Bloed in urine: macroscopische of microscopische hematurie

Hematurie is de medische term voor bloed in de urine, zichtbaar of onzichtbaar. Je kan behoorlijk schrikken bij het zien van bloed in je urine. Hoewel hematurie in veel gevallen wordt veroorzaakt door een relatief onschuldige aandoening, kan het ook wijzen op ook een ernstige aandoening. Macroscopische hematurie is bloed dat je kunt zien in de urine en microscopische hematurie is bloed dat alleen wordt gezien als de urine microscopisch wordt onderzocht. Hoe dan ook, het is belangrijk om de reden van hematurie te achterhalen. De behandeling van hematurie hangt af van de onderliggende oorzaak. Uit onderzoek blijkt overigens dat asymptomatische hematurie vaak voorkomt, maar slechts zelden een symptoom is van een ernstiger afwijking.¹ Daarom zal de (huis)arts terughoudend zijn in het verwijzen van patiënten met asymptomatische hematurie voor verdere diagnostiek.

• Hematurie
• Microscopische hematurie
• Macroscopische hematurie
• Hematurie symptomen
• Oorzaak van hematurie
• Urineweginfecties
• Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
• Blaassteen of niersteen
• Vergrote prostaat
• Nierfilterontsteking
• Kanker
• Erfelijke aandoeningen
• Nierletsel
• Medicijnen
• Intensief sporten
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van hematurie
• Preventie

Hematurie

Hematurie is meestal geen reden om alarm te slaan. Aangezien hematurie een symptoom kan zijn van een ernstige onderliggende aandoening, moet je het echter niet negeren. Alle gevallen van hematurie moeten worden beoordeeld door een arts, die middels onderzoek een onderliggende oorzaak kan bevestigen of uitsluiten. De behandeling van hematurie is gericht op de onderliggende oorzaak als deze kan worden gevonden. Veelal is behandeling niet nodig. Bloed in de urine kan afkomstig zijn van de nieren, waar urine gemaakt wordt, of uit andere structuren in de urinewegen, zoals de urineleider of ureter, de blaas, of de plasbuis of urethra.

Microscopische hematurie

Bij microscopische hematurie hoeveelheid bloed in de urine zo klein dat het alleen maar kan worden gezien onder de microscoop. Een klein aantal rode bloedcellen in de urine is een normaal verschijnsel. Het blijkt dat bij 40% van de gezonde mensen soms microscopische hematurie wordt waargenomen.

Macroscopische hematurie

Bij macroscopische hematurie is het bloed met het blote oog zichtbaar in de urine; de urine is roze, rood of donkerbruin en soms zitten er bloedklontertjes in de urine. De hoeveelheid bloed in de urine is geen indicatie met betrekking tot de ernst van het onderliggende probleem.

Hematurie symptomen

Bij zichtbare hematurie is de urine roze of rood gekleurd, door de aanwezigheid van rode bloedcellen. Er is weinig bloed nodig om rode urine te krijgen, en de bloeding is meestal niet pijnlijk. Als er ook bloedstolsels in de urine aanwezig zijn, kan dat pijnlijk zijn. Hematurie komt vaak voor zonder andere tekenen of symptomen. Het is mogelijk om bloed in je urine te hebben die alleen zichtbaar is onder een microscoop (microscopische hematurie).

Oorzaak van hematurie

Meerdere mogelijke aandoeningen kunnen hematurie veroorzaken, waaronder de volgende.

Urineweginfecties

Een urineweginfecties ontstaat als er te veel bacteriën in de plasbuis en de blaas terechtkomen en zich daar vermenigvuldigen. Symptomen kunnen bestaan uit een aanhoudende drang om te urineren, pijn en brandend gevoel bij het urineren, en extreem sterk ruikende urine. Soms is microscopische hematurie het enige teken van een urineweginfectie, vooral bij ouderen.

Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)

Een nierbekkenontsteking kan optreden als bacteriën in de nieren terechtkomen. De bacteriën komen via de plasbuis de blaas binnen, van waaruit ze opstijgen en via een of beide urineleiders in het nierbekken terechtkomen. Het komt slechts zelden voor dat de bacteriën via het bloed in het nierbekken komen. De symptomen lijken vaak op die van een blaasontsteking, hoewel een nierbekkenontsteking vaker gepaard gaat met klachten zoals koorts en flankpijn.

