Blootstelling aan asbest: Ziekten aan longen en buikvlies

Patiënten die zijn blootgesteld aan asbest ontwikkelen op latere leeftijd soms bepaalde ziekten. Meestal tasten asbestgerelateerde aandoeningen de longen aan, maar deze treffen mogelijk ook de bekleding van de buik (abdomen). Deze ziekten variëren van mild en goedaardig tot kwaadaardig en levensbedreigend. Niet alle patiënten die zijn blootgesteld aan asbest krijgen één van deze aandoeningen. Maar een blootstelling aan asbest verhoogt het levenslange risico van het ontwikkelen van één of meer van de asbestziekten. Vaak ontwikkelt een ziekte zich pas decennia na de blootstelling. In sommige gevallen kunnen patiënten zowel goedaardige als kwaadaardige ziekten ontwikkelen. Het is verder niet ongewoon dat patiënten met meerdere asbestgerelateerde ziekten te maken krijgen in hun leven. Daardoor krijgen patiënten die zijn blootgesteld aan asbest tijdens het leven het best levenslang een regelmatig gezondheidsonderzoek.

• Asbest: Ziekten aan longen en buikvlies
• Asbest pleuritis of effusie
• Asbestose
• Atelectase
• COPD (Chronisch Obstructief Longlijden)
• Diffuse pleurale verdikking
• Eierstokkanker
• Longkanker
• Mesothelioom
• Pleurale plaques
• Strottenhoofdkanker
• Preventie aandoening blootstelling aan asbest

Asbest: Ziekten aan longen en buikvlies

Isolerend materiaal

Asbest is een mineraal dat in het verleden werd gebruikt in gebouwen en in vele andere industriële sectoren. Dit isolerend materiaal is hittebestendig en brandwerend. Er bestaan diverse soorten asbest met name wit asbest, bruin asbest en blauw asbest. Al deze vormen zijn schadelijk en gaan gepaard met kanker, al gaan blauwe en bruine asbest wel meer gepaard met kanker. In de jaren 1980 en 1990 is dit materiaal verboden maar toch is dit nog aanwezig in sommige gebouwen en apparatuur voor dit verbod. Iedereen die betrokken is bij het onderhoud van een gebouw met asbest loopt een potentieel risico om een ziekte door asbest te krijgen. Het gevaar schuilt in elke activiteit die de asbestvezels, met inbegrip van verwijdering, boren, schuren en snijden verstoort. Asbeststof of vezels veroorzaken de schade wanneer de patiënt deze inademt (inhaleert) of inslikt. Asbesthoudende materialen die ongestoord blijven zitten zijn waarschijnlijk veilig. Door de blootstelling aan asbest ontstaan bij de patiënt mogelijk vele aandoeningen die zowel de longen als het buikvlies treffen.

Blootstelling aan asbest

Werknemers maar ook hun familieleden uit volgende sectoren liepen voor de jaren 1980 risico op de blootstelling aan asbest: De familieleden ademden namelijk de asbestvezels in via kledij, schoenen en het lichaam.

• boileroperators
• bouwkundigen
• bouwvakkers
• elektriciens
• mijnwerkers
• scheepswerknemers
• spoorwegarbeiders
• vliegtuig- en automonteurs

Asbest pleuritis of effusie

Asbest pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst) is een ontsteking van het pleura naast de longen. Het pleura is de medische term voor het borstvlies. Dit is het weivlies dat zorgt voor de bekleding van de binnenzijde van de borstkas en de buitenkant van de longen. Bij deze aandoening heeft de patiënt vaak een ophoping van vocht rond de longen (pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)). De ontstoken oppervlakten worden ruw en wrijven tegen elkaar, waardoor scherpe pijn op de borst of schouder ontstaat. Deze pijn verergert wanneer de patiënt ademt, hoest of beweegt. Bij een röntgenfoto van de borst komt deze aandoening aan het licht. Vaak is toch een monster van de vloeistof rond de longen nodig om de diagnose te bevestigen. De arts neemt een klein monster (biopsie) van de pleura en bekijkt dit onder de microscoop om zo de diagnose te maken. De arts draineert veelal de vloeistof, maar soms komt de aandoening later wel terug.

