Atelectase: Instorting long door ineenkrimping longblaasjes
Atelectase is een volledige of gedeeltelijke instorting van een long of kwab van een long die ontstaat wanneer de kleine longblaasjes (alveoli) in de longen ineenkrimpen. Gasuitwisseling is bijgevolg niet meer mogelijk door deze alveoli. De patiënt kent vooral ademhalingsproblemen door atelectase. Deze complicatie is mogelijk na een operatie of ziekenhuisverblijf, maar ook andere oorzaken leiden tot de longaandoening. Voor deze longziekte zijn diverse behandelingsmethoden beschikbaar. De prognose is erg variabel en eveneens afhankelijk van de leeftijd van de patiënt, de grootte van de atelectase en de eventueel onderliggende aandoening.
Synoniemen atelectase
Atelectase is eveneens gekend onder deze synoniemen:
- atelectasis
- gecollabeerde long
- gedeeltelijke longcollaps
- klaplong
- longatelectase
Epidemiologie longaandoening
De prevalentie van deze longaandoening is niet goed gedocumenteerd. Wel is deze zeer gebruikelijk na een ziekenhuisverblijf of operatie. Atelectase heeft voorts geen seksuele of raciale voorliefde. De gemiddelde leeftijd waarop atelectase optreedt, is zestig jaar.
Oorzaken: Ineenkrimping longblaasjes (alveoli) in de longen
Atelectase is gebruikelijk na een operatie. Anesthesie wijzigt namelijk het regelmatige ademhalingspatroon en de absorptie van gassen en druk, waardoor longblaasjes in de longen ineenstorten. Ook een ziekenhuisverblijf leidt soms tot atelectase doordat de patiënt langdurig in dezelfde positie ligt met weinig veranderingen.
Atelectase kent obstructieve en niet-obstructieve oorzaken.
Obstructieve oorzaak
Obstructieve atelectase is mogelijk het gevolg van geblokkeerde luchtwegen aan zowel de bronchiën (luchtpijpvertakkingen) als bronchioli (
medische term voor "kleinste, fijnste luchtpijpvertakkingen"). Enkele voorbeelden van obstructieve oorzaken van atelectase zijn het inslikken van een vreemd lichaam (vooral door kinderen),
bloedstolsels, slijmproppen, een tumor in de grote luchtwegen en chronische infecties. Schimmelinfecties,
tuberculose enzovoort leiden tot littekens en vernauwen grote luchtwegen.
Niet-obstructieve oorzaak
Druk van buiten de long leidt tot niet-obstructieve atelectase. Enkele voorbeelden zijn littekens van longweefsel (een verwonding, een operatie of een longaandoening zoals
bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen),
astma,
COPD (chronisch obstructief longlijden),
mucoviscidose (taaislijmziekte), een
longontsteking (pneumonie:
ontsteking onderste luchtwegen),
pleura-effusie (een ophoping van vocht tussen de weefsels (pleura) van de longen en de binnenkant van de borstwand), een pneumothorax (lucht lekt in de ruimte tussen de longen en de borstwand), een tumor en verwondingen (door een borstkastrauma door een
valpartij of auto-ongeluk)

Pijn op de borst komt voor bij atelectase /
Bron: Pexels, PixabaySymptomen: Kortademig, snelle en oppervlakkige ademhaling
De hoeveelheid longweefsel die door atelectase is aangetast, is variabel en afhankelijk van de oorzaak. Door atelectase is de patiënt niet goed in staat om te ademen (
ademhalingsproblemen). Hij is namelijk kortademig (
kortademigheid) en de ademhaling is snel en oppervlakkig (
tachypneu). De patiënt moet eveneens
hoesten en hij heeft
pijn op de borst. Een lager zuurstofgehalte (hypoxemie) is eveneens mogelijk, vooral als de patiënt al lijdt aan een longziekte. Met een
pulsoximetrie spoort de arts dit verlaagd zuurstofgehalte op. Kinderen presenteren zich bovendien met symptomen van
angst en onrust.
Diagnose en onderzoeken
Diagnostisch onderzoek
Reutels zijn te horen wanneer de arts de
ademgeluiden beluistert met zijn stethoscoop (
auscultatie). Mogelijke diagnostische onderzoeken omvatten een
bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen), een
CT-scan van de
borstkas en een RX-foto van de borstkas (
thoraxfoto). Tot slot is een
pulsoximetrie mogelijk; dit is een klein apparaatje dat de arts aan de vinger van de patiënt bevestigt. Het toestelletje meet de zuurstofverzadiging in het bloed.
Differentiële diagnose
De differentiële diagnoses omvatten heel wat mogelijke aandoeningen:
Behandeling: Luchtwegen weer vrij maken
Dankzij een adequate behandeling is het ingeklapte longweefsel meestal in staat om zich opnieuw uit te zetten. De behandeling is wel afhankelijk van de oorzaak, de leeftijd van de patiënt en de uitgebreidheid van de atelectase.
De arts verwijdert mogelijk vocht dat drukt op de longen, zodat de longen weer in staat zijn uit te zetten. Een klap (percussie) op de borst helpt om het
slijm (sputum) los te kloppen in de luchtwegen. Verder zijn diepe ademhalingsoefeningen mogelijk (met de hulp van prikkelende spirometrietoestellen). De arts voert bovendien mogelijk een bronchoscopie uit om een blokkering in de luchtwegen te verwijderen of verminderen. De patiënt legt zich best met het hoofd lager dan de borst (posturale drainage). Het slijm valt hierdoor gemakkelijker af te voeren. Een andere positie helpt mogelijk ook: Indien de patiënt gaat liggen op de gezonde kant, zet de ingeklapte long terug uit. Voorts zijn aerosolbehandelingen (geïnhaleerde
medicijnen) nuttig om de luchtweg te openen. Ook andere apparaten helpen bij het verhogen van de positieve druk in de luchtwegen (positieve expiratoire druk apparaten = PEP-apparaten). Tot slot behandelt de arts een tumor of een andere onderliggende aandoening indien deze aanwezig is.
Prognose ziekte
Atelectase is in een klein longgebied meestal niet levensbedreigend bij volwassenen. De rest van de long zorgt immers voor voldoende zuurstof voor een goede werking van het lichaam. Vooral bij
baby’s, kleine kinderen of patiënten met een andere longaandoening, is uitgebreide atelectase veelal levensbedreigend. Een klaplong herstelt zich meestal spontaan als de luchtwegblokkade is verwijderd. Littekens of schade zijn wel mogelijk.
De vooruitzichten zijn verder afhankelijk van de onderliggende aandoening. Patiënten met
uitgezaaide kanker hebben bijvoorbeeld wel een slechte prognose, terwijl patiënten met eenvoudige atelectase na een operatie meestal een goede prognose hebben.
Complicaties van instorting long
Een mogelijke complicatie is een longontsteking die zich snel ontwikkelt na atelectase in het getroffen longgedeelte.
Preventie aandoening
De ouders van kinderen leggen kleine voorwerpen best buiten het bereik van de kinderen zodat ze geen vreemde voorwerpen inslikken. Voorts helpt het nemen van een diepe adem na de operatie om atelectase te voorkomen. Ook regelmatig hoesten en van positie veranderen, zijn goede factoren om de longaandoening te voorkomen. Rokers verminderen verder het risico op atelectase na een operatie door te stoppen met
roken, idealiter zes tot acht weken voor de operatie.