Polyfagie: Overmatig hongergevoel bij aandoeningen

Polyfagie, ook wel hyperfagie genoemd, is de medische term voor "vraatzucht" of "een ziekelijk verhoogde eetlust". Dit symptoom wordt gekenmerkt door een buitensporige honger en een verhoogde eetlust. Hoewel polyfagie soms tijdelijk optreedt na zware fysieke inspanning, kan het ook een aanwijzing zijn voor ernstigere onderliggende aandoeningen. Het is belangrijk om te begrijpen dat polyfagie vaak een symptoom is van een onderliggende ziekte, zoals diabetes (suikerziekte), en dat het doorgaans verbeterd kan worden door de oorzaak te behandelen.

• Wat is polyfagie?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van verhoogde eetlust
• Angst, depressie of stress en verhoogde eetlust
• Boulimie en ziekelijk verhoogde eetlust
• De eetbuienstoornis (Binge Eating Disorder)
• Diabetes (suikerziekte) en vraatzucht
• Hyperglykemie (hoge bloedsuikerspiegel)
• Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• Hypoglykemie (Lage bloedsuikerspiegel)
• Medicijnen en polyfagie
• Psychiatrische aandoeningen
• Syndromen
• Worminfectie en overmatig hongergevoel
• Zwangerschap en PMS
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vraatzucht
• Prognose van ziekelijke hongergevoelens
• Complicaties van overmatig hongergevoel
• Preventie van meer honger hebben
• Praktische tips voor het omgaan met polyfagie
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
• Eet op regelmatige tijden
• Drink voldoende water
• Vermijd verleidelijke voedingsmiddelen in huis
• Beweeg regelmatig
• Controleer je bloedsuikerspiegel
• Let op je mentale gezondheid
• Gebruik kleinere borden en porties
• Slaap voldoende
• Overweeg een voedingsdagboek
• Raadpleeg een diëtist of arts

Wat is polyfagie?

Polyfagie is een medische term voor een constant gevoel van honger, ondanks dat een patiënt net gegeten heeft. Hoewel een tijdelijke toename van de eetlust normaal is, bijvoorbeeld na zware fysieke inspanning, kan chronische polyfagie wijzen op een onderliggend probleem.

Epidemiologie

Polyfagie, gekenmerkt door een abnormaal verhoogde eetlust, komt wereldwijd voor. Het kan verschillende oorzaken hebben, variërend van endocriene aandoeningen tot psychologische stoornissen. De epidemiologie helpt bij het identificeren van de omvang en verdeling van polyfagie in verschillende populaties.

Prevalentie
Polyfagie is een symptoom dat vaak wordt geassocieerd met aandoeningen zoals diabetes mellitus type 1 en type 2. De prevalentie varieert, maar het komt vaker voor bij patiënten met slecht gereguleerde bloedsuikerspiegels of hormonale disbalansen.

Demografische trends
Hoewel polyfagie in alle leeftijdsgroepen kan voorkomen, wordt het vaak waargenomen bij ouderen met onderliggende metabole aandoeningen en bij kinderen met genetische syndromen zoals Prader-Willi-syndroom.

Invloed van sociaaleconomische factoren
Armoede, voedselonzekerheid en beperkte toegang tot medische zorg kunnen bijdragen aan ongediagnosticeerde gevallen van polyfagie, waardoor de prevalentie mogelijk wordt onderschat in bepaalde gemeenschappen.

Mechanisme

Het mechanisme achter polyfagie is complex en omvat interacties tussen hormonale, neurologische en psychologische systemen.

Hormonale regulatie
Polyfagie wordt vaak veroorzaakt door een disbalans in hormonen zoals insuline, ghreline en leptine. Bijvoorbeeld, bij diabetes kan insulinetekort leiden tot verhoogde eetlust ondanks hoge bloedsuikerspiegels.

Neurologische factoren
Verstoringen in de hypothalamus, het hersengebied dat eetlust reguleert, kunnen polyfagie veroorzaken. Tumoren of infecties in dit gebied kunnen directe gevolgen hebben voor het hongergevoel.

Psychologische en gedragsfactoren
Stress, depressie en eetstoornissen kunnen leiden tot ongecontroleerde eetbuien, een vorm van polyfagie. Hier spelen emoties een belangrijke rol bij de activering van het hongermechanisme.

Oorzaken van verhoogde eetlust

Angst, depressie of stress en verhoogde eetlust

Angst, een depressie of stress kunnen leiden tot polyfagie als een manier om psychische problemen te verwerken. In zulke gevallen eet de patiënt mogelijk meer om zich beter te voelen. Daarnaast kunnen hormonale veranderingen ook bijdragen aan een verhoogde eetlust, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Psychologische factoren spelen dus een belangrijke rol in de ontwikkeling van polyfagie.

Boulimie en ziekelijk verhoogde eetlust

Boulimie is een eetstoornis gekenmerkt door episodes van oncontroleerbare eetbuien, gevolgd door compenserende gedragingen zoals braken of het gebruik van laxeermiddelen om gewicht te verliezen. Patiënten met boulimie kunnen ook overmatig gebruik maken van medicijnen en zware fysieke inspanningen om gewichtstoename te voorkomen. Deze eetstoornis gaat vaak gepaard met een obsessieve preoccupatie met lichaamsgewicht en lichaamsomvang, ondanks dat het gewicht meestal normaal is maar onderhevig kan zijn aan grote schommelingen. Frequente braakneigingen kunnen leiden tot tandbederf, hypokaliëmie (te laag kaliumgehalte in het bloed) en ontstekingen van de keel, slokdarm en maag.

De eetbuienstoornis (Binge Eating Disorder)

Binge eating disorder (BED) is een psychische aandoening waarbij de patiënt regelmatig eetbuien ervaart, vergelijkbaar met boulimie, maar zonder het gebruik van laxeermiddelen of braken. Bij BED worden de vreetbuien niet gecompenseerd door andere gedragingen, wat kan leiden tot gewichtstoename en andere gezondheidsproblemen.

Diabetes (suikerziekte) en vraatzucht

Polyfagie komt vaak voor bij diabetes mellitus. Bij diabetes kan het lichaam de bloedsuiker (glucose) niet effectief gebruiken. Normaal gesproken reguleert het hormoon insuline de bloedsuikerspiegel, maar bij diabetes kan het lichaam geen insuline aanmaken of reageert het niet meer op insuline. Belangrijke symptomen van diabetes zijn frequent urineren (pollakisurie), verhoogde dorst (polydipsie) en verhoogde eetlust (polyfagie). Behandeling door een arts en diëtist is vaak noodzakelijk om de symptomen onder controle te houden en gewichtstoename te voorkomen. Kleine, frequente maaltijden gedurende de dag kunnen helpen om de symptomen van polyfagie te verminderen en het risico op toekomstige episodes te verkleinen. Insuline kan ook helpen bij het beheersen van polyfagie, onder begeleiding van een arts.

Hyperglykemie (hoge bloedsuikerspiegel)

Bij ongecontroleerde diabetes kunnen de bloedsuikerspiegels abnormaal hoog zijn, wat bekend staat als hyperglykemie. Door een tekort aan insuline of insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline) kan glucose niet effectief in de cellen worden opgenomen. Dit resulteert in verhoogde honger en vermoeidheid. Lichaamsbeweging speelt een belangrijke rol bij het verlagen van de bloedsuikerspiegel en het verminderen van honger bij hyperglykemie.

Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)

Hyperthyreoïdie, waaronder de ziekte van Graves (een auto-immuunaandoening met overproductie van schildklierhormonen), versnelt de stofwisseling (metabolisme) van het lichaam. Dit kan leiden tot symptomen zoals polyfagie, een versnelde hartslag (tachycardie), trillende handen, overmatig zweten (hyperhidrose), broos haar, prikkelbaarheid, gewichtsverlies en een vergrote schildklier (struma). Deze symptomen wijzen op een overactieve schildklier en vereisen medische aandacht.

Hypoglykemie (Lage bloedsuikerspiegel)

Hypoglykemie, of een lage bloedsuikerspiegel, kan ook leiden tot verhoogde honger. Wanneer de glucosewaarden gevaarlijk laag zijn, vrijmaakt het lichaam opgeslagen glucose uit de lever om de glucoseniveaus te herstellen. Hypoglykemie kan worden veroorzaakt door langdurig niet eten, hormonale stoornissen of ernstige orgaanziekten. Naast polyfagie kunnen symptomen van hypoglykemie hoofdpijn, prikkelbaarheid, verwardheid, duizeligheid, zweten en een bleke huid zijn. Het consumeren van zoet voedsel kan helpen om de glucosewaarden snel te verhogen en ernstige gevolgen zoals bewusteloosheid, convulsies, coma, coördinatieproblemen en gevoelloosheid in de mond en tong te voorkomen.

Medicijnen en polyfagie

Bepaalde medicijnen die door artsen worden voorgeschreven, zoals corticosteroïden, cyproheptadine, tricyclische antidepressiva en marihuana, kunnen leiden tot een verhoogde eetlust. Dit kan bijdragen aan polyfagie en dient in overleg met een arts gemanaged te worden.

Psychiatrische aandoeningen

Psychiatrische aandoeningen zoals stemmingsstoornissen, manische psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties) en bipolaire stoornis kunnen ook resulteren in een ziekelijk verhoogde eetlust. Deze aandoeningen vereisen vaak een gecombineerde aanpak van psychologische en medische interventies om zowel de eetlust als de onderliggende aandoeningen te behandelen.

Syndromen

Het Bardet-Biedl-syndroom
Het Bardet-Biedl-syndroom is een erfelijke aandoening gekenmerkt door ernstige visuele problemen (soms zelfs blindheid) door het afsterven van de netvliezen. Andere symptomen zijn polyfagie, polydactylie (te veel vingers of tenen), hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren), nierinsufficiëntie, nierfalen en een verstandelijke handicap.

Het Kleine-Levin Syndroom
Het Kleine-Levin syndroom is een zeldzame genetische hersenaandoening die vooral adolescenten treft. Deze aandoening veroorzaakt polyfagie door schade aan de hypothalamus, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor eet- en slaappatronen. De symptomen komen in golven en omvatten naast verhoogde eetlust ook overmatig slapen (tot twintig uur per dag), prikkelbaarheid, lusteloosheid, apathie, desoriëntatie en hallucinaties.

Het Prader-Willi Syndroom
Het erfelijke Prader-Willi syndroom wordt gekenmerkt door aanhoudende polyfagie die meestal begint rond de leeftijd van twee jaar. Bij kinderen kan dit leiden tot obesitas. Andere symptomen zijn typische gelaatstrekken, vertraagde motorische en spraakontwikkeling, verstandelijke handicap en onderontwikkelde geslachtsorganen.

Worminfectie en overmatig hongergevoel

Een worminfectie in de ingewanden kan leiden tot verhoogde eetlust. Dit type infectie, dat vaak voorkomt bij kinderen, kan leiden tot gewichtsverlies en buikpijn door de besmetting.

Zwangerschap en PMS

Tijdens de zwangerschap kunnen de verhoogde voedingsbehoeften van de foetus en hormonale veranderingen bijdragen aan polyfagie. Bovendien kan polyfagie ook voorkomen bij het premenstrueel syndroom (PMS), waarbij hormonale schommelingen bijdragen aan een verhoogde eetlust.

Risicofactoren

Er zijn diverse factoren die het risico op polyfagie verhogen, variërend van genetische aanleg tot leefstijlkeuzes.

Endocriene aandoeningen
Patiënten met aandoeningen zoals hyperthyreoïdie, diabetes en Cushing-syndroom hebben een verhoogd risico vanwege hormonale onevenwichtigheden.

Gebruik van medicatie
Sommige medicijnen, zoals corticosteroïden en antipsychotica, kunnen eetlustverhoging als bijwerking hebben, wat kan leiden tot polyfagie.

Leefstijl en voedingstekorten
Een voedingstekort, vooral in micronutriënten zoals zink, kan bijdragen aan een verhoogde eetlust om deze tekorten te compenseren.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een groter risico op het ontwikkelen van polyfagie.

Kinderen met genetische syndromen
Genetische aandoeningen zoals het Prader-Willi-syndroom veroorzaken vaak polyfagie als gevolg van hormonale disfuncties en neurologische afwijkingen.

Patiënten met chronische ziekten
Chronische aandoeningen zoals diabetes, obesitas en schildklieraandoeningen zijn vaak geassocieerd met polyfagie.

Psychiatrische patiënten
Patiënten met eetstoornissen zoals boulimia nervosa of binge eating disorder kunnen polyfagie ervaren als onderdeel van hun aandoening.

Geassocieerde symptomen

Polyfagie gaat vaak gepaard met andere symptomen die inzicht geven in de onderliggende oorzaak.

Ongecontroleerde gewichtstoename
Hoewel polyfagie niet altijd leidt tot gewichtstoename, kan het in combinatie met lage fysieke activiteit resulteren in obesitas.

Vermoeidheid en zwakte
Bij aandoeningen zoals diabetes kan polyfagie samengaan met aanhoudende vermoeidheid en verminderde energie.

Verhoogde dorst (polydipsie)
Polyfagie komt vaak samen met polydipsie, vooral bij diabetespatiënten, als reactie op verhoogde bloedsuikerspiegels.

Alarmsymptomen

Polyfagie kan een aanwijzing zijn voor een onderliggende aandoening, vooral wanneer het gepaard gaat met specifieke alarmsymptomen. Het herkennen van deze signalen is cruciaal voor een tijdige diagnose en opvolging.

Aanhoudende honger ondanks voldoende voedselinname
Wanneer een patiënt ondanks frequente en adequate voedselinname blijft klagen over honger, kan dit wijzen op metabole aandoeningen zoals diabetes mellitus of hyperthyreoïdie.

Plotseling gewichtsverlies
Een combinatie van polyfagie en onverklaard gewichtsverlies kan een teken zijn van een ernstige aandoening zoals diabetes type 1, hyperthyreoïdie of malabsorptie.

Polydipsie en polyurie
Deze symptomen, vaak samen met polyfagie, zijn alarmsignalen voor diabetes. Verhoogde dorst en frequent urineren wijzen op een ontregeling van de glucosehuishouding.

Neurologische afwijkingen
Polyfagie gecombineerd met symptomen zoals hoofdpijn, visusstoornissen of gedragsveranderingen kan duiden op een neurologisch probleem, zoals een hypothalamustumor.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van polyfagie vereist een systematische aanpak om de onderliggende oorzaak te achterhalen. Dit omvat zowel klinische evaluatie als laboratoriumonderzoek.

Anamnese
Een gedetailleerde medische geschiedenis helpt bij het identificeren van mogelijke triggers. Vragen over de duur, frequentie en context van de verhoogde eetlust zijn essentieel.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek wordt gelet op tekenen van endocriene, neurologische of voedingsgerelateerde aandoeningen, zoals gewichtsveranderingen of neurologische afwijkingen.

Laboratoriumonderzoeken
Bloedonderzoek naar glucosewaarden, schildklierhormonen en insuline kan afwijkingen aan het licht brengen. Ook wordt vaak gekeken naar cortisolspiegels en eventuele tekorten in voedingsstoffen.

Beeldvorming
In geval van een vermoeden van neurologische oorzaken kan een MRI- of CT-scan van de hersenen helpen om afwijkingen in de hypothalamus of hypofyse te detecteren.

Behandeling van vraatzucht

De behandeling van polyfagie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kan bestaan uit medische, psychologische en voedingsgerichte interventies.

Medische behandeling
Voor aandoeningen zoals diabetes wordt insulinetherapie of andere glucoseverlagende medicatie voorgeschreven. Bij hyperthyreoïdie kan medicatie zoals thyreostatica worden ingezet.

Psychotherapie
Als polyfagie het gevolg is van stress of een eetstoornis, kan psychotherapie een effectieve interventie zijn. Cognitieve gedragstherapie wordt vaak toegepast om eetgedrag te normaliseren.

Voedingsaanpassingen
Het opstellen van een evenwichtig voedingspatroon helpt bij het reguleren van de eetlust. Voedingsdeskundigen kunnen een aangepast schema ontwikkelen om overmatige calorie-inname te voorkomen.

Prognose van ziekelijke hongergevoelens

De prognose van polyfagie hangt sterk af van de oorzaak en de tijdige aanpak van de symptomen.

Bij behandelbare oorzaken
Wanneer polyfagie voortkomt uit aandoeningen zoals diabetes of hyperthyreoïdie, kan de eetlust vaak succesvol worden gereguleerd met de juiste behandeling.

Bij complexe oorzaken
In gevallen van neurologische of genetische oorzaken is het beheersen van polyfagie vaak complexer, maar vroege behandeling kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.

Complicaties van overmatig hongergevoel

Onbehandelde polyfagie kan leiden tot diverse complicaties, die zowel fysiek als psychosociaal van aard zijn.

Obesitas en metabole aandoeningen
Overmatige calorie-inname zonder voldoende fysieke activiteit kan leiden tot obesitas, wat weer het risico verhoogt op aandoeningen zoals hypertensie en hart- en vaatziekten.

Psychosociale impact
De sociale gevolgen van polyfagie, zoals stigmatisering of schaamte over eetgedrag, kunnen leiden tot een verminderde levenskwaliteit en psychische problemen.

Preventie van meer honger hebben

Hoewel niet alle vormen van polyfagie te voorkomen zijn, kunnen bepaalde strategieën het risico verkleinen of symptomen beheersen.

Vroege detectie van risicofactoren
Regelmatige medische controle, vooral bij patiënten met een verhoogd risico, kan helpen om polyfagie vroegtijdig te signaleren en te behandelen.

Educatie over gezonde voedingskeuzes
Het bevorderen van een evenwichtig voedingspatroon en bewustwording over eetgewoonten kunnen preventief werken tegen eetstoornissen en metabole problemen.

Praktische tips voor het omgaan met polyfagie

Polyfagie, of overmatige eetlust, kan een uitdagend symptoom zijn dat vaak geassocieerd wordt met verschillende medische aandoeningen, zoals diabetes, hormonale stoornissen, of psychische aandoeningen zoals eetstoornissen. Het kan leiden tot ongecontroleerd eten, wat weer kan bijdragen aan overgewicht, diabetes of andere gezondheidsproblemen. Gelukkig zijn er verschillende praktische strategieën die je kunt toepassen om de symptomen te beheren en een gezonder eetpatroon te behouden.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon

Het is belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon te volgen, zodat je lichaam voldoende voedingsstoffen krijgt zonder dat je hongerig blijft. Zorg ervoor dat je maaltijden eiwitten, gezonde vetten en complexe koolhydraten bevatten. Dit kan je helpen om langer een verzadigd gevoel te behouden, wat voorkomt dat je te veel eet. Probeer maaltijden en tussendoortjes zo te plannen dat ze je energieniveaus constant houden, zodat je niet onbewust meer eet uit onbalans in je bloedsuikerspiegel.

Eet op regelmatige tijden

Het hebben van een gestructureerde eetplanning kan helpen om je eetgewoonten te beheersen. Door op vaste tijden te eten, kan je lichaam zich aanpassen aan een routine, wat de kans op oncontroleerbare honger vermindert. Als je lange periodes zonder eten doorbrengt, kan dit leiden tot hevige eetbuien of overmatige eetlust, dus probeer om kleinere maaltijden en gezonde snacks over de dag te verdelen.

Drink voldoende water

Soms wordt honger verward met dorst. Het is belangrijk om voldoende water te drinken, omdat uitdroging soms kan leiden tot de gevoel van honger. Probeer voor elke maaltijd een glas water te drinken en gedurende de dag kleine hoeveelheden water te blijven drinken. Dit helpt niet alleen om je eetlust te reguleren, maar ondersteunt ook je algehele gezondheid.

Vermijd verleidelijke voedingsmiddelen in huis

Als je geneigd bent om te veel te eten wanneer er ongezonde voedingsmiddelen beschikbaar zijn, probeer dan om verleidelijke snacks of fastfood uit je omgeving te verwijderen. Vul je keuken in plaats daarvan met gezonde snacks zoals fruit, groenten, noten en magere eiwitten. Dit maakt het gemakkelijker om gezonde keuzes te maken en voorkomt dat je in verleiding komt om te veel te eten.

Beweeg regelmatig

Lichaamsbeweging kan helpen om je eetlust onder controle te houden door je bloedsuikerspiegel te stabiliseren en de productie van hormonen die betrokken zijn bij eetlust, zoals leptine en ghreline, in balans te brengen. Door regelmatig te bewegen, zoals wandelen, fietsen of yoga, kun je niet alleen je eetlust beter reguleren, maar ook je algehele gezondheid verbeteren. Het kan ook helpen om stress te verminderen, wat vaak een trigger kan zijn voor overeten.

Controleer je bloedsuikerspiegel

Voor mensen die lijden aan polyfagie als gevolg van diabetes of insulineresistentie, is het essentieel om je bloedsuikerspiegel goed te monitoren en te beheren. Schommelingen in de bloedsuikerspiegel kunnen een verhoogd hongergevoel veroorzaken. Het volgen van je arts’ advies over medicatie, insuline-inname en dieet kan helpen om dit effect te verminderen. Het kan ook nuttig zijn om voedingsmiddelen te kiezen die de bloedsuikerspiegel geleidelijk verhogen, zoals volkorenproducten, groenten en peulvruchten.

Let op je mentale gezondheid

Polyfagie kan ook psychologische oorzaken hebben, zoals stress, angst of depressie. In sommige gevallen kan het nuttig zijn om psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie, te overwegen om de onderliggende emotionele of mentale problemen aan te pakken die bijdragen aan overmatige eetlust. Het ontwikkelen van copingmechanismen voor stress kan helpen om eetbuien te voorkomen. Mindfulness of meditatie kunnen ook technieken zijn die je helpen om beter met emotionele triggers om te gaan zonder naar voedsel te grijpen.

Gebruik kleinere borden en porties

Een eenvoudige manier om te voorkomen dat je teveel eet, is door kleinere borden en porties te gebruiken. Dit kan je helpen om je portiegrootte onder controle te houden zonder dat je je depriveert van voedsel. Het kan ook handig zijn om je maaltijden in kleinere, frequentere porties te verdelen om het gevoel van honger te vermijden.

Slaap voldoende

Een gebrek aan slaap kan je eetlust verstoren en bijdragen aan overeten. Wanneer je moe bent, heeft je lichaam meer behoefte aan energie, wat vaak resulteert in honger en het verlangen naar calorierijk voedsel. Zorg ervoor dat je voldoende slaap krijgt (idealiter 7-9 uur per nacht) om je hormonen die met eetlustregulatie te maken hebben, in balans te houden.

Overweeg een voedingsdagboek

Een voedingsdagboek bijhouden kan je helpen inzicht te krijgen in je eetgewoonten en eventuele patronen van overmatige eetlust te herkennen. Schrijf op wat je eet, wanneer je eet en hoe je je voelt voordat en na de maaltijd. Dit kan je helpen om bewustere keuzes te maken en aan te passen waar nodig.

Raadpleeg een diëtist of arts

Als je moeite hebt om je eetlust te beheersen, kan het nuttig zijn om een diëtist of arts te raadplegen. Zij kunnen je helpen om een plan te ontwikkelen dat specifiek is afgestemd op jouw behoeften en gezondheidsdoelen. Dit kan ook belangrijk zijn om onderliggende medische oorzaken van polyfagie, zoals hormonale onevenwichtigheden of stofwisselingsstoornissen, te identificeren en te behandelen.

Met deze praktische tips kun je polyfagie beter beheren en werken aan het herstellen van een gezond eetpatroon. Het is belangrijk om geduldig en consistent te zijn, omdat veranderingen in eetgewoonten tijd kunnen vergen, maar uiteindelijk kunnen ze je helpen een beter evenwicht te vinden.

Lees verder

• Verhoogde eetlust: Medische oorzaken van toegenomen honger
• Hongerpijn: Oorzaken van hongergevoelens met maagpijn