Asbestose

Asbestose is een goedaardige maar dodelijke aandoening gekenmerkt door ernstige littekens en een ontsteking in de longen. Asbestose ontstaat gewoonlijk ten minste tien tot twintig jaar na blootstelling aan een grote hoeveelheid asbest. Het meest voorkomende symptoom is progressieve kortademigheid. Deze verergert met andere woorden geleidelijk. De kortademigheid valt toe te schrijven aan de longen die zich niet normaal uitbreiden en samentrekken. Daarnaast heeft de patiënt last van een droge hoest. De huid verkleurt voorts blauw door een zuurstoftekort. Dit is in medische termen gekend als "cyanose". De diagnose van asbestose gebeurt door middel van een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en/of een CT-scan van de borstkas. Daarnaast voert de arts een ademhalingstest (spirometrie) uit. Af en toe is een biopsie van de longen nodig om de diagnose te bevestigen. Deze progressieve aandoening is ongeneeslijk, maar verschillende behandelingen zijn beschikbaar om de symptomen te verlichten. Inhalatoren helpen bij de kortademigheid. Corticosteroïden en andere medicijnen zijn ook nuttig bij sommige patiënten. Fibrotische longziekte, pneumoconiose (stoflongen: inademen van fijne, schadelijke stofdeeltjes) en interstitiële longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid) zijn synoniemen die de arts soms gebruikt voor deze asbestgerelateerde aandoening.

Atelectase

Atelectase, ook bekend als asbest pseudotumor of het Blesovsky-syndroom, is een minder voorkomende verwante aandoening die vaak gepaard gaat met pleurale verdikking. Bij deze ontstekingsaandoening gebeurt een samentrekking van littekenweefsel waardoor de pleurabekleding terechtkomt in de longen. Hoewel de aandoening goedaardig is, ziet dit er vaak als een kwaadaardige aandoening uit bij een beeldvormend onderzoek. De arts voert daarom een biopsie uit om de diagnose te bevestigen. Afgeronde atelectase komt het vaakst voor onder asbestwerknemers. Ongeveer 65 tot 70% van de patiënten die gediagnosticeerd zijn met afgeronde atelectase werden blootgesteld aan asbest. De meeste gevallen zijn asymptomatisch. Patiënten met asbestose die afgeronde atelectase ontwikkelen, hebben wel meer kans op volgende symptomen: ademhalingsproblemen, een snelle, oppervlakkige ademhaling (tachypneu), hoesten en koorts. Een chirurgische ingreep is enkel nodig bij een slechte longfunctie of wanneer de arts kanker vermoedt. De arts zet verder longrevalidatie en medicijnen in om de luchtwegen te openen en de aandoening te behandelen.

COPD (Chronisch Obstructief Longlijden)

De blootstelling aan asbest veroorzaakt niet meteen COPD, maar het verhoogt wel het risico op het ontwikkelen van deze longaandoening. Patiënten met COPD hebben ook zwakkere longen die vatbaarder zijn voor meer verwante ziekten. Een effectieve behandeling voor COPD bestaat uit medicatie, zuurstoftherapie, ademhalingstechnieken en longrevalidatie.

Diffuse pleurale verdikking

Een pleurale verdikking ontstaat bij 5 tot 13,5% van asbestwerkers. Dit ontstaat reeds vanaf één jaar na blootstelling aan asbest, maar ontwikkelt zich meestal binnen vijftien tot dertig jaar. Diffuse pleurale verdikking is een verdikking van het borstvlies van één of beide longen. Soms gaat dit gepaard met een ophoping van vocht tussen de twee pleuralagen. Hierdoor ontstaan letsels op de pleurale laag, waardoor de omgeving verdikt. Deze aandoening vermindert vaak de longfunctie van een patiënt. De aandoening resulteert meestal in een verergering van de kortademigheid en ook ontstaat een beklemmend gevoel op de borst omdat de longen zich niet volledig uitzetten bij het inademen. Een röntgenfoto van de borstkas toont de diffuse pleurale verdikking. Een CT-scan en ademhalingstesten (spirometrie) zijn andere diagnostische onderzoeken. Deze aandoening valt niet te genezen, maar de vooruitzichten zijn vaak goed voor patiënten wanneer de toestand stabiel blijft. In zeldzame gevallen is de aandoening fataal zijn wanneer onvoldoende luchtstroom in de longen terechtkomt.

