Schistosomiasis, diagnostiek en behandeling

Schistosomiasis werd vroeger ook wel bilharzia genoemd. Het is een infectie met zuigwormen die parasitair in de bloedvaten leeft. Je kunt het oplopen door te zwemmen in zoet water of te drinken van besmet water in endemisch gebied (een gebied waar de zuigworm voorkomt). Deze gebieden liggen voornamelijk in Afrika, Zuid-Amerika, Japan en nog enkele andere gebieden. De zuigworm infecteert eerst een zoetwaterslak, daarna de mens. Wie besmet is krijgt al na enkele weken symptomen. In ernstige gevallen ontstaat er schade aan de organen.

Wat is schistosomiasis?

Schistosomiasis is een infectie met zuigwormen van het geslacht schistosoma. Het is een ziekte die vooral in de tropen wordt opgelopen. Malaria is in de tropen de meest voorkomende ziekte. Daarna volgt schistosomiasis. Deze infectie werd vroeger bilharzia genoemd. Dit is tegenwoordig een verouderde benaming.

Zuigwormen

De veroorzaker voor deze infectie zijn zuigwormen die parasitair in de bloedbaan leven. Deze zuigwormen leven in tropische gebieden: Afrika, Zuidoost-Azie, Midden-Oosten, Zuid-Amerika, Japan, verre Oosten, Caraïben. In totaal zijn er vijf van deze zuigwormen (platwormen) die schistosomiasis veroorzaken:

• Schistosoma heamatobium
• Schistosoma intercalatum
• Schistosoma japonicum
• Schistosoma mansoni
• Schistosoma mekongi

De zuigworm heeft een levenscyclus die via een tussengastheer verloopt. Wormeneitjes komen in zoet water uit. Daar zoeken de larven een tussengastheer, dit is veelal een zoetwaterslak. In de lever van de slak ontwikkelt de larve zich tot een groot aantal cercaria. Dit komt doordat de larve een zak vormt waarin hij zich ongeslachtelijk vermeerdert. De cercaria verlaten na enige tijd de zoetwaterslak. Daarna zoeken ze hun nieuwe gastheer op, de mens. Wanneer de mens in het water zwemt, doorboren ze de huid van de mens en dringen zo het lichaam binnen. Ze bereiken via de lymfe-en bloedvaten binnen enkele dagen de longen en de lever. In de menselijke lever groeien de larven uit tot wormen. De mannetjes en vrouwtjes paren rondom de bloedvaten van de darmen of de blaas. De eieren passeren de aderwand en verlaten het lichaam via de urine of de ontlasting. Eenmaal in het water terecht gekomen zullen de eieren snel uitkomen en begint de gehele cyclus opnieuw. De wormen kunnen tot dertig jaar oud worden.

Zwemmen in zoet water vormt een risico

In eerder genoemde gebieden is de kans op besmetting aanwezig. Wie daar in zoet water zwemt of rondloopt heeft de kans om besmet te raken met de minuscule larfjes. Deze zijn niet zichtbaar in het water en het doorboren van de huid is niet voelbaar.

Symptomen

Wie besmet is met deze worm heeft de ziekte schistosomiasis. Waar de larfjes de huid zijn binnengedrongen kan soms een huiduitslag ontstaan. Deze jeukt en verdwijnt na enkele dagen weer. Een tot twee maanden na besmetting kan er koorts optreden. Vaak treden er algemene ziekteverschijnselen op zoals hoesten, koude rillingen en spierpijn. Daarna volgen er klachten die vrij acuut optreden en na enkele weken weer vrij acuut verdwijnen: gebrek aan eetlust, vermagering, misselijkheid, diarree, buikpijn, hoofdpijn, gewrichtspijn, vermoeidheid, kortademigheid en een algeheel ziek voelen.

Na enkele maanden kunnen er andere klachten optreden zoals slijm op de ontlasting, buikpijn en diarree, meer witte bloedcellen in het bloed als afweer tegen de wormen, soms bloedingen, zware diarree met bloed in de ontlasting.

Maanden tot jaren later kan er sprake zijn van ernstige schade rondom aan een orgaan. Dit komt doordat een deel van de eieren in de wand van de blaas of de darm wordt ingekapseld door bindweefsel. Na meerdere infecties kan het aantal eieren zo groot zijn dat er schade aan het orgaan wordt aangericht. Er kan poliepvorming ontstaan. Ook verkalking van de blaaswand of slokdarmspataderen komen voor. Er kan schade worden aangericht aan de lever, de geslachtsorganen, de nieren, de hersenen of het ruggenmerg. Schistosomiasis is niet dodelijk maar kan de kwaliteit van het even zeer ernstig aantasten.

Behandeling

Bij een vermoeden van besmetting moet dit gemeld worden aan een arts. Voorkomen is beter dan genezen: begeef je liever niet in water waar de worm vrij veel voorkomt. Drink ook geen besmet water. De arts kan de urine of de ontlasting onderzoeken op aanwezigheid van wormeneitjes. Het toedienen van middelen die de parasiet doden is de meest toegepaste behandeling. Bij een niet gevestigde infectie zullen er antilichamen in het bloed worden gevonden. De eieren zijn dan nog niet aanwezig in de urine of ontlasting.

Mensen die in gebieden wonen waar de worm algemeen voorkomt lopen soms meerdere infecties op. Een geïmporteerde infectie zal over het algemeen niet voor nieuwe besmettingen zorgen. De worm is niet in staat om zich binnen ons klimaat (Europa) voort te planten. Er zijn geen risicogroepen: dit houdt in dat iedereen een even grote kans maakt om besmetting. Zwangere vrouwen, ouderen en kinderen lopen net zoveel risico als ieder ander persoon. Ruim 200 miljoen mensen zijn geïnfecteerd met de worm, waarvan er ruim 20 miljoen ernstig ziek zijn. Het grootste gedeelte van de besmette mensen woont in een Afrikaans land.