege fase van de infectie. Als er volwassen wormen aanwezig zijn, kunnen de eitjes naar de darm, lever of blaas afreizen en aldaar problemen veroorzaken. Kinderen die herhaaldelijk besmet worden kunnen last krijgen van bloedarmoede en ondervoeding, en zij kunnen leerproblemen ontwikkelen. Na jaren van infectie, kan de parasiet ook de lever, darmen, longen en blaas beschadigen. In zeldzame gevallen worden de eieren aangetroffen in de hersenen of het ruggenmerg, hetgeen epileptische aanvallen, verlamming, of ontsteking van het ruggenmerg kan veroorzaken. Symptomen van schistosomiasis worden veroorzaakt door de reactie van het lichaam op de eieren, niet door de wormen zelf.

Ernstig beloop

Een grotere kans op een ernstig beloop bestaat bij een toename van de infectiedosis en frequente reïnfecties. Bij reizigers treedt veelal een lichte infectie op met relatief weinig wormen en dus ook weinig eieren. Reizigers hebben vaak minder lang blootgestaan aan infectie. Hierdoor treden bij reizigers geen ernstige problemen en klachten op. Het is vooral de lokale bevolking die regelmatig aan het besmette water wordt blootgesteld, bij wie men ernstige afwijkingen van de darmen, lever of blaas en nieren aantreft.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Het opsporen van een infectie met deze lastpak is gericht op het aantonen van eieren in urine of ontlasting. Eventueel kan serologisch onderzoek plaatsvinden, waarbij wordt gekeken naar het voorkomen van antigenen (ziekteverwekkers) en antistoffen in je bloed.

Wat is de behandeling voor schistosomiasis?

Veilige en effectieve geneesmiddelen zijn beschikbaar voor de behandeling van schistosomiasis. Schistosomiasis kan met het geneesmiddel praziquantel (Biltricide®) effectief worden bestreden: éénmalig 40 mg per kilogram lichaamsgewicht.

Kun je besmetting voorkomen?

Er is geen vaccin tegen schistosomiasis. Je doet er verstandig aan om niet in contact te komen met oppervlaktewater (meren en rivieren) in gebieden waar schistosomiasis voorkomt. Nadat je kortdurend hebt gezwommen in besmet water kan direct goed afdrogen mogelijk enige zin hebben. Zwemmen in de oceaan en in gechloreerde zwembaden is veilig. Het gebruik van het middel praziquantel direct nadat je hebt gezwommen heeft geen zin, omdat het onvoldoende werkt op de larfjes.

In welke gebieden van de wereld kan er schistosomiasis optreden?

Schistosomiasis komt in tropische en subtropische gebieden van Zuid-Amerika (Brazilië, Suriname, Venezuela), delen van de Cariben, Afrika en sommige landen van het Midden-Oosten, Zuid-China, de Filipijnen en Zuidoost-Azië voor.

Lees verder

• Schistosomiasis: infectie parasitaire wormen Schistosoma
• Japanse encefalitis: symptomen, inenting en behandeling
• Dengue (knokkelkoorts): symptomen, oorzaak en behandeling
• Knokkelkoorts (dengue): symptomen, oorzaak en behandeling
• Chikungunya(-koorts): symptomen, oorzaak en behandeling