Eierstokkanker

In 2009 werd wetenschappelijk bevestigd dat een blootstelling aan asbest het risico op eierstokkanker verhoogt. Bij asbest blootgestelde vrouwen bevinden zich asbestvezels in de eierstokken. Deze bereiken de organen via de bloedbaan, het lymfesysteem of de voortplantingsorganen.

Longkanker

Een blootstelling aan grote hoeveelheden asbest gedurende een langere tijd verhoogt het risico voor alle soorten longkanker. Dit risico verhoogt eveneens wanneer de patiënt rookt. De ontwikkeling van longkanker door asbest duurt gemiddeld 20-25 jaar. De symptomen omvatten hoesten, hijgen, kortademigheid en pijn op de borst. Longkanker is ook één van de meest dodelijke asbestgerelateerde aandoeningen. Enkel wanneer de diagnose uitzonderlijk vroeg gebeurt, heeft de patiënt overlevingskansen.

Mesothelioom

Mesothelioom is een erg dodelijke vorm van kanker die optreedt in de weefsels die de longen of buik (medische term: abdomen) bedekken. Het vlies rond de longen is gekend als het "borstvlies" en wanneer de kanker zich hier ontwikkelt, is sprake van een "pleura mesothelioom". Het bekledend vlies rond de buik is bekend als het "buikvlies" en wanneer de tumor hier ontstaat, is sprake van een "peritoneale mesothelioom". De kanker is echter eveneens mogelijk in het hart (pericardiale mesothelioom) of in de testikels (testiculaire mesothelioom). Elk type mesothelioom kent unieke symptomen, maar borst- of buikpijn en kortademigheid zijn de meest voorkomende symptomen. De vooruitzichten van dit soort kanker zijn somber want de meeste patiënten overlijden binnen minder dan één jaar na de diagnose.

Pleurale plaques

Het borstvlies is een dun membraan met twee lagen. Een laag bedenkt de binnenkant van de borstwand. De andere laag bedekt de longen. Tussen de twee lagen pleura (de borstholte) bevindt zich een kleine hoeveelheid vloeistof. Dit werkt als een soort "smeerolie" tussen de longen en de borstwand als ze bewegen bij het inademen. Pleurale plaques zijn kleine, verhoogde gebieden of weefsels die zich meestal op het pleura bevinden. Deze ziet de arts soms wanneer hij een röntgenfoto van de borstkas maakt voor het diagnosticeren van een andere aandoening. Pleurale plaques leiden over het algemeen niet tot symptomen, maar soms krijgt de patiënt wel pijn op de borst of ademhalingsproblemen. Ze zijn wel een indicatie dat de patiënt is blootgesteld aan asbest op een bepaald moment in het leven. Patiënten met pleurale plaques hebben meer kans op het ontwikkelen van een mesothelioom. Wel leiden de pleurale plaques niet tot asbestose.

Strottenhoofdkanker

De meeste gevallen van kanker aan het strottenhoofd veroorzaakt door asbest, treden op bij patiënten die roken. Een vroegere blootstelling aan asbest is eveneens een verhogende risicofactor voor strottenhoofdkanker. In vergelijking met andere vormen van kanker die gerelateerd zijn aan asbest, komt strottenhoofdkanker minder vaak voor. Andere risicofactoren, zoals roken of drinken bij patiënten die zijn blootgesteld aan asbest, veroorzaken ook vaker dit type kanker. Het risico neemt toe met de duur en intensiteit van de blootstelling van een patiënt. De vijfjaarsoverleving bedraagt circa 60% na de diagnose.

Preventie aandoening blootstelling aan asbest

Stoppen met roken en het andere veranderingen in de levensstijl verminderen het risico op het ontwikkelen van een asbestgerelateerde longaandoening. Deze veranderingen in de levensstijl voorkomen meer ernstige ziekten, zoals kanker. Verder zijn veiligheidsnormen op het werk nodig evenals aangepaste werkkledij.

Lees verder

• Asbestose: Longaandoening door blootstelling aan asbest
• Mesothelioom: Kanker in longen door blootstelling aan asbest
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie