Wheezing: Piepend geluid bij uitademing

Bij het uitademen is het mogelijk dat mensen een fluitend of piepend geluid maken, hetgeen bekend staat als ‘wheezing’. Wheezing komt voor bij veel long- en luchtwegstoornissen en kan op elke leeftijd optreden. De ernst van de aandoeningen varieert. Dit symptoom gaat vaak gepaard met andere milde symptomen zoals bij een griepje of verkoudheid, maar soms zijn ook ernstige ademhalingsmoeilijkheden aanwezig. De behandeling hangt sterk af van de oorzaak. Meestal volstaan echter medicatie of luchtwegverwijders om de symptomen onder controle te krijgen.

• Terminologie: Stridor versus wheezing
• Oorzaken: Door vernauwde luchtwegen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van piepend geluid bij de uitademing
• Prognose van piepende ademhaling (wheezing)
• Goede prognose
• Minder gunstige prognose
• Factoren die de prognose beïnvloeden
• Complicaties van piepende ademhaling
• Preventie van piepende ademhaling
• Voorkomen van omgevingsfactoren
• Gezondheidsbevorderende maatregelen

Terminologie: Stridor versus wheezing

Een piepend geluid maken bij de inademing (inspiratie) bestempelen artsen als ‘stridor’. Dit symptoom is het gevolg van een vernauwing in de hoge luchtwegen. Bij wheezing is echter sprake van een vernauwing in de lagere luchtwegen, en treedt de piepende ademhaling meestal tijdens de uitademing (expiratie) plaats.

Oorzaken: Door vernauwde luchtwegen

Wheezing vloeit meestal voort uit problemen met de bronchiën (luchtpijpvertakkingen) en/of de bronchiolen (kleinste luchtpijpvertakkingen). Wanneer de lage luchtwegen vernauwd zijn bij het ademen, gaat dit gepaard met het fluitend of piepend geluid ‘wheezing’, soms ook gewoon ‘piepen’ genoemd. In de meeste gevallen treedt dit symptoom vooral op bij het uitademen. Dit geluid komt tot stand door lucht die in feite wordt ‘gedwongen’ om door vernauwde luchtwegen te gaan.

Aandoeningen

De luchtwegen zijn vernauwd als gevolg van enkele aandoeningen:

• anafylaxie: een ernstige en potentieel levensbedreigende allergische reactie
• bronchospasmen: samentrekking van de spieren binnen de bekleding van de luchtwegen wat gepaard gaat met ademnood
• een abnormale groei in de luchtweg, zoals een tumor (kanker)
• een ingeademd voorwerp, zoals het inhaleren van pinda’s (gebeurt vaak bij kleine kinderen) (een deel van de luchtpijpvertakking is hierdoor geblokkeerd)
• een zwelling van de bekleding van de luchtwegen
• veel afscheidingen (slijm) in de luchtwegen

Veel long- en luchtwegaandoeningen gaan gepaard met wheezing.

Astma
Astma start meestal in de kindertijd, al is deze aandoening op elke leeftijd mogelijk. Minimaal tien procent van de kinderen en vijf procent van de volwassenen lijdt aan een vorm van astma. Astma tast de kleinere luchtwegen (bronchiolen) aan. Deze zijn namelijk vernauwd door bronchospasmen. Hoesten en een piepende inademhaling (stridor) zijn de vaakst voorkomende symptomen. Verder komt een vol gevoel op de borst en ademloosheid soms ook voor bij de luchtwegaandoening. Patiënten hebben vrijwel altijd symptomen die variabel zijn in ernst, en zelfs bij eenzelfde patiënt zijn gradaties mogelijk bij de aanval. Een astmatische aanval houdt gemiddeld één uur aan, maar bij sommige patiënten blijven de klachten meerdere dagen tot weken aanwezig tenzij ze hiervoor eerder een behandeling krijgen.

Bronchiëctasieën
Bronchiectasieën is een aandoening waarbij één of meer luchtwegen verwijd zijn. In de afwijkende luchtwegen gebeurd een extra slijmproductie, waardoor de luchtwegen gevoelig zijn voor een infectie. De patiënt moet hierdoor veel slijm ophoesten, wat eventueel gepaard gaat met bloed. De verwijde en geïrriteerde luchtwegen komen voornamelijk tot stand door een eerdere ernstige longontsteking (pneumonie), enkele erfelijke aandoeningen en enkele andere aandoeningen die een deel van de luchtweg beschadigen.

Bronchiolitis
Bronchiolitis is een infectie van de kleine luchtwegen van de long (de bronchiolen) die vooral baby’s aantast en dit vooral vanaf november tot maart. Meestal zijn zuigelingen niet ernstig ziek en herstellen ze volledig. Soms is echter wel een ziekenhuisopname vereist. Veelal veroorzaakt het respiratoire syncytieel virus (RSV) de infectie.