Blaassteen of niersteen

De mineralen in geconcentreerde urine klonteren soms samen en vormen kristallen in de nieren of blaas. Na verloop van tijd kunnen de kristallen kleine, harde stenen worden: blaasstenen en nierstenen. De stenen zijn over het algemeen pijnloos, en je weet waarschijnlijk niet dat je ze hebt, tenzij ze een verstopping veroorzaken of gaan reizen. Nierstenen kunnen vooral pijn veroorzaken. Blaas- of nierstenen kunnen zowel macroscopische als microscopische hematurie veroorzaken.

Vergrote prostaat

De prostaatklier ligt net onder de blaas en rondom het bovenste gedeelte van de urethra. Met het ouder worden begint deze vaak te groeien. Dit fenomeen noemt men een goedaardige prostaatvergroting. Wanneer de prostaat vergroot, comprimeert het de urethra, waardoor de urinestroom gedeeltelijk wordt geblokkeerd. Tekenen en symptomen van een vergrote prostaat (goedaardige prostaathyperplasie of BPH) bestaan uit plasproblemen, zoals een zwakke urinestraal, problemen bij het beginnen met plassen en nadruppelen van urine. Zichtbare of niet-zichtbare bloed in de urine is ook een symptoom. Een prostaatontsteking (prostatitis) kan dezelfde symptomen veroorzaken.

Nierfilterontsteking

Microscopische hematurie is een algemeen symptoom van glomerulonefritis of nierfilterontsteking. Glomerulonefritis kan deel uitmaken van een systemische aandoening, zoals diabetes, of er kan iets mis zijn met de nier zelf waarbij de nierfilters een erfelijke afwijking kunnen hebben. Het kan worden veroorzaakt door virale of bacteriële infectie, vasculitis en immuunproblemen zoals IgA nefropathie, die de kleine capillairen beïnvloeden die bloed in de nieren (glomeruli) filteren.

Kanker

Macroscopische hematurie kan een teken zijn van vergevorderde nierkanker, blaaskanker of prostaatkanker. Het kan zijn dat je in de vroege stadia geen tekenen of symptomen hebt, zodat je het pas in een later stadium ontdekt doordat je last hebt van terugkerend bloed in je urine.

Erfelijke aandoeningen

Sikkelcelziekte of sikkelcelanemie is een vorm van erfelijke bloedarmoede en kan de oorzaak zijn van bloed in de urine, zowel zichtbare als microscopische hematurie. Zo kan bloed in de urine ook optreden bij het syndroom van Alport, een erfelijke nierziekte waarbij de kleine bloedvaatjes in de nierfilter steeds verder beschadigd raken en in functie achteruitgaan.

Nierletsel

Letsel aan je nieren als gevolg van een ongeval, mishandeling of een teamsport waarbij je fysiek contact hebt met tegenstanders en/of medespelers, kan bloed in de urine veroorzaken dat zichtbaar is.

Medicijnen

Het geneesmiddel cyclofosfamide (dat de celdeling remt) en penicilline een (antibioticum) kan hematurie veroorzaken. Macroscopische hematurie komt soms voor als je een anticoagulantia (bloedverdunners) gebruikt, waarbij je tevens last hebt van een aandoening die ervoor zorgt dat je blaas bloedt.

Intensief sporten

Intensief sporten kan soms tot bloed in de urine leiden. Mogelijk houdt dit verband met trauma aan de blaas, uitdroging of de afbraak van rode bloedcellen door intensief sporten. Het fenomeen wordt vooral gezien bij hardlopers, hoewel bijna elke atleet hematurie kan ontwikkelen na een intense training.

Risicofactoren

Bijna iedereen, kinderen en volwassenen, mannen en vrouwen, kan last krijgen van rode bloedcellen in de urine. Risicofactoren zijn:

Leeftijd
Veel mannen van 50 jaar en ouder hebben af ​​en toe hematurie als gevolg van een vergrote prostaat.

Geslacht
Meer dan de helft van alle vrouwen zal ten minste één keer in hun leven een urineweginfectie hebben, wat gepaard kan gaan met bloed in de urine. Jonge mannen hebben meer kans om nierstenen of het syndroom van Alport te krijgen.

Duursport
Duursport is een verzamelbegrip voor langdurig achtereen sporten. Vooral langeafstandlopers, zwemmers en roeiers zijn gevoelig voor bloed in de urine. Dit fenomeen staat ook wel bekend als hardlopershematurie.

Een recente infectie
Nierontsteking na een virale of bacteriële infectie is één van de belangrijkste oorzaken van zichtbaar bloed in de urine bij kinderen.

Familiegeschiedenis
Je kan meer vatbaar zijn voor bloed in de urine als je een familiegeschiedenis hebt met nierziekten of nierstenen.

Bepaalde medicijnen
Sommige medicijnen verhogen het risico op bloed in de urine, zoals cyclofosfamide en penicilline.

Onderzoek en diagnose

Je huisarts zal beginnen met het stellen van vragen en het doornemen van je medische voorgeschiedenis. Daarna zal hij lichamelijk onderzoek verrichten en urineonderzoek laten doen. Bloedonderzoek kan ook worden gedaan om bijvoorbeeld een ontsteking aan te tonen of een nierziekte op te sporen.

Aanvullend onderzoek
Naast urine- en bloedonderzoek, kan beeldvormend onderzoek nodig zijn. Dit kan bestaan uit:

• CT-scan, wat kan helpen bij het identificeren van blaasstenen of nierstenen, tumoren en andere afwijkingen in de blaas, nieren en ureters.
• Nier-echografie, teneinde een ​​beeld te vormen van de structuur van de nier.
• IVP (intraveneus pyelogram), een röntgenfoto van de urinewegen waarbij een kleurstof wordt gebruikt.
• Cystoscopie, waarbij een kleine buis met een camera in de blaas door de urethra wordt ingebracht. Weefselmonsters (biopsie) kunnen worden verkregen om te controleren op de aanwezigheid van abnormale cellen of kankercellen.
• Nierbiopsie, een onderzoek waarbij met een dunne naald wat weefsel uit de nier wordt gehaald, wat onderzocht wordt onder de microscoop.

Behandeling van hematurie

Behandeling is gericht op de onderliggende oorzaak. Na de behandeling zal de arts je urine opnieuw controleren om te zien of het bloed weg is. Als je dan nog steeds bloed in je urine hebt, kan aanvullend onderzoek nodig zijn, of word je verwezen naar een uroloog. Deze specialist houdt zich bezig met de urinewegen van de man en de vrouw, en de geslachtsorganen van de man.

Gewoonlijk is geen behandeling noodzakelijk, tenzij een ernstige aandoening de hematurie veroorzaakt. Als er tijdens de eerste evaluatie geen onderliggende oorzaak wordt gevonden, kan de arts besluiten om je elke drie tot zes maanden te controleren en te laten testen op bloed in de urine, vooral als er sprake is van een of meerdere risicofactoren.

Preventie

Hematurie is niet te voorkomen, maar er zijn wel maatregelen die je kan nemen om het risico op sommige ziekten te beperken. Om het risico op urineweginfecties te verminderen, is het belangrijk om veel (water) te drinken, direct te plassen zodra je aandrang voelt, te plassen nadat je seksuele gemeenschap hebt gehad en je billen naar achter af te vegen nadat je gepoept hebt. Vrouwen kunnen beter geen vaginale hygiëneproducten gebruiken vanwege mogelijke irritatie.

De kans op nierstenen kan je verkleinen door veel te drinken, en beperk het gebruik van zout-, eiwit- en oxalaathoudende voedingsmiddelen, zoals spinazie en rabarber. Om het risico op blaaskanker te verkleinen, doe je er verstandig aan om te stoppen met roken en veel te drinken. Ook voor nierkanker geldt dat je moet stoppen met roken, en tevens is het belangrijk om een gezond gewicht na te streven, gezond en gevarieerd te eten, lichamelijk actief te zijn en blootstelling aan giftige chemicaliën te voorkomen. Dit laatste geldt overigens ook voor blaaskanker.

Noot:

1. Stijn Roemeling, Ron T. Gansevoort, Marjolein Y. Berger en Igle Jan de Jong. Asymptomatische microscopische hematurie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1958

Lees verder

• Rode urine: oorzaken rood gekleurde urine bij man en vrouw
• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine
• Bloed in de urine: oorzaken bloed in plas bij man en vrouw
• Pijn aan de blaas: symptomen en oorzaken van blaaspijn
• Pijn aan de nieren: oorzaken en symptomen van nierpijn