Katayama syndroom, symptomen en behandeling

Het katayama syndroom is geen ziekte maar een ziektebeeld. Dit betekent dat het voor kan komen bij de infectie schistosomiasis. Dit is een ziekte die veroorzaakt wordt door platwormen. Deze wormen, schistosoma genoemd, komen voor in water in onder andere delen van Amerika en Afrika. Hier ontwikkelen de eitjes zich tot larfjes, die eerst een tussengastheer opzoeken, de waterslak. Vervolgens dringen ze de huid van de mens binnen. Daar komen ze in de longen of lever terecht. Vanaf dat moment kunnen er klachten optreden. Het syndroom van katayama is een overgevoeligheidsreactie op de aanwezigheid van de worm.

Wat is het katayama syndroom?

Het katayama syndroom is geen ziekte zelf maar een ziektebeeld. Een ziekte is een afwijking die schade aan het lichaam teweegbrengt. We onderscheiden heel veel ziekten. Een ziekte gaat gepaard met kenmerken, symptomen of een ziektebeeld. Een ziektebeeld is een verzameling van kenmerken of symptomen die staan voor een bepaalde ziekte.

Schistosomiasis

Het katayama syndroom is dus een ziektebeeld. De ziekte die het katayama syndroom veroorzaakt heet schistosomiasis. Deze ziekte betreft een infectie met een worm. Schistosomiasis is vernoemd naar het slakkengeslacht schistosoma. Hoewel het lijkt alsof het hier om een slak gaat, hebben we het over een platworm. Deze platwormen zijn parasitair: dit wil zeggen dat ze van een gastheer afhankelijk zijn.

Schistosomiasis wordt voornamelijk veroorzaakt door schistosoma japonicum. Maar ook S. mansoni, S. intercalatum en andere wormen van dit geslacht kunnen de infectie veroorzaken.

Hoe vindt besmetting plaats?

Schistosomiasis komt voornamelijk voor in Afrika en in het Midden-Oosten. Ook in Zuid-Amerika wordt het gezien. Mensen die naar deze gebieden reizen kunnen besmet worden, maar hebben vaak mildere verschijnselen dan de mensen die daar wonen. Dit komt omdat de inwoners aldaar er vaker mee in aanraking komen. De worm komt het lichaam binnen via besmet water. De eieren van de worm komen in het water uit. Als tussengastheer zoeken de larven een zoetwaterslak. In de lever van de slak vormen zich cercariae (soort larven) die de slak verlaten. Wanneer de mens in besmet water zwemt, dringen de cercariae via de huid het lichaam binnen.

Via de bloedbaan komen deze larven vaak in de lever of de longen terecht. Daar ontwikkelen ze zich tot volwassenen mannelijke en vrouwelijke zuigwormen. Vervolgens gaan deze paarsgewijs naar de darmen of de blaas waar ze in de kleine aderen leven. Daar kunnen ze wel dertig jaar lang leven. Ze ontwikkelen eieren die via de ontlasting of de urine in het water terecht komen. Een deel van de eieren wordt door bindweefsel ingekapseld en blijft dus in het lichaam achter. Er kan daardoor ernstige schade aan de blaas of darmen ontstaan.

Acute schistosomiasis

Het katayama syndroom wordt ook wel acute schistosomiasis genoemd. Het is een ziektebeeld dat optreedt na infectie met de worm. Vaak gaan hier enkele weken overheen voordat het katayama syndroom optreedt. Het gaat hier om een overgevoeligheidsreactie. Soms treden er overgevoeligheidsreacties aan de huid op, enkele dagen na besmetting. Het gaat hier dan niet om het katayama syndroom. Dit treedt pas op wanneer de larfjes zich via de bloedbaan verspreidt hebben.

Symptomen

Enkele weken na besmetting ontstaat er diarree (waterige ontlasting), hoesten, benauwdheid, oedeem en soms hoge koorts. Verder kunnen er galbulten ontstaan. Dit is een reactie van de huid waarbij er jeukende rode bultjes of verhevenheden ontstaan. Galbulten noemen we ook wel netelroos. De symptomen duren enkele weken en verdwijnen dan weer. Overigens krijgt niet iedereen te make met het katayama syndroom. De aanwezigheid hiervan kan wel een besmetting eerder aan het licht brengen.

Behandeling

Voorkomen is beter dan genezen. Daarom wordt aanbevolen om niet in besmet water te gaan zwemmen. Men moet ervan uitgaan dat al het water in risicogebieden besmet is, zelfs wanneer er onder de lokale bevolking geen schistosomiasis heerst. Er wordt beweerd dat goed afdrogen na het zwemmen kan helpen. Hierbij is het de bedoeling dat de larfjes van de huid afgeveegd worden. Een ruwe handdoek kan hierbij helpen. Wellicht kan besmetting hiermee verminderd worden, maar voorkomen kan alleen door niet met besmet water in contact te komen.

Eenmaal besmet zal een behandeling nodig zijn tegen de volwassen wormen. Besmetting kan aangetoond worden door onderzoek van de ontlasting of de urine. Ook kunnen er antistoffen tegen de worm in het bloed worden aangetroffen. Hierin zijn de eieren van de worm te vinden. Middelen tegen de larfjes zijn er niet. De wormen zijn gevoelig voor het middel praziquantel. Dit middel wordt eenmalig toegediend en doodt de worm in zijn volwassen stadium. Vaak wordt praziquantel na het avondeten ingenomen. De arts kan ook anders voorschrijven.

Wanneer het katayama syndroom aanwezig is zal er ook behandeld worden met corticosteroïden. Dit is een bijnierschorshormoon dat de overgevoeligheidsreactie tegen gaat. Soms is een hogere dosering nodig wanneer blijkt dat de symptomen aanwezig blijven. Ook bij het katayama syndroom wordt, naast corticosteroïden, ook behandeld met praziquantel. Dit middel kan soms klachten van de maag of de darmen veroorzaken. Sommige gebruikers klagen over hoofdpijn. Over het algemeen geeft praziquantel weinig bijwerkingen.