Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie

Wanneer een wonde of irritatie aan de binnenkant van de mond (pulpaholte) ontstaat, veroorzaken bacteriën mogelijk een infectie. Een tandabces is een opeenhoping van besmet materiaal (pus) in het midden van een tand, veroorzaakt door een bacteriële infectie. De patiënt heeft pijn en het gebied is gezwollen, omdat het pus niet kan weglopen. Het abces vormt een barrière rond de infectie. Dit is een manier waarop het lichaam probeert om de verspreiding van een bacteriële infectie af te remmen. Het is belangrijk om zo snel mogelijk hulp te zoeken bij symptomen van een tandabces. Deze gaan namelijk niet spontaan weg en verspreiden zich soms naar andere lichaamsdelen.

• Synoniemen tandabces
• Epidemiologie van tandabcessen
• Oorzaken: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Risicofactoren
• Soorten tandabcessen
• Symptomen: Pijn, een slechte adem en ziek gevoel
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Voedingsadvies bij een tandabces
• Prognose tandabces
• Complicaties
• Preventie van tandabcessen

Synoniemen tandabces

Een tandabces is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Abces - tand
• Dentaal abces

Epidemiologie van tandabcessen

Tandabcessen komen wereldwijd voor, met een hogere prevalentie in gebieden met beperkte toegang tot tandheelkundige zorg. Het treft zowel kinderen als volwassenen, maar komt vaker voor bij volwassenen, vooral bij diegenen met een slechte mondhygiëne of een onderliggende systemische aandoening zoals diabetes.

Oorzaken: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie

Door openingen in het tandglazuur infecteren bacteriën het midden van de tand (pulp). De infectie verspreidt zich mogelijk eveneens vanuit de tandwortel naar de tand ondersteunende botten. Door de infectie ontstaat een ophoping van geelachtig, stinkend pus en weefselzwelling in de tand. Dit veroorzaakt pijnlijke kiespijn. De kiespijn stopt als de pulp van de tand afsterft, tenzij zich een abces ontwikkelt. De infectie blijft actief en verspreidt zich verder waardoor meer pijn ontstaat. Ook het weefsel vernietigt zich.

Risicofactoren

Een tandabces is een complicatie van tandbederf (gaatjes in de tanden) door een slechte mondhygiëne en het consumeren van veel suikerhoudende of zetmeelrijke voedingsproducten en dranken.

Daarnaast komt een tandabces voor wanneer een tand is gebroken of afgestoten bij een verwonding (trauma) of een eerdere operatie aan de tanden of het tandvlees. Bij een tandvleesaandoening en gingivitis (ontsteking van tandvlees door plaque op tanden) treedt soms ook een tandabces op. Tot slot zijn patiënten met een verzwakt immuunsysteem vaker getroffen door een tandabces.

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) en patiënten die een behandeling krijgen met corticosteroïden of chemotherapie zijn voorbeelden van patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Soorten tandabcessen

Tandvleesabces (parodontaal abces)

Een infectie in de ruimte tussen de tanden en het tandvlees veroorzaakt een tandvleesabces. De infectie treedt op nadat een deel van de maaltijd tussen het tandvlees en de tanden blijft hangen. Bij patiënten met ernstige parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen) hopen bacteriën zich op onder het tandvlees en het bot.

Endodontisch abces (periapicaal abces)

Een endodontisch abces treedt op in de tand. Dit gebeurt wanneer de tandzenuwen afgestorven zijn of aan het afsterven zijn. Dit type abces verschijnt op het puntje van de wortel van de tand. De infectie verspreidt zich vervolgens naar het omringende bot.

Symptomen: Pijn, een slechte adem en ziek gevoel

Een abces vormt zich zeer snel, soms slechts één of twee dagen nadat de infectie begint. De patiënt heeft ernstige, voortdurende kiespijn. Deze pijn voelt knagend, scherp, stekend of kloppend aan. Af en toe komt het evenwel voor dat een patiënt geen pijn heeft. De pijn breidt zich mogelijk uit naar het oor (pijn achter het oor), de kaak en de nek aan dezelfde kant als het tandabces. De pijn verergert nog wanneer de patiënt ligt, waardoor de slaap verstoord is.

De patiënt heeft verder een bittere smaak in de mond. De tanden zijn gevoelig bij warmte of koude. Ook heeft de patiënt een gezwollen boven- of onderkaak, hetgeen een ernstig symptoom is. Verder zijn ook de klieren in de nek gezwollen. Koorts, pijn bij het kauwen, een slechte adem (halitose) en een algemeen ziek gevoel komen ook voor. Bovendien is het tandvlees boven de geïnfecteerde tand rood en gezwollen (dit lijkt mogelijk op een puistje). Als de pulp in de wortel van de tand overlijdt ten gevolge van de infectie, stopt de kiespijn. Dit betekent echter niet dat de infectie genezen is. De infectie blijft actief en blijft zich verspreiden en weefsel vernietigen. Om deze redenen is het steevast belangrijk om bij tandpijn naar de tandarts te gaan, zelfs als de pijn afneemt.