Chronische obstructief longlijden (COPD)
COPD is een algemene term die duidt op zowel chronische bronchitis als emfyseem. Chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) is een langdurige ontsteking van de luchtwegen van de longen (bronchi). Emfyseem is dan weer een longaandoening waarbij schade optreedt aan de kleinere luchtwegen en luchtzakjes (alveoli) van de longen. Chronische bronchitis en emfyseem treden vaak samen op. COPD duidt eigenlijk op de obstructie (verstopping) van de luchtstroom als gevolg van chronische bronchitis en/of emfyseem. Roken vormt de belangrijkste oorzaak van COPD.

Luchtweginfecties
Een infectie aan eender welke plaats in de luchtwegen leidt mogelijk tot een fluitende uitademing, zoals acute bronchitis (wat vaak optreedt bij volwassenen). Bij jonge kinderen is een luchtweginfectie meestal de oorzaak van wheezing. Ook bij epiglottitis (levensbedreigende zwelling van het strotklepje) ontstaat mogelijk een piepend geluid bij de uitademing. Bij deze infecties komen dan ook andere symptomen voor.

Stoflongziekten
Bij een stoflongaandoening (pneumoconiose) gebeurt een inademing van stofdeeltjes, hetgeen irritatie aan de longen veroorzaakt. Diverse stoflongziekten leiden mogelijk tot wheezing zoals bijvoorbeeld baritose (blootstelling aan barietstof) en antracose (blootstelling aan koolstof).

Andere aandoeningen
Bij volgende andere aandoeningen komt soms een piepende uitademing tot stand:

• een longontsteking (pneumonie)
• gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur)
• hartfalen
• longkanker
• obstructief slaapapneu (aandoening waarbij de ademhaling stopt en weer begint tijdens de slaap)
• stembanddysfunctie (het verplaatsen van de stembanden is hierbij aangetast)

Omgevingsfactoren

Het gebruik van geneesmiddelen (vooral aspirine) en roken vormen risicofactoren voor het verschijnen van wheezing.

Symptomen

Milde wheezing
Vaak verschijnt een licht fluitend geluid bij de uitademing tijdens een verkoudheid, een griepje of een andere luchtweginfectie. Als deze symptomen niet snel verbeteren, is het verstandig om een arts te raadplegen. Soms is namelijk sprake van astma.

Ademhalingsproblemen
Soms verschijnt wheezing in combinatie met hoesten en ademhalingsproblemen. Ademhalingsproblemen zoals ademloosheid, een snelle ademhaling (tachypneu), kortademigheid of problemen met het krijgen van adem, zijn kenmerkend. Verder heeft de patiënt mogelijk pijn op de borst en/of moet hij bloed hoesten (hemoptoe). Deze alarmerende symptomen vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de patiënt vragen over de mogelijke ademhalingsproblemen, en de andere mogelijke tekenen. Daarna krijgt de patiënt een lichamelijk onderzoek. De dokter luistert naar de longen met een stethoscoop om de ademhalingsgeluiden te horen, en de frequentie hiervan op te nemen. Dit onderzoek is gekend als ‘auscultatie’. Veel patiënten hebben herhaalde episodes van ademhalingsproblemen, bijvoorbeeld patiënten met astma of COPD, en dan is de oorzaak snel duidelijk. Als de oorzaak echter niet duidelijk is of wanneer de patiënt ernstige problemen heeft, zijn mogelijk verdere onderzoeken nodig. De arts bestelt op basis van de aanwezige symptomen en zijn vermoedens testen, zoals een bloedonderzoek, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en een spirometrie (longfunctieonderzoek).

Behandeling van piepend geluid bij de uitademing

Als de arts wheezing wil behandelen, moet hij kijken naar de oorzaak en daarop dan een gepaste behandeling inzetten. Meestal bestaat deze uit voedingsrichtlijnen, medicijnen, luchtwegverwijders, fysiotherapie, zuurstoftherapie en/of mechanische ventilatie.

Prognose van piepende ademhaling (wheezing)

De prognose van piepende ademhaling hangt sterk af van de onderliggende oorzaak.

Goede prognose

• Virale luchtweginfecties: Meestal verdwijnen de symptomen vanzelf binnen enkele dagen tot weken.
• Astma: Met de juiste behandeling kunnen de meeste mensen met astma een goede kwaliteit van leven behouden. Regelmatige controle en het gebruik van medicatie zijn essentieel.
• Bronchiolitis: De meeste kinderen herstellen volledig van bronchiolitis.

Minder gunstige prognose

• Chronische obstructieve longziekte (COPD): COPD is een progressieve ziekte, wat betekent dat de longfunctie geleidelijk verslechtert.
• Cystic Fibrosis: Een ernstige, levensbedreigende erfelijke ziekte die de longen en andere organen aantast.
• Longkanker: De prognose hangt af van het stadium van de kanker en de algemene gezondheid van de patiënt.

Factoren die de prognose beïnvloeden

• Ernst van de onderliggende aandoening: Hoe ernstiger de aandoening, hoe slechter de prognose.
• Leeftijd: Kinderen herstellen vaak sneller van luchtweginfecties dan volwassenen.
• Algemene gezondheid: Mensen met andere gezondheidsproblemen kunnen een minder goede prognose hebben.
• Behandeling: Adequate en tijdige behandeling kan de prognose aanzienlijk verbeteren.

Het is belangrijk om bij aanhoudende of terugkerende piepende ademhaling contact op te nemen met een arts om de onderliggende oorzaak te achterhalen en de juiste behandeling te krijgen.

Complicaties van piepende ademhaling

Wheezing is een veelvoorkomend symptoom dat door verschillende aandoeningen kan worden veroorzaakt. In de meeste gevallen is het niet ernstig en verdwijnt het vanzelf of met behandeling. In sommige gevallen kan een piepende ademhaling leiden tot complicaties, met name wanneer het ernstig is of voortdurend optreedt.

Volgende complicaties komen mogelijk tot stand bij een piepende ademhaling:

Ademhalingsfalen
Dit is de meest ernstige complicatie van piepende ademhaling. Het treedt op wanneer de longen niet genoeg zuurstof in het bloed kunnen brengen. Ademhalingsfalen kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Pneumonie
Piepende ademhaling kan een symptoom zijn van een longontsteking, ofwel een ontsteking van de longen. Als de longontsteking niet wordt behandeld, kan deze zich verspreiden en ernstige complicaties veroorzaken, zoals sepsis (bloedvergiftiging).

Pneumothorax
Dit is een aandoening waarbij lucht ontsnapt uit de longen en zich ophoopt in de pleuraholte (de ruimte tussen de longen en de borstwand). Pneumothorax kan pijn op de borst, ademhalingsmoeilijkheden en kortademigheid veroorzaken.

Barotrauma
Dit is een letsel aan de longen door drukveranderingen. Barotrauma kan optreden bij mensen die vliegen, duiken of drukbeademingsapparatuur gebruiken.

Hartfalen
Ernstige of langdurige piepende ademhaling kan extra druk op het hart leggen, wat kan leiden tot hartfalen. Dit is vooral een risico bij mensen met een reeds bestaande hartaandoening.

Vermoeidheid
Piepende ademhaling kan leiden tot vermoeidheid door de extra inspanning die nodig is om te ademen.

Naast deze medische complicaties kan een piepende ademhaling ook een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven. Mensen met wheezing kunnen moeite hebben met slapen, sporten en andere dagelijkse activiteiten.

Het is belangrijk om bij ernstige of aanhoudende piepende ademhaling een arts te raadplegen om de onderliggende oorzaak te achterhalen en complicaties te voorkomen.

Preventie van piepende ademhaling

Voorkomen van omgevingsfactoren

Het vermijden van bekende triggers zoals roken, stof en allergenen kan het risico op piepende ademhaling verminderen. Het is ook belangrijk om medicatie zoals aspirine alleen onder medische begeleiding te gebruiken als je gevoelig bent voor wheezing.

Gezondheidsbevorderende maatregelen

• Regelmatig bewegen: Lichaamsbeweging kan de longfunctie verbeteren en de symptomen van wheezing verminderen. Kies voor activiteiten die je leuk vindt en die je kunt volhouden.
• Een gezond dieet volgen: Eet veel fruit, groenten en volle granen. Deze voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de gezondheid van de longen.
• Beheer van bestaande aandoeningen: Als je last hebt van aandoeningen zoals astma, allergieën of COPD, is het belangrijk om deze goed onder controle te houden. Dit kan helpen om het risico op opflakkeringen en piepende ademhaling te verminderen.
• Vaccinaties: Vaccinaties tegen infecties zoals griep en pneumonie kunnen helpen om luchtweginfecties te voorkomen die piepende ademhaling kunnen veroorzaken.
• Gewichtscontrole: Overgewicht kan het risico op piepende ademhaling verhogen. Afvallen kan de symptomen helpen verbeteren.
• Stressmanagement: Stress kan wheezing verergeren. Ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie kunnen nuttig zijn om stress te verminderen.

Met deze uitgebreide en gedetailleerde informatie kunnen mensen zich beter bewust worden van de risico's, symptomen en behandelingen van piepende ademhaling, evenals de belangrijke preventieve maatregelen die genomen kunnen worden om hun gezondheid te beschermen.

Lees verder

• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Ademgeluiden: Geluiden van luchtwegen en longen