Alarmsymptomen

Er zijn bepaalde alarmsymptomen die wijzen op de ernst van de situatie en de noodzaak voor onmiddellijke medische zorg:

• Hoge koorts
• Zwelling van de kaak of hals
• Moeilijkheden met slikken of ademhalen
• Ernstige, niet aflatende pijn
• Pusafscheiding die plots stopt (kan duiden op een ruptuur van het abces)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De tandarts voert een grondig tandheelkundig onderzoek uit bij de patiënt. Hij bekijkt de tanden, de mond en het tandvlees. De patiënt heeft mogelijk pijn wanneer de tandarts tegen de tand tikt met een instrument. Bijten of stevig de mond sluiten verhoogt ook de pijn. Het tandvlees oogt verder glanzend, gezwollen en rood, en tevens komt er dik pus uit. Een tandabces komt veelal voor aan de verstandskiezen daar deze moeilijk te reinigen zijn.

Diagnostisch onderzoek

Af en toe zijn verdere onderzoeken nodig om een tandabces te diagnosticeren. Zo voert de arts een radiografisch onderzoek van de tanden uit om te beoordelen welke tand of tanden het probleem veroorzaakt. Hij maakt met andere woorden een röntgenfoto zodat hij erosie van het bot rond het abces kan identificeren.

Behandeling

Antibiotica bestrijden de infectie. Verder mag de patiënt zijn mond spoelen met warm zout water om de pijn te verlichten. Verder verminderen pijnstillers eveneens de pijn. Aspirine nemen is echter niet aanbevolen, daar dit het weefsel irriteert en mogelijk leidt tot mondzweren.

Een wortelkanaalbehandeling is voorts ook aanbevolen. Bij een ernstige infectie verwijdert de tandarts de tand of voert hij een operatie uit om het abces te draineren. Af en toe is hiervoor een ziekenhuisopname vereist.

Anno augustus 2024 zijn er diverse nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van tandabcessen, waaronder verbeterde technieken voor wortelkanaalbehandelingen en innovaties in de toediening van antibiotica, zoals lokale antibioticatherapieën die direct in het abces worden geïnjecteerd. Deze behandelingen verkorten de hersteltijd en verminderen de kans op complicaties.

Voedingsadvies bij een tandabces

Tijdens de behandeling van een tandabces is het belangrijk om voedingsmiddelen te vermijden die de ontsteking kunnen verergeren. Zacht voedsel zoals soep, yoghurt en gepureerde groenten wordt aanbevolen. Vermijd hete, koude of suikerhoudende voedingsmiddelen om verdere irritatie te voorkomen.

Prognose tandabces

Onbehandelde abcessen verergeren gedurende maanden of zelfs jaren. Deze verdwijnen niet spontaan, dus het is belangrijk om zo snel mogelijk een behandeling te krijgen. Zonder behandeling loopt de patiënt kans op levensbedreigende complicaties. Door een snelle behandeling geneest de infectie meestal wel snel. Veelal blijft de tand gespaard.

Complicaties

Het omringende bot en de tanden lopen schade op wanneer de patiënt geen behandeling krijgt. Mogelijke complicaties omvatten:

• Sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen)
• Het verlies van de tand
• Een verspreiding van de infectie naar het kaakbot (osteomyelitis van de kaak)
• Ludwig’s angina (zwelling van luchtwegen door problemen aan mond of tanden)
• Een verspreiding van de infectie naar andere lichaamsdelen, zoals een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• Endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• Longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)

Preventie van tandabcessen

Een goede mondhygiëne is belangrijk om tandabcessen te voorkomen. Dit gebeurt door ten minste éénmaal per dag de ruimte tussen de tanden en onder het tandvlees te reinigen door te flossen. De tanden poetsen hoort uiteraard ook bij een goede mondhygiëne. Dit is minstens tweemaal per dag gedurende minimaal twee minuten nodig met goede fluoride tandpasta. Na het tandenpoetsen spuugt de patiënt de overtollige tandpasta uit. De mond met water of mondwater spoelen is niet aangewezen omdat zo de beschermende laag van de tandpasta verdwijnt. Een ander advies is om zo weinig mogelijk suikerhoudende en zetmeelhoudende voedingsproducten en dranken te consumeren. Het nuttigen van deze voedingsmiddelen is zeker niet aangewezen vlak voor het slapengaan en tussen de maaltijden. Tot slot is een regelmatig tandartsbezoek vereist.

Lees verder

• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandbederf (cariës): Oorzaken van gaatjes in tanden
• Tanden: Afwijkende kleuren (tandkleur) en vormen (tandvorm)
• Tandvleesabces: Oorzaken, types, symptomen en behandeling
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden